به گزارش برگزیده، مطالعهای روی دادههای مربوط به ۱۰۹ کشور نشان داد که میزان پلاستیکهایی که مردم معمولاً در سال ۲۰۱۸ مصرف میکردند، بیش از شش برابر میزان آن در سال ۱۹۹۰ بوده است. میکروپلاستیکها میتوانند از طریق ریشه وارد گیاهان شوند یا وقتی حیوانات آنها را همراه خوراک خود میخورند، وارد زنجیره غذایی شوند.
به نقل از زومیت، در مورد برخی غذاها میتوان پیش از خوردن، بخشی از میکروپلاستیکها را از بین برد. مطالعهای در استرالیا نشان داد که مردم معمولاً ۳ تا ۴ میلیگرم پلاستیک در هر وعده برنج خانگی و تا ۱۳ میلیگرم در هر وعده برنج آماده مصرف دریافت میکنند. میزان میکروپلاستیکها در برنجهای بستهبندیشده در کاغذ و پلاستیک یکسان بود. بااینحال، پژوهشگران دریافتند که شستن برنج میتواند ۲۰ تا ۴۰ درصد از میکروپلاستیکهای موجود را کاهش دهد. شستن گوشت و ماهی نیز میتواند میکروپلاستیکها را کاهش دهد، اما به طور کامل از بین نمیبرد.
برای برخی دیگر از غذاها، راه حل شستن عملی نیست. بهعنوان مثال، نمک اغلب به دلیل آلودگی در مراحل استخراج و فرآوری، حاوی میکروپلاستیک است. مطالعهای در سال ۲۰۱۸ نشان داد که از بین ۳۹ برند نمک بررسیشده، ۳۶ مورد حاوی میکروپلاستیک بودند. نمک دریا بیشترین میزان میکروپلاستیک را داشت که احتمالاً به دلیل آلودگی بالای میکروپلاستیک در دریاچهها، مخازن، رودخانهها و اقیانوسهای جهان است.
ساتیانارایانا و آنلیز آدریان، کارشناس ارشد برنامه پلاستیک و علوم مواد در صندوق جهانی حیاتوحش، هر دو پیشنهاد میکنند که تا حد امکان به مصرف غذاهای تازه و کامل روی آورده یا حداقل از مصرف غذاهای فوقفرآوری شده اجتناب کنیم. ساتیانارایانا میگوید: «هرچه غذا بیشتر فرآوری شده باشد، احتمال آلودگی پلاستیکی آن بیشتر است، زیرا در کارخانه مراحل تماس بیشتری با پلاستیک وجود دارد.»
کاهش میزان پلاستیک در زنجیره غذایی تنها با تغییرات در آشپزخانههای فردی ممکن نیست. بهطور جهانی، اگر میزان زبالههای پلاستیکی که محیطزیست را آلوده میکنند ۹۰ درصد کاهش یابد، میتوان میزان پلاستیک مصرفی مردم را تا نصف کاهش داد.
ویلده اسنکِویک، زیستشناس دریایی و پژوهشگر میکروپلاستیک در مؤسسه نروژی تحقیقات آب، میگوید: «پلاستیک مادهای ارزان و عالی است. مشکل این است که ما بیش از حد از آن استفاده میکنیم.»
آب
آب (هم آب لولهکشی و آب بستهبندیشده در بطریها) یکی دیگر از منابع قابلتوجه ورود میکروپلاستیکها به بدن است. مطالعات نشان داده است که حتی سادهترین کار، مانند باز و بسته کردن درب بطری پلاستیکی، میزان میکروپلاستیکهای موجود در آب را افزایش میدهد. مطالعه نشان داد هر بار باز یا بسته کردن درب، ۵۵۳ ذره میکروپلاستیک در هر لیتر آب تولید میکرد. آدریان میگوید: «مطالعات جدید نشان میدهند که آب بطری حاوی میکرو و نانوپلاستیکها بسیار بیشتر از آن چیزی است که قبلاً تصور میشد.»
میکروپلاستیکها بهطور معمول در آب لولهکشی هم یافت میشوند. مطالعه در بریتانیا نشان داد که این ذرات در تمام ۱۷۷ نمونه آب لوله کشی مورد آزمایش حضور داشتند و تفاوت قابلتوجهی در میزان میکروپلاستیکها بین آب شیر و آب بطری مشاهده نشد. یافتههای مشابه در چین، اروپا، ژاپن، عربستان سعودی و ایالات متحده نشان میدهند که آلودگی میکروپلاستیکی آب مشکلی جهانی است.
