رافائل گروسی در سفر دو روزه خود به تهران ضمن شرکت در مذاکرات فنی و حقوقی هیات‌های کارشناسی ایران و آژانس، با وزیر امور خارجه و رییس جمهور کشورمان دیدار کرد.
این برای اولین بار است که مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با سید ابراهیم رئیسی از زمان انتصاب وی به ریاست جمهوری دیدار می‌کند.
گروسی درباره دیدارش با رییس جمهور ایران در وین گفته است که «این دیدار برای من بسیار مهم بود. به دلیل نتیجه نگرفتن در تعامل‌های‌مان با ایران، به علاوه دو مشکل جدید در برخی از تاسیسات هسته‌ای از جمله کشف ذرات با غنای بسیار بالا، برای من بسیار مهم بود که در سطح بالا مذاکرات کنم و نتایجی به دست بیاورم.»
او گفته است که در دیدار با رییس جمهور ایران در مورد چگونگی همکاری‌ها صحبت کرده است. ما درک صریحی داشتیم که باید برخی اقدامات قطعی را خیلی زود آغاز کنیم.
ایران و آژانس در پایان یک دور طولانی مذاکرات فنی و کارشناسی روز شنبه در بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند، تعاملات دو طرف بر اساس “موافقتنامه جامع پادمانی” انجام خواهد شد.
هم‌چنین در این بیانیه آمده است که ایران آمادگی خود را برای ادامه همکاری و ارایه اطلاعات و دسترسی بیشتر به منظور رسیدگی به مسایل پادمانی باقی‌ماده مربوط به سه مکان، اعلام کرده است.
سه مکان مورد بحث میان ایران و آژانس در ورامین، تورقوزآباد در نزدیکی تهران و مریوان در استان کردستان قرار دارد.
ایران قبلا اطلاعات مربوط به این مکان‌ها و برخی دسترسی ها به آنها را فراهم کرده است اما آژانس مدعی است که پاسخ “قانع‌کننده” در این روند هنوز دریافت نکرده است و نیاز به همکاری بیشتر در این رابطه وجود دارد. در عین حال ایران تاکید دارد که تمامی اطلاعات و دسترسی‌های لازم در این رابطه به آژانس داده شده است و درخواست‌های بیشتر، سیاسی کاری و برای فشار به ایران از سوی برخی کشورها با هدایت آژانس است.
علاوه بر این یکی از اختلاف نظرهای ایران با آژانس و کشورهای اروپایی و آمریکا در رابطه با مسایل پادمانی این بوده است که ایران می‌گوید پرونده این موضوعات باید پیش از احیای برجام بسته شود، اما طرف‌های مقابل گفته‌اند این پرونده صرفا در همکاری با آژانس مختومه خواهد شد و راه‌حل دیگری از جمله توافق سیاسی بر سر آن ندارد.
به نظر می‌آید ایران بر سر موضع خود مبنی بر اینکه مسایل فنی و هسته‌ای باید پیش از هرگونه تفاهم برای بازگشت به برجام حل و فصل شود، همچنان پافشاری دارد.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بیش از دو سال است که از ایران خواسته است درباره مواد هسته‌ای کشف شده در سه مرکز مورد اشاره در بالا توضیح دهد. در این مدت شاهد فشارهای سیاسی و حقوقی متعدد به ایران از سوی آژانس و سه کشور اروپایی عضو برجام با همراهی آمریکا و دیگر کشورها بوده‌ایم. شورای حکام تاکنون برای وادار کردن ایران به همکاری یک طرفه در این رابطه سه قطعنامه صادر کرده است.
سومین قطعنامه شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی اواخر آبان سال جاری با ۲۶ رای موافق و ۲ رای مخالف به تصویب اعضا رسید. ارائه اطلاعات درباره ذرات اورانیوم در سه مکان مورد ادعایی، ارائه اسناد و پاسخ‌های مورد نیاز، اجازه دسترسی به اماکن و مواد مورد نیاز و اجازه نمونه‌برداری از سوی آژانس اتمی از جمله اقداماتی است که در این قطعنامه، اجرای آن از ایران خواسته شده است.
در عین حال با توجه به بیانیه مشترک ایران و آژانس و توضیحات مقامات کشورمان، به نظر ایران برای دریافت پاسخی “رضایت بخش” از بررسی این موضوعات اعلام آمادگی کرده است.
