طرح «بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه» به یک باور همگانی تبدیل شود/ سبک زندگی مسوولان عامل اصلی در احیای اعتماد مردم است
به گزارش خبرگزاری برگزیده های ایران از گرگان، رهبر معظم انقلاب در نخستین دیدار با مسوولان دولت سیزدهم، با تاکید بر اینکه ساختار فرهنگی کشور مشکل داشته و نیاز به بازسازی انقلابی دارد، به هیأت دولت دستور دادند که بر بازسازی انقلابی در همه عرصه‌های مدیریتی تمرکز کنند، البته ایشان گفتند که «حرکت انقلابی یعنی خردمندانه و عاقلانه». بعد از این دیدار بود که بازسازی فرهنگی در همه عرصه‌های آن به معنای اعم، مدنظر مسوولان فرهنگی کشور قرار گرفت و در نخستین مرحله، از طریق مشورت با صاحبنظران و اندیشمندان این حوزه، تلاش برای رسیدن به این هدف آغاز شد. در این میان «مرکز راهبری فرهنگ و رسانه» یکی از بخش‌های مهمی بود که به بررسی این حوزه پرداخت.
برای آشنایی مخاطبان به اهمیت طرح «بازسازی انقلابی ساختار فرهنگ و رسانه» به عنوان مولفه‌های مهم قدرت نرم و ضرورت آن و اینکه مساله بازسازی انقلابی در ساختار فرهنگ و رسانه که ضرورت ایجابی آن را رهبر معظم انقلاب در نخستین دیدار خودش با هیات دولت سیزدهم به عنوان نقشه راه مطرح کردند، گفت‌وگو تفصیلی با «محمدرضا بهرامی» پژوهشگر و کارشناس فرهنگی استان گلستان ترتیب دادیم که توجه مخاطبان را به جلب می‌کنیم.
به نظر بنده نقد به وضعیت گذشته هم در همین کلمه «انقلاب» نهفته است. کلمه انقلاب در لغت به مفهوم دگرگونی و تغییر اساسی و بنیادین است.
برگزیده های ایران: به نظر شما ضرورت بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه در چیست و آسیب‌ها و نقاط ضعف ساختار کنونی را در چه مواردی می‌بینید؟
بهرامی: اهمیت طرح بازسازی انقلابی ساختار فرهنگ و رسانه به عنوان مولفه‌های مهم قدرت نرم و بازسازی انقلابی در ساختار فرهنگ و رسانه که ضرورت ایجابی آن را رهبر معظم انقلاب در نخستین دیدار خودش با هیات دولت سیزدهم به عنوان نقشه راه مطرح کردند، بار معنایی خاصی دارد و نشان‌دهنده آن است که در برنامه‌های پیشین، این دو عرصه در کنار هم به لحاظ حکمرانی، مطلوب امامت امت نبوده است و ایشان به آن نقد دارند.
به نظر بنده نقد به وضعیت گذشته هم در همین کلمه «انقلاب» نهفته است. کلمه انقلاب در لغت به مفهوم دگرگونی و تغییر اساسی و بنیادین است.
پرواضح است تغییر انقلابی به تعبیر حضرت آقا، به معنای تغییر حکومت یا صرفاً تغییر چند نفر از کارگزاران عرصه‌های فرهنگ و رسانه نیست، بلکه معنا و مفهومش این است که شما دوباره به جامعه‌تان اعتماد کنید و به جامعه اجازه عاملیت بدهید تا خودش رشد کند و شکوفا شود.
و اما ضرورت بازسازی، فرهنگ و رسانه نقش راهبردی، زیربنایی و همه‌جانبه در برنامه‌ریزی و حرکت روبه جلوی کشورها به سمت پیشرفت دارد. در طول ۴۲ سال که از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی می‌گذرد، مساله فرهنگ و بازتولید فرهنگی، آنگونه که باید مورد توجه قرار نگرفته است و یا نهایتا در سیاستگذاری‌های حوزه فرهنگی و رسانه‌ای جامعه، به گونه‌ای عمل شده که در ادامه‌ی راه، نتوانسته است نیروی لازم را برای دستیابی کامل به اهداف کلان و متعالی انقلاب اسلامی، فراهم کند.
بدیهی است امروز وقتی از بازسازی سخن به میان می‌آید ممکن است عده‌ای یا از روی عمد یا نادانسته سعی در ایجاد جو روانی بازگشت به پله نخست و شروع مجدد داشته باشند که در بازه زمانی فعلی و تعدد و تکثر رسانه‌ای و امواج بدون توقف محتوایی که در پاره‌ای موارد مخرب فرهنگی نیز هستند، که این نگاه مبتنی بر بازگشت به نقطه شروع می‌تواند باعث از دست رفتن مدیریت ادارک افکار عمومی و جایگزین سازی فرهنگی با شتاب بالا شود. فلذا بازسازی در حال حرکت و با نگاه تیزبینانه‌ای، نکته دارای اهمیت استراتژیک در توفیق روند مدنظر است.
