خبرگزاری یولن – اردبیل| کبری عزیزی: تاریخ و فرهنگ به اندازه آینده مهم و ارزشمند محسوب می‌شود چرا که هویت هر کشور و منطقه در تاریخ و فرهنگش نهفته است که با دریافت این میراث گرانقدر می‌توان از گذشته دور و نزدیک خود آگاه شد.
هنوز هم افرادی در گوشه گوشه این کشور زندگی می‌کنند که دغدغه حفظ فرهنگ و تاریخ‌شان را دارند؛ افرادی که دوست دارند خاطرات و تجربیات دیروز به نسل امروز هر چند در قالب حرف، نوشته یا عکس منتقل شود.
از این افراد در اردبیل کم نداریم؛ کسانی که با جان و دل حافظ فرهنگ و تاریخ هستند. یکی از این افراد دغدغه‌مند آقای بیوک جامعی از چهره‌های فرهنگی استان اردبیل است. او نزدیک به نیم قرن می‌شود که در حوزه فرهنگ و تاریخ شهرش فعالیت می‌کند.
از بیوک جامعی به عنوان یکی از منابع آگاه به حوزه فرهنگ و آداب محلی، بومی و فولکلور اردبیل یاد می‌شود. او چندین کتاب در خصوص اردبیل نوشته و با هزینه خود به چاپ رسانده است. مدیریت اداره‌هایی همچون فرهنگ و ارشاد اسلامی و میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری را در کارنامه خود دارد.
این محقق و نویسنده اردبیلی که معتقد است این‌روزها با گذشته، تاریخ و فرهنگ خود بیگانه شده‌ایم، گواهی اولین وکیل رسمی عدلیه اردبیل را که مربوط به پدربزرگ همسرش هست، به موزه شهرداری اردبیل جهت حفظ، صیانت و انتقال اطلاعات گذشته به نسل جدید تقدیم کرد. به‌خاطر این کار ارزشمند به سراغش رفتیم تا گفت‌وگویی داشته باشیم.
میرزا روح الله خان افشاری اولین وکیل اردبیلی/ وکالت در اردبیل ۸۵ ساله است
یولن: آقای جامعی در خصوص این گواهی توضیح دهید؟ مربوطه به چه کسی و چه سالی هست؟
جامعی: این گواهی مربوط به مرحوم میرزا روح الله خان روح افشاری اولین وکیل رسمی عدلیه اردبیل می‌باشد. طبق تحقیقات بنده، میرزا روح الله در اواخر عصر ناصری در یکی از محلات اردبیل به نام اوچدکان در یک خانواده فرهنگی و مذهبی به دنیا آمده است.
وی تحصیلات خود را در مکتب خانه‌های شهر اردبیل شروع کرده و چون جوانی‌اش هم عصر مبارزات مشروطه خواهی بوده بیشتر با مطبوعات عصر مشروطه طلبی آشنا می‌شود، به‌طوری که به سوی مطالعات مبانی علم و حقوق کشیده شده و در عصر مشروطیت با اخذ تجارب به امر کارگشایی مسائل قضایی دربین مردم می‌پردازد.
در سال ۱۳۱۵ هجری شمسی، یعنی ۸۵ سال قبل موفق به اخذ مدرک وکیل رسمی دادگستری از عدلیه آذربایجان شرقی می‌شود و تا آخر عمر در شهر خود یعنی اردبیل به حل مسائل قضایی مردم می‌پردازد.
این نویسنده پیشکسوت اردبیلی در لابه لای صحبت‌هایش از اهمیت خوش خطی در زمان‌های قدیم سخن گفته و در مورد خط خوش مرحوم افشاری این چنین گفت: مرحوم مشابه سایر دانش آموختگان عصر خود که به خط، ربط و خوشنویسی اهمیت زیادی می‌دادند در نگارش انواع خط یولنی بالاخص نستعلیق شکسته مهارت به خصوصی داشته که نمونه خط وی در وکالت‌نامه‌ای که سال ۱۳۳۴ هجری قمری تنظیم کرده است به وضوح مشاهده می‌شود.
اگر بخواهم به فرزندان این مرحوم اشاره کنم باید بگویم؛ میرزا روح الله خان روح افشاری پس از ازدواج صاحب دو فرزند پسر و یک فرزند دختر می‌شود و در شناسنامه فرزندان خود از فامیلی «افشاری نژاد» استفاده کرده است.
