به گزارش خبرگزاری برگزیده های ایران، امروزه هزاران حیوان سمی در سرتاسر جهان رشد می کنند و با گذشت زمان زهر آنها برای انجام کارهای خاصی تکامل یافته است.
زهر برای چیست؟
بسیاری از حیوانات از سم برای شکار، کشتن یا بی حرکت کردن طعمه خود قبل از خوردن آن استفاده می کنند. حدود ۷۰۰ گونه از مارهای سمی وجود دارد که تقریباً همه آنها به خانواده Viperidae و Elapidae تعلق دارند. ۱۸۰۰ گونه دیگر نیز وجود دارد که به خانواده کلوبریدا تعلق دارند. بسیاری از این ها احتمالاً سمی نیز هستند، اگرچه این گروه به طور کلی خطر کمتری برای انسان ها به همراه دارد، به استثنای چند مورد.
تقریباً همه مارها برای کمک به شکار، زهر تولید میکنند، اما برخی نیز از آن برای دفاع از خود استفاده می کنند.
یتقریباً همه مارها برای کمک به شکار، سم تولید کردند. اما این که زهر با بدن یک طعمه چه می کند بستگی به گونه مار دارد.
چندین کاربرد کمتر رایج دیگر برای زهر وجود دارد. به عنوان مثال، پلاتیپوس های نر از خارهای سمی خود برای رقابت در فصل تولید مثل استفاده می کنند.
زهر مار چه می کند؟
دو گروه از مارهای سمی به ویژه شناخته شده؛ افعی ها (Viperidae) و elapids (Elapidae) هستند. به طور کلی، زهرهای موجود در این دو گروه کارهای متفاوتی را برای قربانی انجام می دهند.
افعی ها، که شامل مارهای زنگی هستند، دارای سم هایی هستند که عموماً هموتوکسیک هستند. این بدان معنی است که آنها به سیستم گردش خون حمله می کنند. آنها می توانند باعث خونریزی یا اختلال و لخته شدن خون شوند.
بسیاری از مارهای سمی معروف الاپید هستند، مانند مار کبرا، مامبا، کریت و تایپان. سم آنها معمولاً عصبی است، به این معنی که در انتقال تکانه های عصبی اختلال ایجاد می کند. به طور کلی اثر بی حرکتی دارد، یا باعث سفت شدن بدن قربانی می شود.
آنچه گفته شد، تنها تایر سم مار بر بدن قربانی نیستند؛ به عنوان مثال، تایپانیها دارای سم عصبی تثبیتکننده هستند که توانایی انعقاد خون بسیار سریع را نیز دارد.
مار زنگی می تواند باعث خونریزی وحشتناک شود، سم آنها سیتوتوکسیک است (مخرب بافت) و می تواند باعث زخم و نکروز شود. برخی از زهر مار زنگی نیز دارای خواص عصبی هستند.
به عنوان مثال، زهرها زمانی که حاوی میوتوکسینها (تخریب عضلات اسکلتی)، کاردیوتوکسینها (که به طور خاص بر قلب تأثیر میگذارند) یا سارافتوکسینها (انقباض عروق خونی) باشند، ممکن است تواناییهای قابل توجه دیگری نیز داشته باشند.
چرا برخی از مارها انقدر سمی هستند؟
نیش مار سمی همیشه برای مردم کشنده نیست. اثرات نیش برخی از گونه ها می تواند بسیار خفیف باشد. اما چندین مار به دلیل سمهای فوقالعاده قدرتمندشان، نامهای معروفی دارند.
مامباهای سیاه (Dendroaspis polylepis) و تایپان ها (Oxyuranus microlepidotus) اغلب در صدر فهرست های سمی ترین مارهای جهان هستند. اما سم آنها ممکن است بیش از حد به نظر برسد زیرا رژیم غذایی آنها در درجه اول پستانداران کوچک و پرندگان است.
منبع: nhm.ac.uk
۲۲۷۲۲۷
