اهدای خون در ایران طی دوران کرونا ۸ درصد کاهش یافت

به گزارش خبرنگار برگزیده های ایران، پیمان عشقی روز شنبه در نشست خبری افزود: کرونا در دنیا شوک خونی ایجاد کرد و در همه کشورها حتی در کشورهای پیشرفته در مقالات علمی که به چاپ رساندند به این موضوع اشاره کرده اند سنگین ترین شوک های خونی در آمریکا اتفاق افتاد.

وی ادامه داد: حتی در تابستان امسال، انگلستان مجبور شد به ایرلند که در زمینه انتقال خون قوی عمل می‌کند خون ارسال کند. این در حالیست که در بسیاری از کشورهای دنیا برای تامین خون مورد نیاز خود معافیت‌های اهدای خون را تغییراتی اساسی دادند.

عشقی تاکید کرد: اما در ایران در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۹ شاهد افزایش اهدای خون نیز بودیم به رغم اینکه در این مدت شاهد بودیم که پیک پنجم کرونا سنگین بود اما  در این مدت شاهد افزایش ۶ و ۷ دهم درصدی اهدای خون در امسال نسبت به سال ۹۹ بودیم و در برخی ستان‌ها مانند خوزستان به رغم مشکلات و شرایط خاص تا ۲۵ درصد نیز افزایش اهدای خون داشتیم.

وی ادامه داد: اینها را مدیون مردم و فرهنگ ایثار و نوع‌دوستی اهداکنندگان خون در ایران هستیم که به صورت کاملاً داوطلبانه و بدون هیچ چشم‌داشتی حتی بر پایه فرهنگ هایی مانند نذر خون یاریگر انتقال خون و نجات دهنده بیماران نیازمند به خون و فرآورده های آن هستند.

عشقی تاکید کرد :وضعیت انتقال خون ایران در بین کشورهای منطقه بسیار خوب است و حتی در بسیاری از موارد رفرنس کشورهای منطقه هستیم و  وبینارهای زیادی هم در این حوزه برگزار کردیم.

۲۴ پیوند از خون بند ناف انجام شده است
مدیر عامل سازمان انتقال خون گفت: طی یک ماه اخیر یکسری حرکت‌هایی در سازمان انتقال خون به ثمر نشست. از طرفی هم با نزدیک شدن فصل زمستان، مشکل همیشگی کمبود خون مطرح شد. همچنین تغییراتی در نظام سلامت ایجاد شد.

وی با اشاره به روز جهانی  خون بند ناف(۱۷ نوامبر) گفت: در روز خون بند ناف گرامیداشت این روز را داشتیم که روز چهارشنبه هفته  گذشته برگزار شد. سازمان انتقال خون حسب وظیفه سازمانی خود مبنی بر اینکه همه فراورده‌های خونی مورد نیاز مراکز درمانی، باید از سوی این سازمان تامین شود که همیشه هم پیشگام بوده، اقدام می‌کند.

عشقی ادامه داد: در اواخر دهه ۸۰ سازمان انتقال خون ایران دو اقدام انجام داد؛ یکی ایجاد بانک خون سلول‌های بنیادین خون‌ساز شکل گرفت به نام سپاس و بانک خون بند ناف هم ایجاد شد، پیوند مغز استخوان یعنی پیوند سلول‌های بنیادین خون ساز و سازمان انتقال خون هم در حوزه خون بند ناف و هم خون محیطی وارد شد.

وی افزود: اکنون حدود ۴۱۵۰ خون بند ناف طی این ۱۰ سال جمع آوری شده که همه فرآیندهای تشخیصی و تست‌های مربوطه روی آنها انجام شد و حدود ۲۴ پیوند از این تعداد نمونه نگهداری شده در بانک خون بند ناف سازمان انتقال خون ایران مصرف شد که عمده آنها موفقیت آمیز بود.

مدیرعامل سازمان انتقال خون گفت: البته بانک خون بند ناف سازمان انتقال خون ایران، بانک عمومی است. به این معنا که خون بند ناف کسی را برای خود نگه نمی‌داریم، در انتقال خون بندناف‌های جمع آوری شده، در صورت استاندارد بودن، برای کسی که ممکن است در کشور نیازمند آن باشد، نگهداری شده و به رایگان در اختیار آن بیمار و مرکز درمانی قرار می‌دهیم.