فرزند ارشد مرحوم که معلمی دلسوز و عین حال بسیار اندیشمند بود سال ۱۳۵۱ دنیای خود را عوض کرد. چاپ مقالات تند اجتماعی و فرهنگی مرحوم عبدالرحیم افشاری نژاد برعلیه رژیم طاغوت در آن روزگار در تنها روزنامه رسمی اردبیل به‌نام «قبس» مشتاقان زیادی داشت.
خانواده افشاری نژاد در این اواخر دو نمونه از اسناد فرهنگی، حقوقی و یک نمونه از وکالت‌نامه پدر بزرگشان را به عنوان اولین وکیل رسمی دادگستری اردبیل در اختیار کانون وکلای استان و همچنین موزه شهرداری اردبیل گذاشتند تا این اقدام فرهنگی‌شان سرآغازی برای سایر خانواده‌ها باشد.
اسناد قدیمی زمانی ارزشمند هستند که در معرض عموم قرار گیرند/ اقدام خانواده افشاری پایانی برای خاک خوردن اسناد در خانه‌ها است
یولن: چه چیزی باعث شد تا از خانواده افشاری بخواهید این اسناد را به موزه شهرداری تحویل دهند؟
جامعی: متاسفانه نسل امروزی آنچنانکه باید به اسناد فرهنگی اهمیت نمی‌دهند و این اسناد و مدارک در کنج خانه‌ها همان‌طور رها شده و به مرور از بین می‌روند. به‌نظر من هر ملتی به فرهنگ و تاریخ خود اهمیت ندهد فرهنگ آن ملت را از آن‌ها می‌گیرند بنابراین باید برای انتقال فرهنگ و تاریخ به نسل بعدی تلاش کنیم.
امیدوارم این اقدام خانواده مرحوم افشاری؛ یک بهانه‌ای باشد تا هزاران اسناد قدیمی که در خانه‌ها بدون توجه به اهمیتش رها شده، نجات یابند و مردم خودشان برای حفظ آن‌ها در موزه‌ها اقدام کنند. چرا که این اسناد زمانی با ارزش خواهند شد که در معرض عموم قرار گیرد و اطلاعاتی از فرهنگ و تاریخ منطقه در اختیار مردم بگذارد.
همیشه دغدغه من صیانت از فرهنگ شهرم بود و در حال حاضر نیز عضو هیئت امنای موزه شهرداری اردبیل هستم. ماها نباید اجازه دهیم اسناد فرهنگی، هنری، تاریخی و اجتماعی در خانه‌ها از بین بروند یا خدایی نکرده جابه جا شوند، بلکه بهترین جا برای این اسناد، موزه‌های شهر هست. انگیزه من از این‌کار انتقال فرهنگ و اسناد شهرم به نسل‌های آینده است.
زمانی‌که از خانواده مرحوم افشاری خواستم تا این اسناد را به موزه شهرداری اردبیل تحویل دهند استقبال هم کردند؛ آن‌ها این سند ارزشمند را که سال‌هاست به نحوه احسن نگه داشتند را بدون هیچ‌گونه حرفی به موزه شهرداری تقدیم‌کردند تا سالیان سال نام پدر بزرگشان در ذهن‌ها باقی بماند.
این اقدامات و اهدای اسناد فرهنگی، تاریخی، هنری در خانواده‌ها به موزه می‌تواند به یک فرهنگ تبدیل شود. بعد از این اقدام ارزشمند خانواده افشاری، خانواده ملک التجار که از قدیمی‌های اردبیل هستند هم تمام اسناد و مدارک پدرشان را به موزه شهرداری تحویل دادند و علت این اقدام را همین کار خانواده افشاری عنوان کردند.
و اما بیوک جامعی…
بیوک جامعی سال ۱۳۲۴ در محله طوی اردبیل به دنیا آمده است او حال یکی از چهره‌های فرهنگی استان اردبیل محسوب می‌شود؛ این نویسنده و محقق اردبیلی در رزومه کاری خود کتابداری کتابخانه‌های ملی، تربیت و موزه آذربایجان، مسؤولیت اداره فرهنگ و نیز ریاست میراث فرهنگی را بر عهده داشته است و همچنین نویسندگی را نیز در کارنامه خود دارد.