* ارزش‌هایی که مورد تأیید فرهنگ اصیل اسلامی و ایرانی است به نمایش گذاشته شود
برگزیده های ایران: مهمترین مسئله کشور و مردم را که با بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه باید حل شود، چه می‌دانید؟
بهرامی: به نظر من مهمترین مسئله بحث نمایش ارزش‌هاست، ارزش‌هایی که مورد تأیید فرهنگ اصیل اسلامی و ایرانی است. مولفه‌های ارزشمند در ساختار یک فرهنگ و رسانه تنها زمانی می‌تواند به حیات خود ادامه دهد که مدام و در سیر تاریخی خود مورد بازخوانی قرار گیرد.
برگزیده های ایران: برای تدوین موفق طرح «بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه» و در مرحله بعد، اجرا و نظارت بر اجرا، چه الزاماتی باید رعایت شود؟
بهرامی: بسیاری از نظریه‌پردازان و منتقدان عرصه فرهنگ اعتقاد دارند که فرهنگ دستوری، اصلاح و بازسازی نخواهد شد. بنابراین در جریان این بازسازی ابتدا نیاز به دستیابی به یک مدل مفهومی برگرفته از الزامات و ضرورت‌ها به چشم می‌خورد. برخی از اسناد بالادستی کشور از جمله قانون اساسی و بیانیه گام دوم انقلاب، برخی نکات مهم دارند که باید به آنها عنایت شود.
به نظر من، برای تدوین موفق طرح «بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه، اولا؛ اصل بازسازی انقلابی و رابطه همسو بودن رسانه و فرهنگ در کشور مورد توجه و یک باور همگانی برسد.
ثانیا؛ ضرورت دارد روند بازسازی از مسیر عقلانیت تبیین شده توسط نظریه‌پردازان بگذرد و نقطه نظرهای فعالان عرصه فرهنگ و رسانه در جای جای کشور برای پروژه بازسازی انقلابی این عرصه ها نیز اخذ، دسته‌بندی و مورد بررسی قرار گیرد.
ثالثا؛ داشتن نقشه راه مبتنی بر مخاطب‌شناسی، ذائقه‌شناسی و برآمده از نظام مسائل کشور و به‌عبارتی شناخت مختصات و تحلیل دقیق آنچه هست، آنچه می‌تواند باشد و آنچه باید باشد، یک ضرورت است.
رابعا؛ توجه به عامل «زمان» بسیار ضروری است. کندی و تأخیر در «شناخت» و «تنظیم و تطبیق» با آرایش جدید فرهنگی و رسانه‌ای و شرایط جدید «جهانى» برای کشور و جبهه‌ی فرهنگی و رسانه‌ای انقلاب اسلامی بسیار گران تمام خواهد شد و به‌طور تصاعدی ما را از قافله‌ی تحول و تکامل و اثرگذاری عقب خواهد انداخت به‌گونه‌ای که جبران آن شاید غیرممکن و یا بسیار زیان‌بار باشد.
«محمدرضا بهرامی» پژوهشگر و کارشناس فرهنگی استان گلستان
برگزیده های ایران: اگر این طرح درست تدوین و اجرا شود، چه فواید و تاثیر ملموسی بر زندگی مردم خواهد داشت؟
بهرامی: یکی اینکه می‌تواند به پایداری رابطه میان افکار عمومی و بدنه عرصه‌های فرهنگ و رسانه در لایه‌های مختلف منجر شود آن چنانکه با اجرای این طرح، مردم به رسانه اعتماد بیشتری پیدا می‌کنند و نتیجه این اعتماد کمک به حفظ فرهنگ غنی مردم خواهد شد و دیگر اینکه می‌تواند کاهش‌دهنده اثرات جدی مهندسی فرهنگی جامعه باشد.
برگزیده های ایران: جایگاه مردم در نظام حکمرانی مطلوب فرهنگ چیست؟
بهرامی: به نظر من جایگاه فرهنگ و رسانه در نظام سیاستگذاری کلان به روشنی تبیین نشده است. از آنجائیکه یکی از ابزارهای فرهنگ خود مردم هستند پس به راحتی قابل درک است که همه نهادهای فرهنگی و رسانه باید در برنامه‌های خود به نقش مردم توجه ویژه‌ای داشته باشند.
برگزیده های ایران: نخبگان، فعالان فرهنگی و مسوولان چه وظایفی در بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه دارند؟
بهرامی: ما فکر می‌کنیم در یک ساز و کار مشارکتی و با استفاده از توان خبرگی و تجربه پیشکسوتان عرصه فرهنگ و رسانه در کنار آرا و نظرات و دغدغه‌های طیف وسیع جوانان فعال، خلاق، خوش‌فکر و پر اثر در این عرصه‌ها، می‌توان تمام ظرفیت عقلانیت و خردمندی انقلابی را در بازسازی ساختار فرهنگی و رسانه کشور به میدان آورد.