هیچ تعرفه ای برای خون بند ناف نداریم
عشقی با بیان اینکه جمع آوری، پذیرش، فرآوری و پردازش و نگهداری و ذخیره سلول‌های خون بند ناف در شرایط استاندارد حدود ۱۵ تا ۲۰ میلیون هزینه دارد، گفت: اما هیچ‌ تعرفه‌ای برای آن در نظر گرفته نشده است. به هر حال این میزان بودجه مصرف می‌شود و مجبوریم از جاهای دیگر بزنیم، چه بهتر که تعرفه‌ای در این زمینه در نظر گرفته شود و بیمه‌ها آن را پرداخت کنند و بخشی از هزینه‌ها ما جبران شود. 

افتتاح ۲ پروژه عمرانی استراتژیک در ماه گذشته 

وی افزود: در ماه گذشته دو پروژه عمرانی استراتژیک را افتتاح کردیم، باید توجه کرد که از ۲۰۰ پایگاهی که داریم ۶۹ پایگاه را خیرین ساختند. دو پایگاهی هم که اخیرا افتتاح شد بالای ۱۰ سال از کلنگ‌زنی‌ آنها می‌گذشت و معلق مانده بود. پروژه ساختمان مرکزی اداره کل انتقال خون خراسان رضوی بود که از ۳۵ میلیارد اعتبار مورد نیاز فقط ۸ تا ۹ میلیارد آن تامین شده بود، اما با تلاش و پیگیری همه دست‌اندرکاران کار به انجام رسید. پروژه بعدی پروژه اردکان بود.

مدیرعامل سازمان انتقال خون ادامه داد: انبارهای استراتژیک سازمان انتقال خون باید در کشور گسترش یابد. چه سردخانه‌هایی که پلاسما را در آن نگه می داریم، چه کیسه هایی که باید تحت دما نگهداری شوند. کیسه های خون و کیت‌ها اینطور نیست که در هر انباری قابل نگهداری باشد و انبار کافی برای آنها در کشور نداریم. انبار اردکان در شرایط پایدار و مطلوبی است که بعد از دو سال فعالیت و با وجود عدم پرداخت اعتبارات عمرانی و نبودن بودجه‌های تملک و دارایی ما، به سرانجام رسید.

وی با بیان اینکه اعتبارات گرفتن به چانه‌زنی‌های سنگین نیاز دارد، افزود:  صدای انتقال خون در صدای کرونا دفن شده بود و حتی یک ریال بودجه کرونا به ما داده نمی شد و می‌گفتند اعتبار کرونا برای مراکز درمانی است. ارز، قیمت تجهیزات و مصالح تاثیر عجیب و غریبی گذاشته بود و نیروهای انسانی ما روز به روز کمتر می شد و با وجود همه این مشکلات پروژه های ما افتتاح شد.

عشقی با بیان اینکه انبار اردکان که حدود ۱۸ کانتینر در آن جا می شود، یکی از افتخارات سازمان انتقال خون است، گفت: امیدوارم ماه آینده مجددا دور هم جمع شویم و آخرین پروژه‌ای که برای خودم تعهد کرده بودم، انجام دهم، یعنی افتتاح ساختمان مرکزی اداره کل هرمزگان است. انتقال خون هرمزگان به‌ دلیل مجاورت با دریاهای آزاد برای ما بسیار مهم است. این هم پروژه‌ای است که چندین سال بر زمین مانده بود که با افتتاح آن حدود ۳۰ هزار لیتر به فضاهای سردخانه‌ای پلاسمایی کشور افزوده می‌شود.

وی تصریح کرد: خیلی باید کار کنیم تا در این زمینه آسیب‌پذیر نباشیم و با یک بسته شدن مرز و با یک مانورهای دیپلماتیک شیطنت‌آمیز، پلاسمای ما قابلیت مصرف خود را از دست ندهد، کیت و لوازم ما با اندازه کافی قابل ذخیره‌سازی باشد. اینها فضاهای استراتژیک ما هستند که باید آنها را گسترش دهیم. سردخانه بندرعباس در همین راستا است.

علل کمبود اهدای خون در کشور

عشقی در پاسخ به سوالی درباره علل کمبودهای خون در کشور گفت: باید توجه کرد اهدای خون شاخص مشخص دارد و اینکه ذخایر خون چقدر است، مساله دیگری است. خون را نمی‌توان برای مدت بسیار طولانی ذخیره کرد. البته خون‌های نادر و بسیار نادر را می‌توانیم برای ۲۰ سال ذخیره کنیم.

