قطب تولید سیب‌زمینی کشور نیازمند ایجاد صنایع تبدیلی/ بررسی مشکلات ۸۰۰هزار تن سیب‌زمینی در اردبیل
خبرگزاری یولن- اردبیل| سرویس اقتصادی؛ مهران عقلمند: استان اردبیل به لحاظ دارا بودن شرایط آب و هوایی مناسب، خاک حاصل‌خیز و بهره‌مندی از نیروی انسانی متخصص و متبحر، جزو یکی از مستعدترین مناطق کشاورزی کشور محسوب می‌شود. به طوریکه در حال حاضر میزان تولید انواع محصولات کشاورزی در این استان سالانه در حدود ۴ و نیم میلیون تن است.
یکی از مهم‌ترین محصولات تولیدی کشاورزی در استان اردبیل سیب زمینی است. طبق آمار موجود میزان تولید این محصول در استان اردبیل با فعالیت ۱۲ هزار بهره بردار، سالانه در حدود ۸۰۰ هزار تن است؛ که ۱۸ درصد از کل محصولات تولیدی استان و حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد سیب‌زمینی تولیدی کشور را شامل می‌شود.
در حال حاضر این استان به عنوان دومین استان کشور از لحاظ میزان تولید محصول سیب‌زمینی شناخته می‌شود و از همین رو به راحتی می‌توان به اهمیت تاثیر این بخش به خصوص تولید محصول سیب‌زمینی در اقتصاد استان و معیشت کشاورزان و همچنین تاثیر آن در امنیت غذایی کشور پی برد.
سیب‌زمینی تولیدی در استان اردبیل از لحاظ کیفیت و کمیت در سطح بسیار بالایی قرار داشته، به طوری که توان رقابت با سیب‌زمینی‌های تولیدی در کشورهای اروپایی را دارا بوده و حتی از لحاظ محتویات نسبت به ارقام اروپایی برتر است. تمام این مزایا باعث شده که این محصول خواهان زیادی در کشورهای دیگر داشته و سالانه مقداری از تولیدات سیب‌زمینی استان اردبیل به کشورهای همسایه همانند جمهوری آذربایجان ، عراق و… صادر شود.
اما با گذر از توانایی‌ها و پتانسیل‌های موجود در استان اردبیل در تولید محصول سیب‌زمینی، طبق اطلاعات موجود، از کل ۸۰۰ هزار تن تولیدات سیب‌زمینی استان، فقط حدود ۲۵۰ هزار تن در داخل استان اردبیل مصرف شده و مابقی این محصول به میزان ۵۵۰ هزار تن سیب‌زمینی تولیدی این استان بیشتر از نیاز مصرف استان بوده و به سایر مناطق کشور و یا دیگر کشورها صادر می‌شود.
حال شاید تا بدین جای کار چنین به نظر برسد که مشکل خاصی در این حوزه وجود ندارد؛ اما مشکل اصلی این است که متاسفانه تا به امروز برنامه‌ریزی صحیح در خصوص مازاد تولید سیب‌زمینی در استان انجام نشده و همین امر همه ساله سبب ضرر و زیان هنگفت کشاورزان می‌شود.
خام فروشی، کمبود صنایع تبدیلی و بسته‌بندی، کمبود انبار مدرن نگهداری سیب‌زمینی و همچنین وجود دلالان در این بازار جزو اصلی‌ترین دغدغه و مشکل کشاورزان بوده که در طول سالیان گذشته برنامه ریزی مدون و منطقی در این خصوص انجام نیافته و همین امر سبب بروز مشکلات بسیاری برای سیب‌زمینی‌کاران استان اردبیل می‌شود.
یکی از سیب‌زمینی‌کاران اردبیلی در این خصوص عنوان کرد: با توجه به همزمانی فصل برداشت سیب‌زمینی اردبیل با سایر مناطق کشور، این محصول در بازه مذکور به وفور در بازار یافت می‌شود و همین امر سبب افزایش عرضه این محصول و در نتیجه کاهش قیمت آن می‌شود.
وی افزود: این موضوع همواره سبب ضرر و زیان هنگفت سیب‌زمینی‌کاران می‌شود و لذا برخی از افراد راغب به ادامه کشت این محصول نمی‌شوند و سعی دارند تا با کشت محصولات دیگر ضرر چندین ساله خود را جبران کنند. این درحالی است که در صورت وجود انبارهای مدرن و صنایع تبدیلی در این استان می‌توان این مشکل را به‌راحتی برطرف کرد.
کمبود انبارهای مدرن سیب زمینی در اردبیل
همانطور که پیشتر نیز اشاره شد به دلیل همزمانی فصل برداشت این محصول از مزارع استان اردبیل با سایر استان‌ها به خصوص همدان با عرضه بالای این محصول در بازار قیمت‌ها بسیار کاهش می‌یابد و حتی در برخی از مقاطع از سال کفاف هزینه‌های سیب زمینی کاران را نمی‌کند.
