برگزیده اصفهان -عاطفه علیان: بیش از سه دهه است که استان اصفهان با بحران آب دستوپنجه نرم میکند، اما تابستان آینده نگران کننده است به حدی که حتی تأمین آب شرب در تابستان با چالشهای جدی مواجه خواهد شد. شرایط به مرحلهای رسیده که حتی کاهش بیسابقه بارندگی، کاهش ذخایر سد زایندهرود، افت شدید منابع زیرزمینی، و ناترازی در عرضه و تقاضای آب، این استان را در وضعیتی بحرانی قرار داده است. آیا اصفهان تابستان ۱۴۰۴ را بدون تنش شدید آبی پشت سر خواهد گذاشت؟!
وضعیت بارندگی و سد زایندهرود؛ وقتی ابرها خسیس میشوند
محمدرضا احمدی، کارشناس منابع آب و اقلیمشناس، در گفتوگو با برگزیده توضیح میدهد: میانگین بارش در سرشاخههای زایندهرود در منطقه کوهرنگ، امسال ۴۲ درصد کمتر از میانگین بلندمدت بوده است. این موضوع باعث شده ورودی آب به سد زایندهرود بهشدت کاهش یابد و در حال حاضر این سد کمتر از ۲۵ درصد ظرفیت خود را دارد.این کاهش شدید ورودی آب در شرایطی اتفاق افتاده که نیاز استان اصفهان به آب همچنان بالا است. زایندهرود که روزگاری شریان حیاتی اصفهان بود، اکنون بیشتر سال خشک است، و برنامههای بازگشایی آن محدود به زمانهای خاص و با فشارهای اجتماعی همراه است.
به گفته سیدمحسن صالح، معاون بهرهبرداری و توسعه آب شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان، حداکثرتوان تأمین آب در شرایط فعلی ۱۵.۵ مترمکعب بر ثانیه است، درحالیکه نیاز آبی استان در زمان اوج مصرف به ۱۸.۹ مترمکعب بر ثانیه میرسد. یعنی حداقل ۳.۴ مترمکعب بر ثانیه کمبود داریم. این کمبود، بهویژه در تابستان، میتواند منجر به افت فشار شدید، قطعی آب، و افزایش مشکلات توزیع شود.
چاههای خشک و آبهای زیرزمینی که دیگر پشتیبان نیستند
در سالهای گذشته، برای جبران کمبود آب سد زایندهرود، برداشت از منابع زیرزمینی افزایش یافت. اما اکنون این منابع هم دیگر ظرفیت تأمین نیاز را ندارند.
علیرضا حسینی، هیدروژئولوژیست و استاد دانشگاه، در گفتوگو با برگزیده میگوید: برداشت بیشازحد از منابع زیرزمینی باعث شده سطح آب سفرههای آب زیرزمینی در مناطق مختلف اصفهان، بین ۲ تا ۶ متر در سال افت کند. برخی چاهها کاملاً خشک شدهاند و در برخی مناطق، کیفیت آب بهشدت کاهش یافته است. این روند نهتنها بحران آبی را تشدید میکند، بلکه خطر فرونشست زمین را نیز افزایش داده است.
وی اضافه میکند: در برخی مناطق، برداشت آب از سفرههای زیرزمینی با نرخ ناپایدار انجام میشود، به این معنی که سرعت تخلیه از این منابع بسیار بیشتر از سرعت تغذیه مجدد آنهاست. این موضوع به معنای یک بحران ساختاری در تأمین آب است.
گرمایش زمین و افزایش مصرف؛ بحران در حال تشدید است
یکی دیگر از عوامل تشدیدکننده بحران آب در اصفهان، افزایش دمای هوا و رشد مصرف آب در تابستان است. پیشبینیهای هواشناسی نشان میدهند که تابستان ۱۴۰۴ یکی از گرمترین تابستانهای دهه اخیر خواهد بود. افزایش دما نهتنها مصرف آب خانگی را افزایش میدهد، بلکه باعث افزایش تبخیر از منابع آبی، کاهش راندمان کشاورزی، و افزایش نیاز به آب برای خنکسازی صنایع میشود.
احمدی در این خصوص توضیح میدهد: افزایش دمای هوا بهطور مستقیم بر میزان تبخیر آب در مخازن و رودخانهها اثر میگذارد. با توجه به اینکه زایندهرود در بسیاری از ماههای سال خشک است، حتی در صورت رهاسازی مقطعی آب، مقدار قابلتوجهی از آن پیش از رسیدن به نقاط موردنیاز، تبخیر یا در مسیر جذب خواهد شد.
آیا پروژههای در دست اجرا میتوانند بحران را حل کنند؟
مسئولان شرکت آب و فاضلاب و شرکت آب منطقهای استان اصفهان در ماههای اخیر از پروژههای خط اضطراری انتقال آب از گلدشت به خمینیشهر، توسعه سامانه دوم آبرسانی به اصفهان و افزایش بهرهوری شبکه توزیع و کاهش هدررفت آب برای کاهش کمبود آب خبر دادهاند.
به نظر میرسد با توجه به تسریع در تکمیل پروژههای انتقال آب، بهویژه سامانه دوم آبرسانی به اصفهان، مدیریت مصرف آب در صنایع و تشویق صنایع به استفاده از سیستمهای بازیافت آب، کاهش مصارف کشاورزی پرآببر و تغییر الگوی کشت به محصولات کمآببر،افزایش آگاهی عمومی و ترویج الگوهای مصرف بهینه آب و افزایش سرمایهگذاری در پروژههای شیرینسازی آب و بازچرخانی فاضلاب ضروری است.
بحران آب در اصفهان نتیجه بیش از دو دهه سوءمدیریت منابع، تغییرات اقلیمی، و افزایش جمعیت و مصرف است. هرچند پروژههای در حال اجرا میتوانند بخشی از کمبودها را جبران کنند، اما بدون یک تغییر اساسی در الگوی مصرف و تأمین آب، تابستان ۱۴۰۴ احتمالاً یکی از سختترین تابستانهای دو دهه اخیر خواهد بود.
و اما سؤال اصلی اینجاست: آیا هنوز برای جلوگیری از یک بحران بیسابقه، فرصت داریم؟!