محمد اسلامی رییس سازمان انرژی اتمی روز شنبه در کنفرانس خبری مشترک با گروسی درباره چگونگی رفع اختلاف نظر با آژانس بر سر مسایل پادمانی گفت: ما یک الگویی را با آقای گروسی سال گذشته در وین توافق کرده بودیم و همان را دنبال می‌کنیم. بخش‌هایی از آن در مذاکرات و تعامل معاونان دو طرف بیان شده است و بخشی از ترتیبات را امروز صحبت کردیم و همچنان صحبت ما ادامه دارد و در قالب یک الگوی رفتاری و تعاملی اینها را به سمت حل و فصل پیش می بریم.
رافائل گروسی نیز در وین در جمع خبرنگاران در این رابطه گفته است: ما توافق کردیم برخی دسترسی‌ها به مکان‌ها، افراد و تجهیزات داشته‌باشیم. اما الان نمی‌توانم بگویم که مثلا فلان روز و فلان ساعت به مریوان یا تورقوزآباد می‌رویم.
هم‌چنین بر اساس بیانیه مشترک دو طرف، ایران به صورت داوطلبانه به آژانس اجازه داده تا چنانچه مقتضی باشد فعالیت‌های راستی آزمایی و نظارت بیشتر را اجرا کند و روش اجرای آن طی یک نشست فنی که به زودی در تهران برگزار می‌شود، میان دو طرف مورد توافق قرار گیرد.
در همین رابطه، مدیرکل آژانس در وین در جمع خبرنگاران گفته است: بر اساس توافق‌هایی که در تهران داشته برخی از نظارت‌هایی که در گذشته متوقف شده بود از سر گرفته می‌شود.
گروسی گفته است: در طول ماه‌های گذشته در موضوع نظارت‌ها در راستی‌آزمایی‌ها برخی کاهش‌ها اتفاق افتاده بود، ما توافق کردیم که این نظارت‌ها دوباره برقرار شود. قرار است که بر روی این توافق کنیم. من همواره نسبت به از بین رفتن استمرار دانش هشدار داده بودم. ما در حال از دست دادن اطلاعات درباره برخی از محل‌ها که بسیار مهم است، هستیم که می‌تواند بر احیای برجام اثر بگذارد.
مدیرکل آژانس در عین حال تاکید کرده است که «ما بر اساس توافق‌های پادمانی به ایران گفتیم که برخی از تاسیسات به نظارت‌های بیشتر نیاز دارد و ایرانی‌ها موافقت کردند.
وی در رابطه با افزایش میزان نظارت‌ها در ایران به طور مشخص به سایت “فردو” اشاره کرده است که بیش از دو ماه است در این سایت غنی‌سازی ۶۰ درصدی انجام می‌شود. تولید اورانیوم UF۶ با غنای ۶۰ درصد برای نخستین بار در فردو در آبان سال جاری آغاز شد.
بر اساس گزارش رسانه‌های خارجی، گروسی گفته است: سایت فردو به بازرسی بیشتر نیاز دارد و ما شدت بازرسی در آنجا را افزایش خواهیم داد. بازرسی‌ها از سایت فردو ۵۰ درصد افزایش خواهد داشت که پیشرفت بسیار مهمی از نظر شفافیت به شمار می‌آید و تجهیزات نظارتی فعالیت‌های هسته‌ای در تعدادی از اماکن دوباره نصب می‌شود.
در همین رابطه بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی گفته است: از آنجایی که برای اولین بار در سایت فردو غنی سازی ۶۰ درصد آغاز شده بود در چارچوب مقررات پادمانی باید بازرسی‌ها افزایش پیدا می‌کرد، چرا که اصولا با افزایش سطح غنی سازی یا ورود مواد حساس‌تر به سایت میزان بازرسی‌ها با توافق دو جانبه افزایش پیدا می‌کند.
گفتنی است، تعداد بازرسی‌ها در سایت فردو روزانه ۸ مورد تا پیش از این بوده است که بر اساس توافق جدید ایران و آژانس، با توجه به افزایش سطح غنی سازی در این سایت تا ۶۰ درصد، این بازرسی‌ها روزانه به ۱۱ مورد افزایش پیدا می‌کند.
به گزارش ایسنا، یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که در مذاکرات روزهای اخیر میان ایران و آژانس حل و فصل شد مساله کشف ذرات اورانیوم ۸۴ درصدی در تاسیسات غنی سازی ایران بود؛ موضوعی که بسیار مورد توجه رسانه های خارجی و بعضا معاند با ایران قرار گرفت.