یکی از راهکارهای موجود برای این مشکل که به ذهن می‌رسد بهره‌مندی از انبارهای مدرن برای نگهداری این محصول و فروش آن در فصل‌های سرد سال بوده که متاسفانه یکی دیگر از مشکلات استان اردبیل علی‌رغم اقدامات موثر انجام یافته در سال‌های اخیر، کمبود انبارهای مدرن در استان اردبیل برای نگهداری این محصول و جلوگیری از فاسد شدن آن است و موضوعی که مورد تاکید کارشناسان این حوزه و رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی استان اردبیل نیز است.
فعالیت ۱۶ واحد انبار سیب‌زمینی در استان اردبیل
طبق آخرین اطلاعات به دست آمده از سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل در حال حاضر تعداد ۱۶ انبار سیب‌زمینی با ظرفیت سالانه ۴۲ هزار تن در استان اردبیل فعال است و در کنار آن، مجوز تاسیس انبار سیب‌زمینی برای تعداد ۱۸ واحد صادر شده که ظرفیت این انبارها نیز نزدیک به ۳۰ هزار تن است.
ظرفیت انبارهای موجود در استان اردبیل در حالی به ۴۲ هزار تن می رسد که بیش از ۵۰۰ هزار تن مازاد تولید سیب‌زمینی در استان اردبیل وجود دارد و در خوشبینانه ترین حالت و در صورت تکمیل و راه‌اندازی انبارهایی که مجوز تاسیس آنها صادر شده میزان ظرفیت انبارهای استان به ۷۲ هزار تن خواهد رسید که در مقایسه با میزان تولید استان رقمی بسیار پایین است.
قابلیت نگهداری و انبار سیب‌زمینی در اردبیل وجود ندارد
عیسی شاهی زارع، رئیس کمیسیون اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان اردبیل در این خصوص به خبرنگار یولن گفت: در حال حاضر در استان اردبیل سطح زیر کشت سیب‌زمینی به ۲۳ هزار هکتار رسیده و همین امر سبب عرضه بیشتر در بازار خواهد شد و با توجه به امکانات کم استان، قابلیت نگهداری و انبار سیب‌زمینی در این حجم وجود ندارد.
وی با اشاره به اینکه امروزه حتی استفاده از انبار و نگهداری این محصول و فروش آن در فصل‌های دیگر نیز آن چنان راهگشا نخواهد بود، تصریح کرد: از طرفی دیگر در حال حاضر در ۱۴ استان کشور تولید سیب‌زمینی داریم و نگهداری و فروش آن در زمستان نیز توجیه اقتصادی ندارد در حالی‌که در سال‌های قبل، با توجه به اینکه این محصول فقط در چند استان کشت می‌شد نگهداری سیب‌زمینی و فروش در فصل زمستان امکان‌پذیر و به صرفه بود.
شاهی زارع گفت: از طرف دیگر به سبب شرایط اقلیمی اردبیل، کشت دوم در اردبیل مقدور نبوده و زیان کشاورزان از قِبَل عدم فروش سیب‌زمینی با قیمت عادلانه قابل جبران نخواهد بود.
خام‌فروشی سیب‌زمینی مشکلی دیرینه در کشاورزی استان
اما صِرف انبار و نگهداری این محصول با فرض اینکه چند ماه پس از زمان برداشت بتوان با قیمت بالاتر این محصول را به فروش رساند، چندان ارزش افزوده‌ای برای اقتصاد استان ایجاد نمی‌کند و فقط از ضرر و زیان کشاورزان تا حدودی جلوگیری می‌کند.
به همین دلیل با توجه به نیاز استان اردبیل به رفع معضل بیکاری و ایجاد اشتغال و استفاده بهینه از محصولات تولیدی با ایجاد ارزش افزوده بالا، استفاده از طرح‌های نوین، همچون احداث صنایع تبدیلی محصول سیب‌زمینی در استان اردبیل همچون: کارخانجات تولید چیپس، پوره سیب زمینی، خلال، پودر، سوخاری و… لازم و ضروری به نظر می‌رسد.
موضوعی که به‌عنوان زخم کهنه‌ای بر پیکره کشاورزی استان اردبیل بوده و سبب شده تا این محصول به صورت خام از اردبیل خارج شده و در کارخانه های فرآوری سایر استان‌ها به محصولات متنوع دیگری تبدیل شده و با ارزش افزوده بیشتر به بازار عرضه شود.
