به گزارش ایسنا، علی حسنلو، منتقد هنری در نگاهی به «مبانی تاریخ هنر» اثر آن دیآلو و مایکل کوترن نوشته است: تاریخ هنر، رشتهای است که نهتنها به مطالعه زیباییشناسانه آثار، بلکه به درک عمیقتر از بستر فرهنگی، اجتماعی و تاریخی که آن آثار در آن خلق شدهاند، میپردازد. این حوزه، پلی میان گذشته و حال میسازد و به ما کمک میکند تا زبان بصری تمدنها را رمزگشایی کنیم. طی دهههای گذشته، در ایران، تاریخ هنر بیشتر بر معرفیهای جامع تاریخی، سبکشناسی و تاریخنگارانه (مانند «تاریخ هنر غرب» یا کتب مرجع) متمرکز بوده است. اگرچه این آثار، پایه دانش تاریخی را فراهم آوردهاند، اما دانشجویان و علاقهمندان همواره نیاز مبرمی به راهنمایی جامع و روشمند داشتهاند که مسیر پیچیده «تحلیل هنری» و چگونگی برخورد فعال با اثر را به طور بنیادی آموزش دهد.
کتاب «مبانی تاریخ هنر» دقیقاً با همین هدف و به عنوان یک ابزار آموزشی بنیادی و روشمحور به میدان آمده است و انتشار آن را میتوان یک گام جدی به جلو در حوزه ترجمه متون آکادمیک تاریخ هنر در نظر گرفت. این اثر ارزشمند، با همکاری آن دیآلو و مایکل کوترن نگاشته شده است و توسط سهند سلطاندوست از سوی نشر مرکز منتشر شده است. این کتاب، نه صرفاً یک تاریخچه دیگر، بلکه یک متدولوژی کامل برای درک عمیق «چرا» و «چگونه» خلق یک اثر هنری است.
آن دیآلوا، دانشیار تاریخ هنر و مطالعات زنان در دانشگاه کنتیکت و نویسنده آثاری چون «هنرهای جزایر اقیانوس آرام» است. تخصص او در زمینه گستره جهانی هنر، دیدگاهی چندفرهنگی و وسیع به مبانی کتاب بخشیده است. مایکل کوترن، استاد بازنشسته علوم انسانی در کالج سوارثمور و یکی از نویسندگان کتابهای درسی پُرفروش هنری نظیر «تاریخ هنر» است. تخصص او در تاریخ هنر غرب و تجربه طولانیاش در تدریس، به ساختار روشمند و گامبهگام کتاب کمک شایانی کرده است. این دو، پیش از این نیز در نگارش کتابهایی چون «روشها و نظریههای تاریخ هنر» با یکدیگر همکاری کردهاند که نشاندهنده تسلط کاملشان بر ابزارها و رویکردهای آکادمیک این رشته است.
«مبانی تاریخ هنر» به طور موفقیتآمیزی سنگ بنای روششناسی تاریخ هنر را برای هنرجویان و علاقهمندان به هنر ترسیم میکند. هسته اصلی این کتاب بر معرفی و تبیین دو روش پایهای برای بررسی آثار هنری متمرکز است:
تحلیل صوری: این روش به بررسی عناصر صرفاً بصری اثر هنری میپردازد؛ عناصری چون خط، فرم، رنگ، بافت، فضا، ترکیببندی و تکنیک. هدف این تحلیل، درک چگونگی شکلگیری اثر و تأثیری است که این عناصر بر بیننده میگذارند. کتاب به صورت گامبهگام به هنرجویان و علاقهمندان میآموزد که چگونه یک تحلیل رسمی منسجم را برای نوشتن مقاله یا آمادگی برای امتحانات به کار ببرند.
تحلیل بافتاری: این روش از اثر هنری فراتر رفته و به بررسی محیط پیرامون خلق آن میپردازد. در این تحلیل، عواملی چون بستر تاریخی، اجتماعی، مذهبی، اقتصادی و ایدئولوژیک حیات هنرمند و سفارشدهنده مورد کاوش قرار میگیرد. این بخش به دانشجو میآموزد که اثر هنری، سندی است که شرایط زمانه خود را بازتاب میدهد و درک معنای آن بدون درک زمینهاش ناقص خواهد بود.
ارائه این دو روش به شیوهای موازی، هنرجویان را قادر میسازد تا تحلیلهایی جامع و کامل ارائه دهند که نه تنها «چه» و «چگونه» اثر، بلکه «چرا» و «برای چه کسی» خلق شده است را نیز دربربگیرد.
ویرایش جدید کتاب، که در ترجمه فارسی نیز لحاظ شده است، صرفاً بازنگری نیست، بلکه گسترش قابل توجهی در موضوعات کلیدی رشته به عمل آورده است:
شمایلنگاری و شمایلشناسی: در این بخش، کوترن بحث را عمیقتر کرده و هنرجویان را با ابزارهای لازم برای درک معنای نمادین و استعاری تصاویر و همچنین درک تفسیرهای فرهنگی و تاریخی عمیقتر از آن نمادها آشنا میسازد. درواقع، این بخش به دانشجو میآموزد که از آنچه میبیند (تحلیل رسمی) به آنچه به آن ارجاع میدهد (شمایلنگاری) و درنهایت به معنای عمیقتر آن ارجاع در بستر فرهنگی (شمایلشناسی) برسد.
بازار، موزه و تأثیر بر هنر: این افزوده، بُعدی معاصر و عملی به تحلیل میبخشد. بحث درمورد نقش بازار هنر (اقتصاد، قیمتگذاری و مُد) و همچنین نقش موزهها (نگهداری، نمایش و روایتگری) در تعریف و شکلدهی به درک ما از هنر، برای دانشجویان امروزی بسیار حیاتی است. این بخش نشان میدهد که آثار هنری صرفاً اشیای تاریخی نیستند، بلکه کانون مبادلات قدرت، سرمایه و روایتهای فرهنگی در دنیای امروز نیز محسوب میشوند.
تأکید بر ابعاد جهانی و چندفرهنگی: ویرایش جدید با افزودن تصاویر تازه و مطالعات موردی بیشتر، بر ابعاد جهانی و چندفرهنگی آفرینش و تحلیل هنر تأکید کرده است. این رویکرد، درسی ضروری برای تاریخ هنر قرن بیستویکم است که دیگر نمیتواند خود را محدود به روایتهای غالباً اروپامحور کند.
«مبانی تاریخ هنر» اثر مایکل کوترن و آن دیآلوا، کتابی صرفاً نظری نیست. این یک راهنمای عملی است که با ارائه دستورالعملهای گامبهگام، هنرجو را از خواننده منفعل به تحلیلگرِ فعال تبدیل میکند. لحن قابل دسترس و روان کتاب، آن را به گزینهای عالی برای کسانی تبدیل میکند که تازه وارد دنیای تاریخ هنر شدهاند، اما در عین حال، عمق محتوای آن برای هنرجویان پیشرفته نیز مفید خواهد بود. در مجموع، این کتاب ابزاری ضروری برای هر هنرجو و علاقهمندِ به تاریخ هنر است که میخواهد فراتر از حفظکردن نامها و تاریخها برود و روشِ فکرکردن به هنر را بیاموزد.
۵۹۵۹
