جای خالی روستابازار در آذربایجانشرقی / چتر سنگین دلالان بر بازار محصولات کشاورزی
برگزیده های ایران– صابر نصیری: عرضه بی‌واسطه محصولات کشاورزی و تولیدات روستائیان از قدیم‌الایام وجود داشته و امروزه بازارهای هفتگی روستایی برجای مانده از همان شکل اولیه بازارها در جوامع ابتدایی بشر است که اغلب کارکردهای خود را نیز حفظ نموده و در اقتصاد روستائیان و حتی مشتریان شهرنشین نقش قابل توجهی دارند.
محصولات بومی، تولیدات دامی و کشاورزی محلی، صنایع‌دستی و سایر فرآورده‌های روستایی جزو عمده‌‌ترین کالاهای قابل عرضه در این بازارهاست. سامان دادن به این مراکز داد و ستد و کمک به پایدار بودن آن در قالب روستا بازار یکی از ضروریات امروز است.
استان آذربایجانشرقی در زمینه تولید چندین محصول کشاورزی رتبه اول کشور و همچنین در تولید چندین محصول دیگر در رتبه‌های اول تا پنجم قرار دارد. در این استان سالانه نزدیک به پنج میلیون تن محصولات کشاورزی تولید می‌شود که نشان از وجود ظرفیت‌های بالای این منطقه دارد.
از محصولات شاخص که رتبه‌های خوبی در کشور دارند می‌توان به عدس، سیب، زردآلو، سنجد، زغال آخته، گوشت قرمز، تخم‌مرغ، گل‌محمدی، سیر، سیب‌زمینی، کشمش، محصولات گلخانه‌ای، عسل و … اشاره نمود. حتی محصولاتی مانند زعفران و پسته که قطب آنها در کشور در سایر استان‌ها واقع می‌باشد در این استان تولید چشمگیری داشته و روز به روز در حال افزایش است.
کشاورزان و تولیدکنندگان روستایی از سالیان دور محصولات خود را در روستا یا محل‌هایی در شهرها به‌صورت بازارهای سنتی و اغلب هفتگی عرضه کرده‌اند.
ویژگی بارزی که این بازارها دارند، نبود واسطه در آنهاست که به گفته اکثر خریداران باعث باصرفه شدن قیمت‌ها و پررونقی این بازارها شده است.
با این وصف ساماندهی این مراکز عرضه امری ضروری است که در سالیان اخیر موضوع روستابازار طرح شده و در استان‌های خراسان رضوی و خوزستان شاهد نمونه‌های موفقی از راه‌اندازی فروشگاه‌های روستابازار هستیم.
فرق “روزبازار” با روستابازار
در روز بازار همه افراد می‌توانند بساط کنند، نظارت بر کیفیت محصولات اغلب وجود ندارد و هر کس می‌تواند هر کالایی دارد بفروشد، متولی خاصی هم ندارد، عرضه پایدار نیست و شرایط اقلیمی تاثیرگذار می باشد اما روستا بازارها در فضاهای مناسب و حتی‌الامکان سرپوشیده با امکانات اولیه ایجاد می‌شوند و ویژه محصولات کشاورزی و تولیدات روستائیان هستند.
نحوه و نوع این خدمات در مقاطع مختلف و بسته به شرایط جامعه دچار تغییراتی می‌شود که در اینجا اهمیت یک متولی روشن‌تر شده که شبکه تعاون روستایی با داشتن بستر و ظرفیت لازم در مسیر بهینه‌سازی این خدمات برای به‌روز کردن ساختار توزیع محصولات تولیدی روستائیان با ایجاد این پایانه‌های عرضه می‌تواند نقش کلیدی ایفا نماید که هم موجب افزایش پویایی این شبکه شامل شرکت‌ها و اتحادیه شده و ضمن فعال نمودن سرمایه‌ها، مردم را در خرید محصولات با قیمت مناسب یاری رساند.
از مزرعه تا سفره
با توجه به اینکه ساماندهی بازارهای سنتی و راه‌اندازی روستابازار مستلزم یک نهاد ناظر و هادی برای حمایت می‌باشد همچنانکه اشاره شد، شبکه تعاون روستایی با داشتن ظرفیت‌های لازم از شرکت‌های تعاونی روستایی تا اتحادیه‌ها بهترین گزینه برای این مدیریت این رویداد می‌باشد که در واقع اتحادیه‌های تعاون روستایی می‌توانند با ایجاد فروشگاه‌های روستابازار در مناطق مختلف استان، موجب حفظ و افزایش ارزش افزوده محصولات کشاورزی و دامی و تجمیع و ارزشمند کردن سرمایه‌های کوچک روستاها شوند.
بی‌شک با تلاش شبکه تعاون روستایی با اجرای طرح روستابازار، امکان عرضه محصولات کشاورزی، صنایع روستایی و دستی با حذف واسطه‌ها فراهم می‌شود، چراکه کوتاه کردن فاصله‌ها بین تولید و مصرف از اهداف این شبکه است که بر همین مبنا در قالب طرح روستا بازار، شرایطی فراهم می‌شود که تولیدات روستایی به صورت نمایشگاه و فروشگاه‌های ثابت و پایدار از طریق امکانات فروشگاهی سازمان تعاونی روستایی عرضه شود که البته باید هم از نظر کیفیت و هم از نظر قیمت شرایط مناسبی داشته باشند.
