باکو؛ نقطه اتکای تل‌آویو در قفقاز برای فشار به ایران

مهسا مژدهی: اذربایجان از معدود کشورهای اسلامی است که با رژیم صهیونیستی روابط سیاسی دارد. این روابط کار امروز و دیروز نیست و از روزی که جمهوری آذربایجان تشکیل شد، شکل گرفته است. در سال ۱۹۹۳ اسرائیل قبل از دیگران استقلال جمهوری اذربایجان را از شوروی سابق به رسمیت شناخت و این موضوع شالوده روابط تلاویو و باکو را شکل داد.

درباره روابط تلاویو و باکو چه می‌دانیم؟

روابط بین تلاویو و باکو عمری ۳۰ ساله دارد اما در دو دهه اخیر این روابط به شکل استراتژیک دنبال شده است. اسراییل به آذربایجان به شکل متحدی غیرعرب، مسلمان و پر اهمیت نگاه می‌کند که ارتباط با آن برای اسراییل سودآور است و از این کشور به شکل ابزاری برای تحت فشار قرار دادن ایران استفاده می‌کند.

باکو یکی از مهم‌ترین خریداران سلاح از اسراییل است.در ماه مارس امسال، روزنامه هاآرتص دست به افشاگری در مورد میزان فروش سلاح به آذربایجان زد. این روزنامه نوشت که در طول هفت سال گذشته بیش از ۹۲ پرواز از پایگاه اسراییل به سمت باکو انجام شده است. هواپیماها حامل سلاح بوده اند و ارزش آنها میلیاردها دلار تخمین زده می‌شود. به گفته هاآرتص میزان خرید سلاح از سوی باکو، در زمانی که میزان درگیری‌ها با ارمنستان بالاتر بوده، افزایش چشمگیری داشته است.

بیشتر بخوانید:

وزیرخارجه اسرائیل در دیدار با علی اف: آذربایجان شریک استراتژیک ماست

سفارت اسرائیل در عشق‌آباد افتتاح شد

باکو در ازای سلاح هایی که از رژیم صهیونیستی تهیه می‌کند؛ به آنها نفت می‌فروشد. در واقع نیمی از نفت مورد نیاز در سرزمین اشغالی از سوی باکو تامین می‌شود و این برای کشوری که اقتصادش بر پایه فروش نفت و گاز است، به این معناست که اسراییل مهم‌ترین مشتری نفتش به حساب می‌آید. اما نفت تنها چیزی نیست که باکو آن را در ازای خرید تسلیحات پیشرفته در اختیار تلاویو قرار می‌دهد. اسراییل به آذربایجان به شکل اهرمی برای فشار بر تهران نگاه می‌کند و اذربایجان هم این اجازه را به تلاویو داده تا با استفاده از باکو برای ایران دردسر درست کند.

علی‌اف به روابط باکو و اسراییل به چشم کوه یخی نگاه می‌کند که ۹۰ درصد از آن زیر آب است و قابل دیدن نیست. راب گاروریک، رئیس بخش سیاسی و اقتصادی سفارت آمریکا در باکو، در سال ۲۰۰۹ در مورد اهداف دو طرف برای برقراری روابط نوشته است روابط آذربایجان با اسرائیل محتاطانه اما نزدیک است. هر کدام به راحتی مشکلات ژئوپلیتیک دیگری را درک می‌کنند و هر دو ایران را به عنوان یک تهدید امنیتی وجودی خود می‌بینند.

با وجود همه این‌ها، به نظر می‌رسد اسراییل حاضر نیست سلاح‌های جدید و پیشرفته به باکو بفروشد. برخی از منتقدان روابط باکو و تلاویو، معتقدند اسراییل در قبال نفتی که از باکو می‌گیرد و امکاناتی که دریافت می‌کند، تسلیحات از دور خارج شده و قدیمی به جمهوری آذربایجان می‌فروشد.

تل آویو عامل تنش در روابط تهران و باکو

در اکتبر ۲۰۲۲، بنی گانتز وزیر دفاع اسرائیل از آذربایجان بازدید و با علی اف دیدار کرد. گانتز در بیانیه‌ای رسمی گفت که سفرش به مسائل امنیتی و سیاسی و تعمیق همکاری‌های دو طرف مربوط می‌شود. در همان زمان رسانه‌های محلی در جمهوری آذربایجان گزارش دادند که این کشور پس از ۳۰ سال روابط متقابل و در بحبوحه تنش‌های با کشور همسایه‌اش ایران، تصمیم به افتتاح سفارت خود در اسرائیل گرفته است. پس از این دیدار بود که به میزان و شدت اختلافات تهران و باکو اضافه شد. پس از این اتفاق سفارت اسرائیل نیز پس از سفر الی کوهن به ترکمنستان در عشق آباد افتتاح شد. کوهن چندی قبل مدعی شده بود که جمهوری آذربایجان و اسرائیل درباره خطر ایران با هم اشتراک نظر دارند. ایران منطقه را تهدید و با حمایت و تامین مالی تروریسم در خاورمیانه بی‌ثباتی ایجاد می‌کند.

تهران به مرزهای کشورهای همسایه احترام می‌گذارد و از تغییرات مرزی استقبال نمی‌کند. بر خلاف ایران اذربایجان در صدد است تا با استفاده از دالان زنگزور در مرز ارمنستان با ایران باریکه‌ای برای خود داشته باشد که می تواند منجر به قطع هم مرز بودن بین دو کشور شود. تهران معتقد است پروژه دالان زنگزور حمایت اسراییلی ها را پشت سر خود دارد که می‌خواهند در مرز و در نزدیکی ایران برای خودشان پایگاهی داشته باشند.

رد پای رژیم صهیونیستی در قفقاز

برای رژیم صهیونیستی محکم کردن جای پای خود در قفقاز اهمیت ویژه‌ای دارد. تهران از این نقشه به خوبی آگاه است و مخالفت خود را با این فعالیت ها به وضوح بیان کرده است. با این حال باکو در قبال خواسته های مشروع ایران، سعی دارد تا با ایجاد جنجالهای تازه موضوع را پیچیده تر از همیشه کند. به نظر می رسد که اسراییل در قفقاز تلاش دارد تا دست ایران را از همکاری با کشورهای این ناحیه کوتاه کرده و این کشورها را تبدیل به دشمنانی هم مرز با ایران کند. امری که تهران در مقابله با آن جدی به ‌نظر می‌رسد.

۳۱۱۳۱۲