برگزیده های ایران: مردم چگونه می‌توانند در بازسازی انقلابی ساختار فرهنگ و رسانه مشارکت کنند و پیشنهاد شما در طراحی سازوکار این مشارکت مردمی چیست؟
بهرامی: الف- در درجه اول مردم باید به صاحبان رسانه و نهادهای فرهنگی اعتماد کنند.
ب- مردم باید سواد رسانه‌ای خود را ارتقا ببخشند.
ج- اعتماد به نخبگان فرهنگی و عرصه رسانه و همیاری با آنان در فعالیت‌ها می‌تواند راه دیگری باشد.
د- کمک بهتر به نهادهای فرهنگی و رسانه در جهت مدیریت بیشتر و بهتر و صحیح‌تر فضای مجازی که این روزها بی‌نهایت بر افکار و رفتار عموم جامعه و علی الخصوص نوجوانان و جوانان تأثیر گذاشته است.
برگزیده های ایران: به نظر شما مهمترین اصل و سیاست حکمرانی فرهنگی چیست؟
بهرامی: همسو کردن نهادهای فرهنگی با رسانه و احیای اعتماد مردم می‌تواند جزو مهمترین اصل و سیاست حکمرانی فرهنگی باشد. چراکه مردم به رسانه‌ها اعتماد پیدا کنند، قطعاً اتفاقات خوبی برای فرهنگ خواهد افتاد.
امام علی (ع) جامع‌ترین دستورالعمل در حکمرانی فرهنگی را در نامه ۵۳ نهج‌البلاغه صادر کرده و به دلیل عملیاتی بودن آن، در تاریخ ماندگار شده است؛ ضرورتا این نامه می بایست مورد رجوع و توجه عمیق قرار گیرد.
* منش و سبک زندگی مسوولان یکی از عوامل اصلی و تأثیرگذار در روند احیای اعتماد مردم است
برگزیده های ایران: میزان تاثیر منش و سبک زندگی مسئولان، در فرهنگ عمومی جامعه چقدر است؟
بهرامی: منش و سبک زندگی مسئولان یکی از عوامل اصلی و تأثیرگذار در روند احیای اعتماد مردم است. یک مسوول که در نهاد فرهنگی و رسانه مشغول به کار است: رفتار، گفتار، حتی نوع پوشش و… او تأثیر زیادی بر دید عمومی جامعه دارد. وقتی آرمان‌ها و ارزش‌ها و الگوهای یک ملت را با تمام وجود درک نکرده‌ایم و قبول نداریم و به اصطلاح به این آرمان‌ها و ارزش‌ها ایمان نداریم، چطور می‌توانیم توقع داشته باشیم که جامعه ما را به عنوان یک مسئول انقلابی و مسلمان بپذیرد. رطب خورده منع رطب کی کند؟
برگزیده های ایران: با توجه به انتصاب رئیس جدید صداوسیما، چه پیشنهادهای ملی و استانی برای بازسازی ساختار رسانه کشور دارید؟
بهرامی: تعامل بیشتر و بهتر صداوسیما با بنیاد نخبگان و آموزش و پرورش بعنوان مهد پرورش استعدادهای درخشان و استفاده از این استعدادها در رسانه ملی و استانی.
– تولید محتواهای فاخر و خلاقانه و برخوردار از تکنولوژی‌های روز دنیا با موضوعات ارزش‌ها و الگوهای فرهنگی
– تأسیس مدارس صدا و سیما در شهرستان‌ها و یا لااقل در مرکز استان، علاوه بر تهران.
– حذف سیاست‌هایی که بر کمی بودن برنامه‌ها تأکید دارد و اجرای سیاست‌هایی که بر کیفی بودن برنامه‌ها تأکید دارد.
– حذف نظام سلسله مراتبی و در عوض ایجاد نظام شبکه‌ای در رسانه.
– حذف انحصار در رسانه ملی و در عوض روی آوردن به سیاست کثرت در رسانه.
– استفاده از تمام ایده‌ها و پژوهش‌ها در خصوص بازسازی فرهنگی بدون در نظر گرفتن محدودیت‌های قومی، دینی و…
– برنامه‌ریزی کلان برای رشد و توسعه فرهنگ عمومی بر پایه‌ی تولید محصولات فرهنگی حوزه کودک و نوجوان
( تولیدات سینما و تلویزیون و دنیای شگفت‌انگیز انیمیشن‌ها و پیوست‌های مکمل این محصولات در دنیای بازی و سرگرمی، وسایل کمک آموزشی، لوازم تحریر و البسه کودک و… است )
