رسول سلیمی: یک هفته از آغاز مذاکرات مستقیم آمریکا و روسیه در ریاض برای پایان دادن به جنگ سهساله اوکراین میگذرد و این گفتوگوها، که بدون حضور متحدان اروپایی اوکراین برگزار شد، موجی از واکنشها را در سراسر جهان به راه انداخته است. دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، که وعده داده بود این درگیری را “در عرض ۲۴ ساعت” حل کند، حالا طرحی را پیش میبرد که به گفته خودش “همه کارتها را به دست روسیه داده است. ” اما اروپا کجای این معادله ایستاده و اوکراین چه واکنشی نشان خواهد داد؟
چرایی عدم حضور اروپا در مذاکرات ریاض
مذاکرات ریاض، که در ۱۹ فوریه با حضور مارک روبیو، وزیر خارجه آمریکا، و سرگئی لاوروف، همتای روس او، آغاز شد، به شکلی بیسابقه اروپا را کنار گذاشت. نیویورک تایمز در تحلیلی که روز بعد منتشر کرد، نوشت: “ترامپ با حذف اروپا از این مذاکرات، پیامی روشن به بروکسل فرستاده: آمریکا دیگر به دنبال اجماع با متحدان سنتی خود نیست. ” این تصمیم در حالی گرفته شد که اروپا طی سه سال گذشته نقش کلیدی در حمایت مالی و نظامی از اوکراین ایفا کرده بود.
در همین راستا گاردین گزارش داده که مقامات بریتانیایی و فرانسوی از این اقدام “شوکه” شدهاند و آن را “خیانت به ارزشهای غربی” خواندهاند. سرگئی لاوروف نیز در گفتوگو با آر تی اظهار داشت: “اروپاییها جایی در این میز ندارند، چون این یک موضوع بین مسکو و واشنگتن است. ” تحلیلگران معتقدند که رویکرد یکجانبه ترامپ ریشه در استراتژی “اول آمریکا” دارد که در آن، او به دنبال کسب دستاوردهای سریع دیپلماتیک بدون در نظر گرفتن پیچیدگیهای ائتلاف ناتو است.
منافع و هزینههای اروپا در جنگ اوکراین
در همین راستا اروپا از آغاز تهاجم روسیه در سال ۲۰۲۲، بیش از ۱۳۲ میلیارد یورو به اوکراین کمک کرده است، رقمی که طبق گزارش مؤسسه اقتصادی کیل، از کمک ۱۱۴ میلیارد یورویی آمریکا پیشی میگیرد. چه آنکه مجله لوموند نیز در تحلیلی به این مسئله اشاره کرده و نوشت: “این کمکها برای اروپا نه فقط یک تعهد اخلاقی، بلکه یک سرمایهگذاری استراتژیک برای جلوگیری از نفوذ روسیه در مرزهای شرقیاش بوده است. ” اما آیا این هزینهها به شکل وام بوده یا خیر؟
بر اساس دادههای اتحادیه اروپا، بخش اعظم این کمکها به صورت بلاعوض بوده، اما برخی کشورها مانند آلمان و فرانسه وامهایی با شرایط بازپرداخت بلندمدت ارائه کردهاند FAZ در ۲۱ فوریه گزارش داد که “آلمان حدود ۲۰ درصد از کمکهای خود را به صورت وام ارائه کرده، اما بازپرداخت آن به ثبات اوکراین پس از جنگ بستگی دارد. ” این در حالی است که اروپا با بحرانهای اقتصادی داخلی، از جمله تورم و افزایش هزینههای انرژی ناشی از قطع گاز روسیه، دست و پنجه نرم میکند. ال پائیس در ۱۹ فوریه هشدار داد: “ادامه جنگ میتواند اقتصاد شکننده اروپا را بیش از پیش تضعیف کند. “
اروپا به دنبال طرحی متفاوت از ترامپ است
در حالی که طرح ترامپ، به گزارش وال استریت ژورنال در ۲۱ فوریه، بر توقف درگیریها در خطوط کنونی جبهه، ایجاد یک منطقه غیرنظامی و تعویق عضویت اوکراین در ناتو برای ۲۰ سال تمرکز دارد، اروپا دیدگاه متفاوتی را دنبال میکند. گاردین گزارش داد که رهبران اتحادیه اروپا در نشست ۲۴ فوریه در بروکسل، بر طرحی تأکید کردند که “بازگشت به مرزهای پیش از ۲۰۱۴” و “عضویت سریع اوکراین در ناتو” را در اولویت قرار میدهد.