وی ادامه داد: باید توجه کرد که از روزی که سازمان انتقال خون تشکیل شد تا سال ۲۰۱۲، روند رو به افزایشی داشت و از زمان آغاز جنگ تحمیلی، جهش پیدا کرد و به حدود ۶۰ برابر روز اول رسید که همان عدد ۲۷ در ۱۰۰۰ بود. از سال ۱۳۸۸ و ۱۳۸۹ این پیک متوقف شد و از سال ۱۳۹۵ شروع به افت کرد. افتی که همچنان با شیب ثابتی در حال کاهش است تا به دوران کرونا رسید.

عشقی افزود: وقتی وارد سازمان شدم، شاخص اهدای خون ۲۵.۵ به ازای ۱۰۰۰ نفر بود. دو علت برای این موضوع پیدا کردیم، یکی از آنها توقف پروژه جمع‌آوری پلاسمای تولیدی بود، ما پلاسماهای ناشی از اهدای خون را که مازاد بر مصرف بیمارستانی است که به آن پلاسمای بازیافتی می‌گوییم، برای پالایش و تبدیل به دارو ارسال می‌کنیم.

وی ادامه داد: اکنون طی این فرایند ۲۰۰ هزار پلاسما داشتیم. نوع دیگر هم پلاسما فرزیس است که بخش خصوصی و نمایندگان‌پالایشگرهای بین‌المللی انجام می‌دهند که در دنیا هم بخش خصوص انجام می‌دهد. حال انتقال خون هم وارد این کار شده بود که باعث شد ۲۳۰ هزار اهدای خون کامل کم شود، یعنی فردی که پلاسما اهدا می کرد، دیگر اهدای خون انجام نمی‌داد. این ۲۳۰ هزار تا معادل ۴۲ هزار لیتر پلاسماست که در مجموع طی چهار سال پنج هزار لیتر پلاسما توانسته بودیم، جمع‌آوری کنیم. ما این‌ پروژه را متوقف کردیم.

کرونا دنیا را با شوک خونی مواجه کرد

وی با بیان اینکه کرونا دنیا را با شوک خونی مواجه کرد، گفت: کره جنوبی، ویتنام، چین، افریقا، امریکا، انگلستان، ایتالیا، فرانسه و…. همه دچار مشکل شدند و بسیاری از معافیت‌های اهدای خون را برداشتند که برایشان هزینه‌های بالایی داشت. ایران هم با همین پدیده مواجه شد. کشورهای منطقه «امرو»(مدیترانه شرقی) بین ۲۰ تا ۳۰ درصد کاهش ذخایر خونی پیدا کردند، اما با حمایت‌های مردم در سال ۱۳۹۹ نسبت به سال ۱۳۹۸ به طور میانگین هشت درصد کاهش پیدا کردیم.

اهدای خون توسط جوانان کاهش یافته است

عشقی گفت: یکی از دلایل کاهش اهدای خون این است که ترکیب جمعیتی جوان ما دارد کم می‌شود، اهداکنندگان بار اول ما طی ۱۰ سال گذشته روند رو به کاهش را نشان می‌دهند، پیک سنی اهداکنندگان خون ۱۰ سال قبل ۲۵ تا ۳۵ سال بود، اما اکنون این سن به ۳۶ تا ۴۵ سال رسیده است. یعنی طی این مدت اهداکنندگان جوان ما به اهداکننده مستمر (با سابقه حداقل دوبار اهدای خون در سال )بدل نشدند.  در عین حال سبک زندگی افراد هم تفاوت کرده است. فرد برای اهدای خون آمده، اما تاتو و حجامت کرده است. بنابراین موظفیم فردی را که حجامت کرده را یکسال از اهدای خون معاف کنیم تا اگر بیماری وجود دارد، خودش را نشان دهد.

وی افزود: از سوی دیگر برخی جوانان که برای اهدای خون می آیند و متوجه می‌شویم که فشار خون دارند، نمی‌توان دیگر از او خون دریافت کرد. بنابراین تغییر ترکیب جمعیتی، سبک زندگی و… باعث شده که معافیت‌های ما بالا باشد. یکی از بالاترین معافیت‌ها را در منطقه داشته باشیم و بر همین اساس هم سلامت خون در ایران در حد کشورهای توسعه‌یافته است.

