سو‌ءمدیریت یا کمبود؛ مسئله این است!/ ماجرای میلیاردها لیتر آبی که با قیمت ۵۳ ریالی صادر می‌شود
چهارمحال و بختیاری_گروه اقتصادی| نگرانی‌های چند هفته اخیر مردم، برآمده از تحمل چندین سال خشکی، بود؛ خشکسالی‌های پی در پی اخیر منابع آبی کشور را محدود کرده و طبیعتا انتظار می‌رود که هر تصمیم مرتبط با مسایل آبی با در نظر گرفتن این محدودیت اتخاذ شود؛ یکی از عبارات پرتکرار این روزها «کشت محصولات آب‌بر» است که زیاد از کارشناسان در این خصوص می‌شنویم؛ در این گزارش در نظر داریم میزان آب مصرفی و اولویت‌بندی مصرف آب را کمی بیشتر توضیح دهیم.
در ابتدا به جدول زیر نگاهی بیندازید؛ این جدول مربوط به کشت چند محصول کشاورزی در یک منطقه محدود است (مساحتی به اندازه ۶۸ هزار هکتار) که توسط جهاد کشاورزی مورد مطالعه قرار گرفته است و محصولاتی را بررسی کرده که در اکثر استان‌های فلات مرکزی و عمدتا درگیر با خشکسالی، کشت می‌شوند؛ این جدول به ما می‌گوید برای تولید و عمل آوردن یک کیلو سیب‌زمینی به طور متوسط ۱۸۹ لیتر آب باید مصرف شود؛ به تعبیر دیگر باید ۱۲۶ بطری آب معدنی یک و نیم لیتری مصرف کنیم تا یک کیلوگرم سیب‌زمینی برداشت کنیم.
همچنین برای برداشت یک کیلوگرم چغندرقند یا شلتوک به ترتیب ۲۱۱ و ۴ هزار لیتر آب لازم است!
در جدول فوق اگر حجم آب مصرفی در هر هکتار را در ۱۰۰۰ ضرب کنیم واحد به لیتر تبدیل می‌شود؛ حال عدد به دست آمده را بر میزان برداشت محصول در هر هکتار تقسیم می‌کنیم تا متوسط مصرف آب بر حسب لیتر برای برداشت یک کیلوگرم از هر محصول را بدست آوریم؛ در جدول زیر و برای برخی از محصولات این محاسبه انجام شده است.
| نام محصول |
متوسط عملکرد (کیلوگرم در هکتار) |
حجم مصرفی آب در هکتار (متر مکعب) |
متوسط مصرف آب به ازای هر کیلوگرم |
| سیب زمینی | ۳۵۷۷۹ | ۶۷۷۰ | ۱۸۹ لیتر |
| شلتوک | ۳۷۲۰ | ۱۵۷۰۸ |
۴۲۲۲ لیتر |
| چغندر قند | ۴۰۵۵۱ | ۸۵۹۰ | ۲۱۱ لیتر |
| گندم آبی | ۳۲۲۱ | ۵۶۳۰ | ۱۷۴۷ لیتر |
| ذرت علوفه‌ای | ۵۵۱۰۷ | ۸۵۶۰ | ۱۵۵ لیتر |
| جو آبی | ۲۹۶۱ | ۵۰۲۰ | ۱۶۹۵ لیتر |
آیا هیچ محصول آب‌بری نباید کشت شود؟
حال این سؤالات مطرح می‌شود که آیا هیچ محصول آب‌بری مانند سیب‌زمینی نباید کشت شود؟ این محصولات چقدر برای تامین امنیت غذایی کشور مفید است در واقع نیاز کشور چقدر است؟ چقدر از این محصولات به کشورهای دیگر صادر می‌شود؟
به همین منظور در این گزارش فقط محصول سیب‌زمینی را مورد بررسی قرار می‌دهیم؛ چند مورد از اظهارنظرهای مسئولان در خصوص این محصول را با هم می‌خوانیم.