با این حال، اگر امکان آن وجود داشته باشد و آب شیر سالم باشد، نوشیدن آب لوله کشی میتواند راه بهتری برای کاهش مواجهه با میکروپلاستیکها باشد. آدریان میگوید که سرمایهگذاری روی فیلتر مناسب تأثیر قابلتوجهی دارد. حتی یک فیلتر ساده کربنی، مانند فیلتر موجود در پارچهای تصفیه آب، میتواند تا ۹۰ درصد میکروپلاستیکها را از آب حذف کند.
با این حال، حتی اگر آب میکروپلاستیک کمی داشته باشد، استفاده از چایکیسهای که حاوی پلاستیک است میتواند حدود ۱۱٫۶ میلیارد ذره میکروپلاستیک و ۳٫۱ میلیارد ذره نانوپلاستیک وارد فنجان شما کند. پلاستیک اغلب بهصورت مقدار کمی برای مهر و موم کردن کیسههای چای که عمدتاً از کاغذ ساخته شدهاند، استفاده میشود. برخی تولیدکنندگان به کیسههای بدون پلاستیک روی آوردهاند.
بستهبندی و ظروف
بخش دیگری از مشکل، پلاستیکی است که بسیاری از مواد غذایی در آن بستهبندی میشوند. آدریان میگوید: «غذایی که در پلاستیک نگهداری میشود، ناگزیر حاوی میکروپلاستیک خواهد بود. این موضوع شامل قوطیهای آلومینیومی با پوشش پلاستیکی، مانند قوطی لوبیا، نیز میشود.»
باز کردن بستهبندی پلاستیکی باعث آزاد شدن میکروپلاستیکها میشود. مطالعهای در استرالیا نشان داد که بستهبندی پلاستیکی را چه با قیچی باز کنید، چه با دست پاره کنید، با چاقو ببرید یا درب آن را بچرخانید، میتواند تا ۲۵۰ ذره میکروپلاستیک به ازای هر سانتیمتر تولید کند.
سن ظرف پلاستیکی نیز میتواند تأثیر داشته باشد. مطالعهای در مالزی روی کاسههای قابلاستفاده مجدد از ملامین نشان داد که پس از ۱۰۰ بار شستوشو، میزان آزاد شدن میکروپلاستیکها به میزان ده برابر بیشتر از بار اول شستوشوی ظرف بود.
حتی اگر غذا تنها برای مدت کوتاهی در ظرف قرار گیرد، باز هم فرصت زیادی برای آلودگی وجود دارد. در چین، مطالعهای درباره میکروپلاستیکها در چند نوع ظرف غذای آماده نشان داد که افرادی که ماهانه پنج تا ده وعده غذای آماده میخرند، ممکن است بین ۱۴۵ تا ۵۵۲۰ ذره میکروپلاستیک فقط از ظرفهایی که غذا در آنها قرار دارد مصرف کنند.
وسایل آشپزخانه
پس از خارج کردن غذا از بستهبندی یا ظرف نگهداری، مرحله بعدی آمادهسازی آن آغاز میشود. بسیاری از غذاها با استفاده از تخته خرد کردن آماده میشوند. مطالعهای بررسی کرد که هر برش روی تخته چقدر میتواند میکروپلاستیک یا نانوپلاستیک تولید کند و تخمین زد که بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ ذره در هر میلیمتر برش ایجاد میشود. مطالعهای در سال ۲۰۲۳ نشان داد که نوعی تخته ساختهشده از پلیاتیلن ممکن است سالانه بین ۷٫۴ تا ۵۰٫۷ گرم میکروپلاستیک آزاد کند. نوع دیگری از تخته که از پلیپروپیلن ساخته شده بود، حدود ۴۹٫۵ گرم در سال میکروپلاستیک تولید میکند. پنجاه گرم تقریباً معادل وزن وعده بزرگ غلات صبحانه است.
ذکر این نکته ضروری است که مطالعه شرح دادهشده کوچک بود و میزان آزاد شدن میکروپلاستیک هم به سبک خرد کردن افراد مختلف و هم به نوع تخته بستگی داشت. آزاد شدن این مقدار پلاستیک در طول چند سال استفاده، تخته خرد کردن را تقریباً نابود میکند.
اسنکِویک، که در سال ۲۰۲۴ مرور تحقیقاتی درباره منابع میکروپلاستیک در آشپزخانه منتشر کرده است، میگوید: «وقتی دقت کنید، میبینید که شیارهایی روی تخته ظاهر شده است. پس آن پلاستیک حتما به جایی رفته است.»