انتقال خون و کووید ۱۹

مدیرعامل سازمان انتقال خون گفت: در عین‌حال کووید۱۹ که آمد بودجه‌های کشور به سمت کرونا رفت. اوایل سال ۱۳۹۹ حتی به ما ماسک نمی‌دادند. می‌گفتند شما کادر سلامت نیستید. این درد را به کجا بگوییم. از بودجه کرونا به سازمان انتقال خون چیزی تعلق نگرفت. در عین‌حال برای کیسه‌های فیلتردار لکوسیت که برای تالاسمی‌ها استفاده می شود، خودمان پول دادیم و ۱۰۰ میلیارد در این زمینه از وزارت بهداشت طلبکاریم. با این‌حال ما به خاطر حساب و کتاب خون بیماران تالاسمی را زیر تیغ نبردیم. امیدواریم با تغییراتی که پیش آمده توجه بیشتری به این حوزه شود.

 وی با بیان اینکه ما درآمدهای اختصاصی‌ خود را خرج کیت و کیسه کردیم، گفت: مشکل دیگر این بود که همه با افتخار می‌گویند ما تخت‌های بیمارستانی را گسترش دادیم. چطور ممکن است که بیمارستان بزنند و خوشحالیم که از سال ۱۳۹۵ تاکنون ۳۰ هزار تخت بیمارستانی اضافه شده، اما آیا یک تخت برای اهدای خون در کشور اضافه شده است؟ حتی آمار پایگاه‌های انتقال خون ما کاهش یافته است. به‌طوری که از ۲۱۸ پایگاه در سال ۱۳۹۸ به  ۱۷۸ پایگاه رسیده بود. تهران ۲۲ پایگاه داشته اما اکنون ۱۲ پایگاه دارد. جمع کردن یک پایگاه برای ما مانند قطع کردن درخت می‌ماند. البته ما طی این دوره ۲۰ پایگاه اضافه کردیم. در عین حال آیا برای تامین خون این بیمارستان‌ها برنامه‌ریزی شد؟ باید توجه کرد که برای هر تخت جراحی ۲۱ واحد خون باید تامین شود. برای هر تخت انکولوژی و پیوند ۷۶ واحد خون نیاز است. برای زنان ۳۰ واحد خون نیاز است.

وضعیت استخدام در سازمان انتقال خون
عشقی در پاسخ به سوالی دیگر درباره وضعیت استخدامی‌های سازمان انتقال خون ایران گفت: ۶ هزار ردیف استخدامی داریم که ۴۵۰۰ ردیف اشغال است، اما ۲۰۰ ردیف را از ما گرفتند. طی دو سال اخیر ۵۰۰ ردیف شغلی را زنده کردیم که یکسال آزمون و یکسال گزینش آن طول کشید و سال ۱۴۰۱ نیرو در اختیار ما است. در سه ماهه آخر سال هر طور شده به استان‌های محروم نیرو خواهیم داد و استان‌های دیگر را از اول سال ۱۴۰۱ نیرو می‌دهیم. در این میان از نیروهای هلال احمر و … استفاده کردیم. جالب است در دوران کرونا اعلام شد که حتی بازنشسته‌ها را می‌توانید به‌کار گیرید، اما به سازمان انتقال خون گفتند شما که دانشگاه نیستید. لشگر بازنشستگان دلسوز پشت در ماندند و حالا می‌گویند چرا اهدای خون دارد کم می‌شود.

یکی از افتخارات ما داشتن بانک خون نادر است

وی با تاکید برای اینکه بتوانیم میزان اهدای خون را افزایش دهیم چند اقدام را انجام داده ایم، گفت: روابط عمومی سازمان را جهت شناخت بیشتر مردم قوی‌تر و فعال‌تر کردیم، انتفال خون بدون بال فرهنگی و اجتماعی پیش نمی‌رود. برای این کار درخواست ایجاد معاونت با اداره کل کردیم، اما سازمان اداری و استخدامی مخالفت کرد. هر طور شده باید این اقدام را راه بیندازیم.