پدر وی همچون خودش دغدغه‌مند حوزه فرهنگ و هنر زمان خود بوده است. شادروان از اساتید مُسَلّم هنر خوشنویسی و از پیشکسوتان آموزش و پرورش جدید اردبیل به حساب می‌آید.
جامعی همواره دغدغه فرهنگ دارد و نگران انقطاع فرهنگی است؛ وی در پی گسترش فرهنگ کتاب و کتابخوانی است و به‌دنبال چرایی این مهم که مردم چرا مطالعه نمیکنند و میزان سرانۀ مطالعه پایین آمده، است. هم صحبتی و مطلع شدن از فعالیت همچنین شخصیت‌هایی که فرهنگ و تاریخ شهرشان را بالاتر از هر چیزی می‌داند قطعا لذت بخش است.
بیوک جامعی سال ۵۳ موفق به اخذ مدرک لیسانس می‌شود و سال ۷۲ هم از دانشگاه تهران مدرک فوق لیسانس خود را در رشته جعرافیای انسانی می‌گیرد و بعد از آن به زادگاه خود اردبیل برمی‌گردد و فعالیت خود را از سر می‌گیرد.
کتاب‌هایم درمورد سنت، فرهنگ و تاریخ اردبیل است
یولن: از خودتان برایمان بگویید؛ شما چندین کتاب در مورد اردبیل به چاپ رسانده‌اید؟
جامعی: بیش از ۳۶ سال است که در حوزه فرهنگ فعالیت می‌کنم، سال ۷۲ زمانی که مسؤولیت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان را به عهده داشتم کتابی به خواسته مرحوم آیت الله مروج اردبیلی در خصوص معرفی اردبیل با عنوان «نگاهی به آثار وابنیه تاریخی اردبیل» در ۲۰۰ صفحه نوشتم که این کتاب به لحاظ استقبال زیاد تا چاپ چهارم هم رفت. البته بعدها به علت مشغله کاری نتوانستم در تکمیل و چاپ مجدد اقدامی انجام دهم.
بعد از آن کتاب دیگری به اسم «عاشقانه‌ها» شروع کردم که این کتاب دومین اثر بنده به حساب می‌آید و آن زمان توسط سازمان حج و زیارت استان اردبیل به چاپ شد.
با توجه به اینکه احساس کردم جوانان و نسل امروز نسبت به سنت‌ها و گذشته خود بی اعتنا شدند و گاها حتی معروف‌ترین سنت خود را هم نمی‌شناسند تصمیم گرفتم تا کتابی برگرفته از سنت‌ها بنویسم، این کتاب که سومین کتاب بنده هست به نام «سورها و سوگ‌ها» به چاپ رسید و به شدت مورد توجه مخاطبان قرار گرفت و در طول یک ماه نایاب شد؛ الان به جرات می‌توان گفت در هیچ کتابفروشی نمی‌توان این کتاب را پیدا کرد.
«سورها و سوگ‌ها» مروری شتابان بر میراث سنتی مردم اردبیل دارد؛ در قسمت سورها به جشن، اعیاد و سوگ‌ها در مورد عزاداری‌های ماه محرم پرداخته شده است؛ در واقع این کتاب ۴۰ عنوان از سنت‌ها و آیین‌ها را به مخاطب بازگو می‌کند. امیدوارم چاپ این کتاب تلنگری باشد برای جوانان این دیار که در بررسی و نمایش ابعاد فرهنگ قومی و میراث کهن نیاکان خویش تلاش کنند چرا که اردبیل باید بیشتر از این‌ها معرفی شود.
در کل کتاب‌هایم مربوط به سنت، فرهنگ و تاریخ اردبیل هست و تا زمانی که بتوانم در این مسیر گام برخواهم داشت تا سهمی در حفظ و زنده نگه‌داشتن سنت‌ها و فرهنگ دیار خود داشته باشم.
کتابی برگرفته از ۳۶ سال یادداشت فرهنگی و تاریخی اردبیل
یولن: کتاب اول را بازنویسی و دوباره چاپ کردید درسته؟ تمام هزینه این کتاب را خودتان متقبل شدید؟
جامعی: بله؛ کتاب «نگاهی به آثار و ابنیه تاریخی اردبیل» که در ۲۰۰ صفحه به چاپ رسیده بود بعد از بازنشستگی تکمیل کردم. در واقع باید بگویم در این کتاب ۳۶ سال یادداشت فرهنگی، تاریخی را که جمع بندی کرده بودم را در قالب ۶۰۰ صفحه به چاپ رسانده‌ام.