گاهی اوقات، میکروپلاستیکها مستقیماً وارد غذایی میشوند که روی آن خرد شده است. در امارات متحده عربی، پژوهشگران در سال ۲۰۲۲ گزارش دادند که گوشت خریداریشده از قصابی و سوپرمارکت حاوی میکروپلاستیکهایی است که منشأ آنها تختههای پلاستیکی خردکن بوده است. این میکروپلاستیکها هنگام پخت گوشت ذوب شده و سپس با سرد شدن غذا دوباره جامد میشوند. پژوهشگران دریافتند که شستشوی کامل گوشت به مدت سه دقیقه باعث کاهش میکروپلاستیکهای موجود در آن میشود، اما قادر به حذف کامل آنها نیست. تحلیل یکی از تختههای قصابی استفادهشده نشان داد که تا پایان عمر مفید آن، حدود ۸۷۵ گرم از تخته فرسایش یافته است.
ظروف نچسب شیاردار نیز میتوانند در هر بار استفاده، هزاران تا میلیونها ذره میکروپلاستیک آزاد کنند و به این ترتیب، به منبع دیگری از میکروپلاستیکها در آشپزخانه تبدیل میشوند. حتی ظروف نچسب کاملاً نو که با همزن سیلیکونی نرم استفاده میشوند، مقدار قابلتوجهی میکروپلاستیک آزاد میکنند. به همین ترتیب، کاسهها و مخلوطکنهای پلاستیکی نیز در هر بار استفاده ذراتی آزاد میکنند. به عنوان مثال، هم زدن یخ به مدت ۳۰ ثانیه میتواند صدها هزار ذره میکروپلاستیک تولید کند.
گاهی سیلیکون به عنوان جایگزینی ایمنتر برای ظروف و ابزارهای پلاستیکی پیشنهاد میشود، اما آدریان میگوید شواهد محکمی وجود ندارد که نشان دهد سیلیکون ذرات میکروپلاستیک کمتری آزاد میکند. او میگوید: «گرچه از نظر فنی سیلیکون پایدارتر است و در برابر دماهای بالاتر نسبت به پلاستیکهای یکبار مصرف مقاومت بیشتری دارد، مشکلات آزاد شدن مواد و میکروپلاستیکها بهطور کامل از بین نمیروند.» بااینحال، با توجه به پایداری آن، او در آشپزخانه خود از مقداری ابزار سیلیکونی استفاده میکند.
سیلیکون در دماهای بسیار بالا نیز دچار تخریب میشود. اسنکویک میگوید: «سیلیکون جایگزین خوبی است و برای شکستن و آزاد کردن ذرات نیاز به فشار بیشتری نسبت به پلاستیک دارد. اما نمیتوان گفت بله، کاملاً از سیلیکون استفاده کنید.» او همچنین یادآور میشود که برای برخی از ابزارهای آشپزخانه، شیشه و استیل ضدزنگ میتوانند جایگزین مناسبی باشند.
همچنین پلاستیکهای زیستی مبتنی بر شیمی سبز وجود دارند که به گونهای طراحی شدهاند تا در محیط زیست و بدن، برخلاف پلاستیکهای سنتی، تجزیه بیولوژیکی شوند. پل آناستاس، استاد شیمی محیطزیست در دانشگاه ییل در نیوهِیون آمریکا، میگوید: «بهطور کلی، بدن انسان برای متابولیزه کردن مواد زیستی تکامل یافته و برای متابولیزه کردن مواد مصنوعی تکامل نیافته است. شیمی سبز به ما امکان میدهد تا مواد پلاستیکی با خطرات کمتر تولید کنیم. این مواد بهطور طراحیشده بیضرر هستند.»
با این حال، بسیاری از پلاستیکها، مانند نیهای ساخته شده از اسید پلیلاکتیک (PLA)، که به عنوان زیستتجزیهپذیر تبلیغ شدهاند، در عمل چنین نبودهاند. اسنکویک میگوید گاهی این پلاستیکها فقط سریعتر به میکروپلاستیکها تجزیه میشوند. او اضافه میکند: «هنوز نمیتوان آنها را جایگزینی کامل و ایدهآل دانست.»
گرما
پس از آماده شدن مواد اولیه، زمان پخت فرا میرسد. از نظر حرارت، هرچه پلاستیکها داغتر شوند، تمایل بیشتری به آزاد کردن میکروپلاستیکها دارند. مطالعهای نشان داد ظرفهای پلاستیکی که به مدت سه دقیقه در مایکروویو گرم میشوند، میتوانند از هر یک سانتیمتر مربع پلاستیک تا ۴٫۲۲ میلیون ذره میکروپلاستیک و ۲٫۱۱ میلیارد ذره نانواستیک آزاد کنند. استفاده از همین ظرفها در یخچال نیز در طول مدت شش ماه میتواند «میلیونها تا میلیاردها» میکروپلاستیک و نانواستیک آزاد کند.