استان آذربایجانشرقی با داشتن انواع تولیدات کشاورزی، دامی و صنایع‌دستی نیازمند راه‌اندازی مراکز داد و ستد در قالب روستابازار است تا در راستای شعار از “مزرعه تا سفره” با کاهش فاصله قیمت محصولات کشاورزی از تولید تا مصرف، حذف واسطه‌های غیرضروری و ایجاد رقابت در بازار در محل‌هایی با امکانات اولیه آب، برق و امکانات بهداشتی ایجاد شود تا تولیدکنندگان محصولات کشاورزی بتوانند به‌صورت پایدار مانند روز بازارها، محصولات خود را به مردم عرضه نمایند.
البته لازم است به‌طور طبیعی مانند هر بازار دیگری کنترل کیفی محصولات دامی توسط سازمان دامپزشکی و نظارت بر قیمت‌ها توسط سازمان تعزیرات و سایر متولیان امر کنترل گردد.
ضرورت اصلاح ساختار بازار محصولات کشاورزی
متاسفانه در حال حاضر در بخش بازاررسانی محصولات کشاورزی با مشکلات جدی مواجه هستیم؛ تولیدکنندگان محصولاتشان را با قیمت‌های مشخصی به بازار عرضه می‌کنند ولی همان محصولات با قیمت‌های دیگر به دست مصرف‌کننده می‌رسد. به عبارت دیگر فاصله زیادی بین قیمتی که تولیدکننده محصولات کشاورزی از بازار دریافت می‌کند و قیمتی که مصرف‌کننده به بازار پرداخت می‌کند، وجود دارد و عمدتا سود اصلی آن نصیب واسطه‌های غیرضرور که هیچ نقشی در انتقال و یا ایجاد ارزش افزوده در محصول ندارند، می‌شود.
در فرآیند انتقال محصولات کشاورزی از تولیدکننده تا مصرف‌کننده نهایی لایه‌های مختلفی از واسطه‌ها در زنجیره عرضه محصولات کشاورزی وجود دارند که بسیاری از این واسطه‌ها بدون خلق ارزش یا ارائه خدمات اقتصادی مؤثر با افزایش قیمت نهایی به ضرر تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان عمل می‌کنند، از این‌رو ایجاد، توسعه و تقویت زنجیره ارزش محصولات کشاورزی باید در اولویت سیاستهای حمایتی و اجرایی تعاون روستایی قرار گیرد تا با مشارکت تشکل‌های بخش کشاورزی و حذف واسطه‌های غیرضروری، ساختار بازار محصولات کشاورزی اصلاح شود.
روستابازار هوشمند
در دنیای امروز تجارت بین شبکه‌ای در اندک زمانی بسیار جا افتاده و روز به روز حرفه‌ای و گسترده می‌شود به‌طوریکه کشور ترکیه با راه‌اندازی بازار دیجیتال در صنعت کشاورزی آن را یک نقطه عطف برای اقتصاد خود عنوان نموده و پیش‌بینی کرده در پروسه ۱۰ سال تا سال ۲۰۳۰ روش‌های هوشمندانه کشاورزی به‌عنوان یک عامل مهم بیشترین تأثیر را بر بخش کشاورزی و نقش محرک در تضمین پایداری کشاورزی خواهد داشت.
در ایران نیز باوجود اینکه بازارهای دیجیتال و اینترنتی از چندین سال قبل فعال هستند اما اخیرا نیز راه‌اندازی انواع بازارهای دیجیتال تخصصی امر کشاورزی را شاهد هستیم و در صورتیکه سیستم هوشمند به‌صورت تخصصی و حرفه‌ای تحت نظارت شبکه تعاون روستایی با ارائه بخشی از محصولات موجود در فروشگاه‌های روستابازار فعالیت کنند، نتایج بسی بهتر و بیشتر حاصل خواهد شد.
واضح است که بیماری همه‌گیر کووید ۱۹ در تمام دنیا نگرانی از امنیت غذایی را برانگیخته و اهمیت محصولات پاک کشاورزی و ضرورت کاهش دست به دست شدن کالاها را برجسته کرده است، از این‌رو می‌طلبد با برنامه‌ریزی و مدیریت درست در بخش‌های مختلف از جمله حوزه توزیع محصولات کشاورزی و تولیدات روستائیان برای دوره شیوع و پس از کروناویروس آماده شود.
استان آذربایجانشرقی نیز از این امر مستثنی نیست و اجرای موضوع ضروری روستابازار به‌صورت میدانی و دیجیتال با توجه به ساختار و زیرساخت‌های سازمان تعاون روستایی می‌تواند در یک پروسه کوتاه‌مدت آغاز و به‌تدریج گسترش یافته و در تمام نقاط استان اجرایی گردد.
انتهای پیام/۶۰۰۰۷/س