مدیرعامل سازمان انتقال با بیان اینکه یکی از افتخارات ما داشتن بانک خون نادر است، گفت: بیماران تالاسمی مصرف کننده همیشگی خون، مقاومت پیدا می‌کند و این گروه های فرعی برایش مهم است، این بیمار می‌گوید قبلا سه واحد خون به من می‌رسید، اما اکنون باید دو واحد دو واحد بگیرم و از کار و زندگی می افتم. دل ما می سوزد. زیرا این خون‌ها با فراخوان تلفنی اهدا می شود و گاهی هم مشکلاتی در این راستا ایجاد می‌شود. حال برای این خون‌ها هزینه‌های بالایی هم انجام می‌شود و گاهی یک‌کیسه خون ۱۳ میلیون تومان برای ما درمی‌آید. در حالیکه ما ۶۰ هزار تومان بابت خون فیلتردار دریافت می‌کنیم. البته مهم  این است که‌ تامین شود. بنابراین اگر همه این فرایندها را اصلاح نکنیم، آینده تلخی در انتظار شاخص‌های خون کشور است.

عشقی تاکید کرد: شاخص ها رو به کاهش است و ما نیاز به اعتبارات و دیده شدن در سازمان اداری و استخدامی و مجلس و سازمان برنامه و بودجه داریم. نیاز به همراهی رسانه ها داریم. انتقال خون جز رسانه چیز دیگری ندارد.

وی گفت: البته ما جدای از بازبینی برخی معافیت ها مانند سن اهداکنندگان، خروج برخی داروها، اقدامات دیگری هم کردیم، در زمینه اهدای افراد اتباع غیر ایرانی که کد ثابت حضور در ایران دارند، تسهیلاتی فراهم کردیم. اقدام دیگر به کارگیری کیسه خون کودکان بود که کیسه های ۱۰۰ سی سی است، ایجاد کردیم.

۱۲ هزار پلاسما بهبودیافتگان کرونا توزیع شد

وی در پاسخ به سوال خبرنگار برگزیده های ایران درباره جمع آوری پلاسمای بهبودیافتگان کرونا گفت: همچنان  آمادگی جمع آوری پلاسمای بهبودیافتگان را داریم. باید توجه کرد که انتقال خون ایران در این زمینه توانمندترین کشور است و این را نشان داد و حدود ۱۶ هزار واحد تامین و ۱۲ هزار واحد توزیع کرد. اما با این پلاسما برخورد غیرعلمی شد.

مدیر عامل سازمان انتقال خون گفت: کووید۱۹ درمان قطعی ندارد. همه داروها اعم از رمدسیویر، فاویپیراویر و… بار مطالعات تاییدکننده و رد کننده آنها مساوی است. درباره پلاسما هم همینطور است. اما متاسفانه دارو درمانی رمدسیویر و همچنین پلاسما برای چند روز اول ابتلا باید به کار برده شود، اما در گایدلاین کشوری پلاسما در سطح رمدسیویر مطرح نشد و در عین حال به صورت علمی هم استفاده نمی شد. در عین حال یک ریال هزینه پلاسما را به انتقال خون ندادند. البته اکنون دیگر با واکسیناسیون کشوری، تشویقی برای این موضوع نیست. البته اگر روزی وزارت بهداشت یا مراکز درمانی درخواست کنند، تامین می‌کنیم.

عشقی تاکید: سیاست های سازمان انتقال خون ایران باید به سمت گسترش فعالیت های سیار رود. با این معنا که باید بین مردم برویم و خون بگیریم، اما این نیاز به لجستیک قوی و سامانه های سیار استاندارد دارد.

وی درباره پالایشگاه پلاسما نیز گفت: در جمع آوری پلاسما به روش تولیدی فعالیتی نداریم، اما پلاسماهایمان را برای تولید دارو در اختیار پالایشگاه ها قرار می‌دهیم. امیدوارم روزی عزم ملی شکل گیرد تا پالایشگاه پلاسما در ایران ایجاد شود. حدود یک تا ۱.۵ میلیون لیتر پلاسما باید به دارو تبدیل شود، تا نیازهای کشور رفع شود و در عین حال پالایشگاه هم در ایران نداریم، در زمینه سابقه پالایشگاه هم که وارد مسیر حقوقی شده است، وزارت بهداشت درخواست فسخ قرارداد را داده و سازمان خصوصی سازی هم ابلاغ کرده که وارد پروسه حقوقی شده است.