لوموند به نقل از امانوئل مکرون، رئیسجمهور فرانسه، نوشت: “صلح پایدار بدون تضمین امنیت اوکراین ممکن نیست، و این نیازمند حضور قویتر ناتو است. ” تفاوت کلیدی این دو طرح در نگاه به آینده اوکراین است: طرح ترامپ به دنبال آتشبسی سریع با حفظ دستاوردهای سرزمینی روسیه است، در حالی که اروپا خواستار عقبنشینی کامل روسیه و احیای حاکمیت اوکراین بر تمام قلمرو خود از جمله کریمه است.
اروپا در برابر طرح ترامپ تسلیم خواهد شد؟
اروپا به طرح ترامپ با دیده تردید مینگرد. پولیتیکو در ۲۲ فوریه به نقل از یک مقام ارشد اتحادیه اروپا نوشت: “ما نگرانیم که این طرح، اوکراین را به یک کشور بیطرف و ضعیف تبدیل کند که در برابر تهدیدات آینده روسیه آسیبپذیر خواهد بود. ” کییر استارمر، نخستوزیر بریتانیا، نیز روز گذشته در کییف اعلام کرد که “هر توافقی باید با مشارکت اوکراین و اروپا باشد، نه صرفاً تصمیم واشنگتن و مسکو. “
تحلیلگران پیشبینی میکنند که اروپا تلاش خواهد کرد با افزایش فشار دیپلماتیک و نظامی، جایگاه خود را در مذاکرات آینده بازیابی کند. FAZ نوشت: “بریتانیا و فرانسه ممکن است پیشنهاد اعزام نیروهای ناظر صلح به اوکراین را مطرح کنند تا از اجرای هرگونه توافق اطمینان حاصل شود. ” اما با توجه به اختلافنظر عمیق با آمریکا، احتمال شکاف بیشتر در ناتو نیز وجود دارد.
موافقت یا مخالفت اوکراین با طرح ترامپ
ناظران سیاسی می گویند اوکراین با طرح ترامپ چندان همراه نیست. ولودیمیر زلنسکی، رئیسجمهور اوکراین، در گفتوگو با اوکراینسکا پراودا در اظهار داشت: “ما نمیتوانیم سرزمینهای خود را به روسیه واگذار کنیم؛ این خیانت به مردم ماست. ” کییف پست نیز گزارش داده که کییف از عدم حضور در مذاکرات ریاض “عمیقاً ناامید” است و آن را “نادیده گرفتن حق حاکمیت اوکراین” میداند.
با این حال، فشارهای اقتصادی و نظامی ممکن است اوکراین را به پذیرش نوعی آتشبس وادار کند. رادیو سووبودا رسانه اوکراینی در ۱۹ فوریه پیشبینی کرده “اگر حمایت آمریکا کاهش یابد، کییف چارهای جز مذاکره نخواهد داشت، اما تلاش خواهد کرد شروط خود را به طرح تحمیل کند. ” زلنسکی همچنین پیشنهاد مبادله سرزمینهای اشغالی با مناطق تصرفشده توسط اوکراین در کورسک روسیه را مطرح کرده که نشاندهنده انعطاف نسبی است.
آیندهای نامعلوم در سایه طرح ترامپ
کارشناسان روابط بین الملل معتقدند طرح دونالد ترامپ برای پایان جنگ اوکراین، شکافهای عمیقی را میان آمریکا، اروپا و اوکراین نمایان کرده است. در حالی که مسکو از این رویکرد استقبال کرده و کومرسانت آن را “فرصتی برای تثبیت قدرت روسیه” خوانده، اروپا و اوکراین نگرانند که این طرح به بهای امنیت بلندمدت منطقه تمام شود. اروپا با هزینههای هنگفتی که در این جنگ متحمل شده، به دنبال حفظ نفوذ خود است، اما بدون همراهی آمریکا، گزینههایش محدود به نظر میرسد.
اوکراین نیز، اگرچه در برابر واگذاری سرزمین مقاومت میکند، ممکن است تحت فشار واقعیتهای میدان نبرد و کاهش حمایت غرب، ناچار به سازش شود. سوال اینجاست: آیا طرح ترامپ به صلحی پایدار منجر خواهد شد یا صرفاً آرامشی موقت پیش از طوفانی بزرگتر خواهد بود؟ پاسخ به این پرسش در هفتهها و ماههای آینده روشن خواهد شد، اما آنچه مسلم است، این است که جنگ اوکراین بار دیگر نشان داد که در سیاست بینالملل، «منافع ملی» اغلب بر «اتحادهای سنتی» سایه میاندازد.
۳۱۱۲۱۳
