تینا مزدکی_سازند فسیلخیز شیل پوزیدونیا (Posidonia Shale) در آلمان که به دوره ژوراسیک آغازین بازمیگردد، به خاطر فسیل جانوران دریایی که به خوبی حفظ شدهاند، شهرت جهانی دارد. این جانوران شامل ماهیها، خزندگان دریایی، سختپوستان و حتی موجودات نرمبدن همچون ماهی مرکب میشوند. فسیلهای این سازند نزدیک به ۵۰۰ سال است که مورد مطالعه قرار گرفتهاند.
اکنون در این منطقه یک کشف تازه صورت گرفته است. گونهای جدید از خزندگان دریایی با نام پلیزیونکتس (Plesionectes longicollum) شناسایی شده که در مقالهای در نشریهی PeerJ Life & Environment معرفی شده است. اسکلت تقریباً کامل این جانور در ابتدا در سال ۱۹۷۸ از یک معدن در جنوبغربی آلمان استخراج شده بود اما اکنون ویژگیهای منحصر بهفرد آن شناسایی شده است.
اسون زاکس، نویسندهی اصلی مقاله از موزه تاریخ طبیعی بیلهفلد آلمان میگوید: «این نمونه دههها در مجموعههای موزهای نگهداری میشد، اما در مطالعات پیشین، آناتومی خاص آن بهطور کامل مورد بررسی قرار نگرفته بود. بررسیهای دقیق ما، ترکیبی نامعمول از ویژگیهای اسکلتی را نشان داد که آن را بهروشنی از تمام گونههای شناختهشدهی قبلی پلیزیزورها متمایز میکند.»
این جانور نهتنها به گونهای کاملاً ناشناخته تعلق دارد، بلکه نمایندهی نوعی کاملاً جدید از پلیزیوسورها نیز هست؛ گروهی از خزندگان دریایی گردندراز که در دوران «عصر دایناسورها» میزیستند. پلیزیوسورها در مقایسه با دیگر خزندگان دریایی باستانی مانند ایکتیوسورها، کمتر در سازند شیل پوزیدونیا یافت شدهاند. فسیل پلیزیونکتس یکی از ۱۳ اسکلت کشفشده متعلق به ۶ سردهی مختلف از پلیزیوسورها در این سازند است.
پلیزیونکتس گردنی بسیار بلند با دستکم ۴۳ مهره داشته و همچنین در بخش پشتی ستون فقرات نیز تعداد زیادی مهره داشته است. این ویژگیها و سایر خصوصیات مهرهها نشان میدهد که پلیزیونکتس با سایر پلیزیوسورها شناختهشده از دوره ژوراسیک آغازین تفاوت دارد.
فسیل این جانور در موزه تاریخ طبیعی ایالتی اشتوتگارت نگهداری میشود. در این فسیل بافتهای نرم اطراف گردن، دم و اندامهای پشتی جانور را حفظ شده است. متأسفانه جمجمهی آن تقریباً بهطور کامل از بین رفته و در جریان فرایند فسیلشدن خرد شده است. با وجود آنکه این نمونه در زمان مرگ هنوز نابالغ بوده، اما با حدود ۳ متر طول، در زمرهی بزرگترین پلیزیزورهای کشفشده در شیل پوزیدونیا قرار دارد. این جانور همچنین قدیمیترین پلیزیوسور شناختهشده در این منطقه است که قدمت آن به حدود ۱۸۳ میلیون سال پیش بازمیگردد.
در دوره ژوراسیک آغازین، اروپا یک خشکی یکپارچه نبود، بلکه مجموعهای از جزایر گرمسیری بود که در میان دریاهای کمعمق پراکنده شده بودند. دانیل مادزیا، یکی از نویسندگان مقاله از آکادمی علوم لهستان میگوید: «این کشف، قطعهای دیگر به پازل تکامل اکوسیستمهای دریایی در یکی از بازههای زمانی بحرانی در تاریخ زمین میافزاید. دورهی تورآسین آغازین [۱۸۴ تا ۱۷۴ میلیون سال پیش] که این جانور در آن میزیست، با تغییرات زیستمحیطی چشمگیر، از جمله کماکسیژنشدن اقیانوسی که حیات دریایی را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار داد، همراه بوده است.»
شناسایی پلیزیونکتس، بار دیگر جایگاه سازند شیل پوزیدونیا را بهعنوان یکی از مهمترین پنجرههای جهان برای مطالعهی حیات دریایی در دوران ژوراسیک تثبیت میکند. این نمونه فسیلی بهطور دائمی در موزه تاریخ طبیعی ایالتی اشتوتگارت (Staatliches Museum für Naturkunde Stuttgart) نگهداری میشود.
منبع: cosmosmagazine
۲۲۷۳۲۳