ریختن نوشیدنی داغ در فنجان پلاستیکی یکبار مصرف نیز میتواند میکروپلاستیک تولید کند. مطالعهای چند نوع فنجان را بررسی کرد و دریافت که فنجانهای ساختهشده از پلیپروپیلن که آب داغ با دمای ۵۰ درجه سانتیگراد را نگه میدارند، بیشترین مقدار میکروپلاستیک را آزاد میکنند. در همه انواع فنجان، میزان آلودگی زمانی که نوشیدنی سرد بود، کمتر بود. بررسی فنجانها پس از آزمایش نشان داد محتویات داغ سطح پلاستیک را آسیبدیده کرده بود. تیم پژوهشی تخمین زد که فردی که هفتهای یک یا دو بار از فنجانهای پلاستیکی یکبار مصرف استفاده میکند، ممکن است سالانه بین ۱۸,۷۲۰ تا ۷۳,۸۴۰ ذره میکروپلاستیک مصرف کند.
قانونی سرانگشتی وجود دارد که اتفاقاً با کتاب مشهور «نمک، چربی، اسید، حرارت» نوشته ثمین نصرت، سرآشپز و نویسنده آمریکایی مطابقت دارد. آدریان میگوید این چهار عامل میتوانند پلاستیک را سریعتر به میکروپلاستیک تجزیه کنند. در کاسه پلاستیکی، آب حاوی نمک سه برابر بیشتر از آب بدون نمک میکروپلاستیک آزاد میکند، زیرا کریستالهای نمک با سطح کاسه تماس و سایش پیدا میکنند. علاوهبراین، غذاهای پرچرب نیز حاوی غلظت بالاتری از برخی افزودنیهای پلاستیکی هستند که میتوانند برای سلامت مضر باشند.
تمیزکاری
پس از پایان غذا، نوبت شستن ظروف میرسد. اسفنجهای یکبار مصرف آشپزخانه نیز منبع دیگری برای میکروپلاستیکها و نانواستیکها هستند. در اسفنجهایی که دارای سطح سخت و نرم بودند، سطح سخت خطر بیشتری برای آزاد کردن میکروپلاستیک داشت. با فرسوده شدن، هر گرم از اسفنجهای آشپزخانه میتواند تا ۶٫۵ میلیون ذره میکروپلاستیک آزاد کند. افزودن مواد شوینده و سایر محصولات تمیزکننده به اسفنج ممکن است باعث آزاد شدن تعداد بیشتری میکروپلاستیک شود.
برای سایر محصولات پلاستیکی رایج در تمیزکاری، هنوز تحقیقات بسیار کمی درباره میزان آزاد شدن میکروپلاستیکها وجود دارد. این که آیا پارچههای میکروفایبر هنگام تمیزکاری میکروپلاستیک آزاد میکنند، موضوعی بود که هنگام انتشار مرور پژوهشی اسنکویک و همکارانش در سال ۲۰۲۴، مورد توجه قرار نگرفته بود. بااینحال، مشخص شده است که منسوجات مصنوعی مقادیر زیادی میکروپلاستیک آزاد میکنند و تصور میشود که منبع اصلی آلودگی پلاستیکی در اقیانوسها باشند.
اسنکویک هشدار میدهد که نباید بهطور هیجانی همه ابزارها و وسایل پلاستیکی آشپزخانه را دور ریخت. او میگوید: «حتی پس از نگارش این مقاله، من هنوز برخی وسایل پلاستیکی در آشپزخانه خود دارم. قصد ندارم همه چیز را دور بریزم و بگویم همین بود.»
یکی از راهکارها این است که روی وسایلی تمرکز کنید که علائم واضح آسیب دیدگی دارند، مانند هر چیزی که آشکارا خط و خش، بریدگی، پوستهپوسته شدن یا ذوب شدن داشته باشد. اسنکویک میگوید وقتی زمان تعویض یک وسیله فرا میرسد، معمولاً جایگزینی بدون پلاستیک انتخاب میکند. او میافزاید: «اما من قصد ندارم همین حالا تمام وسایل پلاستیکی آشپزخانهام را دور بریزم، زیرا این لزوماً روش با محیط زیست سازگار نیست.»
۵۸۵۸