البته بعد از نگارش و تکمیل شدن نام کتاب را از «نگاه» به «گفتار» تغییر دادم و با عنوان «گفتاری در آثار و ابنیه تاریخی اردبیل» به چاپ رسید که در دانشگاه تهران رونمایی شد؛ برای این کتاب با جان و دل زحمت کشیدم و تا جایی که بتوانم در حفظ فرهنگ زادگاهم تلاش خواهم کرد چرا که اگر ماها برای انتقال تجربیات خود به نسل جدید تلاش نکنیم گذشته و هویت‌مان کاملا از بین خواهد رفت.
حال حاضر کتاب صریح الملک نویدی شیرازی که مجموعه موقوفات شیخ صفی الدین اردبیلی شامل می‌شود در چاپخانه دارم و به زودی به چاپ خواهد رسید.
صرف هزینه شخصی و زندگی برای چاپ کتابی از جنس اردبیل
یولن: چرا این‌همه در راستای فرهنگ تلاش می‌کنید؟ حتی هزینه چاپ آخرین کتاب را خودتان به تنهایی و بدون حمایت ارگانی به دوش کشیدید؟
جامعی: در یک جمله بخواهم پاسخ دهم باید بگویم که علاقه و عشق به فرهنگ، سنت و گذشته‌ی زادگاهم من را به این مسیر کشاند؛ به‌نظرم این کارهای فرهنگی نوعی سرمایه‌گذاری در مسیر زندگی هست. مرحوم پدر بنده هم یک معلم فرهیخته و هنرمند بودند و قطعا داشتن چنین پدری و بزرگ شدن در یک خانواده فرهنگی و مذهبی در مسیر فعلی من بی تاثیر نبوده و نیست.
هرکسی در قبال فرهنگ، سنت شهر و کشور خود وظیفه‌ای دارد و اگر امروز بعد از گذشت سالیان سال و حتی قرن‌ها ما از گذشته و تاریخ خود و ملت‌های دیگر باخبریم حاصل زحمت افراد دغدغه مند هست بنابراین ما هم باید همانند گذشتگان خود در حفظ سنت و فرهنگ‌مان پیش قدم باشیم و به نسل جوان و امروز هم یاد دهیم باید به گذشته خود احترام بگذارند و از آن صیانت کنند.
بله درسته؛ تمام هزینه چاپ کتاب «گفتاری در آثار و ابنیه تاریخی اردبیل» شخصا متقبل شدم. در سال‌های اخیر هزینه چاپ کتاب به شدت افزایش داشت و در مقابل میزان خرید و مطالعه هم کاهش پیدا کرده است خود این موضوع چالشی هست که باید حل شود.
هدف من از چاپ کتاب، درآمدزایی نیست حتی قیمت هم برای من مهم نبود چرا که دوست داشتم کسی که کتاب را می‌بیند و دلش می‌خواهد تهیه کند دیگر نگران قیمت بالا نباشد و راحت خرید کند چرا که قیمت هم در خرید یک کتاب مهم است.
یولن: به عنوان سوال آخر؛ از آرزوهایتان برایمان بگویید؟
جامعی: روی صحبتم با جوانان است؛ آرزو و خواسته‌ام از جوانان این است که مثل نسل‌های ما به فرهنگ و سنت کشور و شهر خود اهمیت دهند و تاریخ و فرهنگ برایشان مهم باشد. گذشته خود را گم نکنند بلکه برای صیانت از آن تلاش کنند و در کل با فرهنگ و تاریخ خود بیگانه نباشند.
و به راستی که باید قدر بیوک جامعی‌ها که دغدغه حفظ و صیانت از فرهنگ و سنت شهرمان را دارند باید دانست؛ این چهره فرهنگی ۳۶ سال است که در حوزه فرهنگ اردبیل تلاش می‌کند. ۲۲ سال سابقه تدریس در دانشگاه، ۱۶ سال عضو شورای فرهنگ عمومی، ۸ سال عضو هیئت امنای کتابخانه‌های عمومی و … تنها بخشی از رزومه پر بار او هست.
انتهای پیام/۳۴۶۳/