با وجود اینکه ایران توضیحات مبسوط و کاملی در نامه‌ای به آژانس در این رابطه ارسال کرد اما این مساله از سوی رسانه های خارجی درز پیدا کرد و تا روزها دست‌آویز فشار به ایران بود.
محمد اسلامی رییس سازمان انرژی اتمی در این مورد گفته بود: ذره ۸۴ درصدی در یک نمونه‌برداری از کنار یک شیر دیده شده است، ذره‌ای که با میکروسکوپ هم دیده نمی‌شود. مهم حجم موادی است که پس از تولید ذخیره می‌شود، بازرسان موادی را که از پروسه خارج شده بود، مشاهده کردند و دیدند که غنای آن بیش از ۶۰ درصد نیست، خط تولید ما ۶۰ درصد است، کارشناسان آژانس در گزارش‌شان هم آوردند که تولید ما ۶۰ درصد است.
گروسی نیز در مورد کشف ذرات ۸۴ درصدی در تاسیسات غنی‌سازی ایران در جمع خبرنگاران در وین گفته است که «ما در مورد انگیزه‌ها قضاوت نمی‌کنیم، ما یک رویداد را دیدیم که نیاز به روشن‌سازی دارد. در برخی از این تاسیسات گاهی اوقات ممکن است که برخی پیک‌ها رخ دهد. ما ذرات با غنی‌سازی با غنای بالاتر دیدیم، اما در مجموع مشاهده کردیم که غنی‌سازی در این سطح ادامه نداشت و مواد غنی‌سازی در این سطح انباشت نشده است. ما باید با اپراتور صحبت کنیم و شکل ترکیب‌بندی آبشار سانتریفیوژ را بررسی کنیم.»
به این ترتیب یکی از مسایلی که احتمال داشت به موضوعی بغرنج میان ایران و آژانس تبدیل شود، از دستور کار خارج شد.
ایران در یک سال اخیر سطح فعالیت‌های هسته‌ای اش حتی از برجام هم در بخش‌هایی فراتر رفته است و طبق الگوی خاص طراحی و تایید شده پیش می‌رود، طبیعی است اجرای مقررات پادمانی متناسب با این فعالیت‌ها ارتقا و افزایش یابد.
مدیرکل آژانس در وین درباره غنی‌سازی ۶۰ درصدی ایران گفته است که لزومی ندارد که آنها (ایران) به من توضیحی بدهند که چرا در سطح ۶۰درصد غنی‌سازی می‌کنند. چیزی که مهم است ما باید بتوانیم راستی‌آزمایی کنیم که چگونه این کار را انجام می‌دهند. آنها میزانی که می‌خواهند غنی‌سازی کنند اعلام می‌کنند و ما نظارت می‌کنیم.
به نظر می‌آید، در نتیجه سفر اخیر مدیرکل آژانس به تهران و انجام دیدارهای سطح بالا، راه برای برون رفت از بن بست مسایل پادمانی و فنی باز شده است. قبل از تعلیق مذاکرات احیای برجام، مسایل ایران و آژانس یکی از مهم‌ترین موانع بر سر احیای برجام قلمداد می‌شد و برخی طرف‌ها در پی آن بودند که ایران را مقصر این موضوع نشان دهند. همان‌طور که گروسی هم به این موضوع در سخنانش در تهران اشاره کرد، نتیجه تفاهم ایران و آژانس می‌تواند به احیای برجام نیز کمک کند.
در عین حال که با توجه به تجربه برجام روشن است، هرگونه تفاهم برای احیای برجام به اراده و توافق سیاسی همه جانبه میان همه اعضای برجام به علاوه آمریکا نیاز دارد تا برجام به سر خط اجرای دوباره با لحاظ شرایط و تحولات جدید بازگردد.
آن طور که از سخنان مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین در پایان روز شنبه برمی‌آید، او با دستی پر و با دریافت ضمانت‌های قابل اطمینان در رابطه با افزایش دسترسی‌ها و بازرسی‌ها و رفع نگرانی‌های این نهاد بین‌المللی برای راستی‌آزمایی برنامه صلح آمیز هسته‌ای ایران به ویژه در رابطه با برخی فعالیت‌ها و تاسیسات هسته‌ای، تهران را ترک کرده است. باید دید او امروز در نشست شورای حکام دست خود را چگونه مقابل اعضای این شورا و افکار عمومی باز می‌کند.
۳۱۱۳۱۱