نظر کارشناسان و مسئولان در این خصوص چیست؟
رئیس انجمن ملی سیب‌زمینی: سیب‌زمینی یکی از محصولات استراتژیک است و هم اکنون سرانه مصرف این محصول در ایران کمتر از ۴۵ کیلوگرم و در بیشتر کشورهای جهان سرانه مصرف سیب زمینی بین ۸۰ تا ۱۲۰ کیلوگرم برای هر نفر است. (رییس انجمن ملی سیب زمینی ایران_ ۴ مرداد۹۱)
معاون وزیر کشاورزی: میانگین تولید در سطح هر هکتار محصول سیب‌زمینی در کشور در حال حاضر ۳۲ تن است این درحالی است که این رقم باید ۲ برابر شود. (معاون زراعت وزیر جهاد کشاورزی، ۱۵ آذر ۱۴۰۰_اطلاعات)
مدیرکل دفتر امور محصولات علوفه‌ای وزارت جهاد کشاورزی: در سال جاری میزان صادرات این محصول ۹۵۰ هزار تن بوده است. (۱۳ اردیبهشت_۱۴۰۰)
مدیرکل دفتر امور محصولات علوفه‌ای و جالیزی وزارت جهاد کشاورزی: کشور با تولید ۵ میلیون و ۱۰۰ هزار تن سیب‌زمینی در سطح بیش از ۱۶۰ هکتار رتبه ۱۳ جهان را کسب کرده است. (۱۳ اردیبهشت_۱۴۰۰)
رئیس هیئت مدیره انجمن ملی سیب زمینی: با این تفاسیر هرسال محصول سیب زمینی به امید بازار‌های صادراتی با هزینه بالا تولید می‌شود در پی آن حجم قابل توجهی آب مجازی به کشورهای دیگر صادر می‌شود و این نکته حائز اهمیت است که برخی از کشور‌ها خود توان تولید و امکانات کشت محصولی، چون سیب زمینی را در حجم وسیع دارند، اما واردات آن را به صرفه‌تر از تولید می‌دانند.
با توجه به اعداد و ارقام بالا و اظهارات مسئولان به نتایج زیر می‌‌رسیم و سؤالاتی مطرح می‌شود که پاسخی برای آنان نیافتیم.
اول؛ بر اساس اظهارات مسئولان در سال گذشته ۹۵۰ هزار تن سیب‌زمینی از مرزهای رسمی صادر شده است؛ با توجه به اینکه هر کیلوگرم سیب‌زمینی ۱۸۹ لیتر آب مصرف می‌کند، با یک عملیات ساده ریاضی متوجه می‌شویم که در سال گذشته ما تقریبا ۱۷۹ میلیون متر مکعب آب برای محصولی مصرف کردیم که در راستای مصرف داخل کشور نبوده است؛ برای اینکه بهتر بتوانیم لمس کنیم ۱۷۹ میلیون متر مکعب آب چقدر است کافی است بدانیم کل برداشت استان یزد از زاینده‌رود در سال گذشته تقریبا یک سوم این مقدار یعنی حدودا ۶۰ میلیون مترمکعب بوده؛ کل برداشت چهارمحال و بختیاری در سال گذشته در حوزه شرب، کشاورزی و گردشگری از زاینده‌رود ۵۷ میلیون متر مکعب بوده است!
دوم؛ ارزآوری این محصول برای کشور چقدر بوده؟ یعنی سیب‌زمینی که تقریبا سال گذشته هر کیلوگرمش را ۹۸۰ تومان صادر کردیم، چقدر هزینه صرف آن شده بود؟ اگر به جای سیب‌زمینی فقط آب مصرف شده را صادر می‌کردیم ارزآوری بهتری نداشت؟ به بیان دیگر اگر به جای صادر کردن یک کیلو سیب زمینی و دریافت ۹۸۰ تومان، ۱۸۹ لیتر آب معدنی صادر می‌کردیم، ارزآوری بهتری نداشت؟ یعنی اگر ما سم، کود، نیروی انسانی، هزینه برق مصرفی و … را محاسبه نکنیم و فقط هزینه آب مصرف شده برای یک کیلوگرم سیب‌زمینی را محاسبه کنیم درمی‌یابیم که ما به ازای خروج هر لیتر آب از کشور ۵۲ ریال ارز وارد می‌کنیم!
سوم؛ چرا باید تولید سیب‌زمینی در ایران که کشوری تقریبا خشک محسوب می‌شود و سرانه مصرف سیب‌زمینی آن کمتر از ۴۵ کیلوگرم است؛ از کشوری که از ایران پرآب‌تر و سرانه مصرفش سه برابر ماست، بیشتر باشد؟ و مسئولان ما افتخار کنند که سیزدهمین کشور در تولید سیب‌زمینی هستیم؟
انتهای پیام/۶۸۰۳۶/م