این درحالی است که اگر صنایع تبدیلی و فرآوری به میزان بالا و در حد نیاز تولیدات استان اردبیل در داخل این استان وجود داشته باشد، مسلما سبب فرآوری و تولید انواع محصولات سیب‌زمینی شده و علاوه بر بالا بردن ارزش افزوده این محصول سبب رفع مشکل بازار فروش سیب‌زمینی و هم چنین کاهش هزینه تمام‌شده محصولات فرآوری‌شده از این محصول کشاورزی می‌شود.
فعالیت ۴ واحد فرآوری سیب‌زمینی در استان اردبیل
به گفته مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل در حال حاضر ۴ واحد صنایع فرآوری محصولات سیب‌زمینی در استان اردبیل فعالیت می‌کنند.
نعمتی با اشاره به میزان تولید این واحدهای فرآوری سیب‌زمینی عنوان کرد: ظرفیت جذب مواد خام این واحدهای صنایع تبدیلی که در حوزه سیب‌زمینی نیمه آماده، منجمد (آماده طبخ)، چیپس، آرد سیب‌زمینی و… فعالیت دارند به ۷۲ هزار تن می رسد و ظرفیت تولید این واحدها نیز سالانه ۳۰ هزار تن انواع محصولات فرآوری شده از سیب‌زمینی است.
وی با اشاره به میزان اشتغال‌زایی این واحدهای تولیدی بیان کرد: در حال حاضر نزدیک به ۳۰۰ نفر در این ۴ واحد فرآوری سیب‌زمینی مشغول به‌کار هستند و در کنار آن ۱۵ جواز تاسیس واحدهای فرآوری سیب‌زمینی با ظرفیت جذب مواد خام به میزان ۳۶۰ هزار تن صادر شده است.
نبود صنایع تبدیلی در استان یک عقب‌ماندگی ارثی است
رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی استان اردبیل نیز در خصوص کمبود صنایع تبدیلی در این استان تصریح کرد: محصولات کشاورزی بعد از فرآیند تولید، تبدیل به یک ماده خام برای کشاورزی می‌شود که اگر این ماده خام فرآیند صنعتی را در یک یا دو مرحله سپری کند، تبدیل به یک محصول با ارزش جهت عرضه به بازار می‌شود.
شاهی زارع با اشاره به اهمیت صنایع تبدیلی بیان کرد: در جهان امروزی تبدیل محصولات کشاورزی به محصولات موازی و با ارزش یک اصل است که این موضوع سبب تولید ثروت مشروع و مضاعف می‌شود و همچنین از ضرر و زیان کشاورزان و از بین رفتن محصولات زراعی و باغی جلوگیری می‌شود.
وی گفت: نبود صنایع تبدیلی در استان اردبیل یک عقب‌ماندگی مضاعف است که باید در ۲۰ سال گذشته، همزمان با دیگر استان‌ها در اردبیل نیز شاهد احداث صنایع تبدیلی بودیم، اما متاسفانه هیچ پیشرفت در حوزه صنایع تبدیلی نداشته‌ایم که جای دارد در ادامه توجه بیشتری به این حوزه شود.
تاکید رئیس جمهور بر توسعه صنایع تبدیلی و بسته بندی در اردبیل
کمبود صنایع تبدیلی در استانی همانند اردبیل در حالیست که این صنعت و بهره‌مندی از صنایع بسته بندی محصولات کشاورزی به عنوان یکی از مهم‌ترین و درآمدزاترین صنایع در جهان شناخته می‌شود و علاوه بر بالا بردن ارزش افزوده محصولات تولیدی، به عنوان یک چرخه بسیار موثر در ایجاد اشتغال و رفع معضل بیکاری است.
موضوعی که در سفر اخیر آیت الله رئیسی به استان اردبیل نیز مورد توجه رئیس جمهور بوده و بر استفاده از این ظرفیت استان و ایجاد صنایع تبدیلی در اردبیل برای رفع معضل بیکاری در استان اردبیل تاکید کرد.
رئیس جمهور در سفر خود به این استان گفته بود: استان اردبیل قطب کشاورزی است و با توجه به ظرفیت‌های بسیاری که دارد باید مورد توجه قرار گیرد و اقتصاد استان اردبیل وابسته به کشاورزی بوده و این بخش از اصلی‌ترین حوزه‌های اقتصادی استان است.
به گفته آیت الله رئیسی باید برای توسعه این بخش در استان اردبیل گام‌های اساسی و ضروری برداشته شود و ایجاد صنایع تبدیلی جهت ایجاد بازار فروش مناسب محصولات تولیدی در این استان و تضمین خرید محصولات کشاورزی راهکاری مناسب برای توسعه این بخش در استان اردبیل است.
از آنجایی که در حال حاضر طبق آمار موجود، استان اردبیل از بیکاری بیش از ۷۰ هزار نفر رنج می‌برد سرمایه‌گذاری در صنایع تبدیلی با توجه به بهره‌مندی از ظرفیت‌های بسیار بالا در تولید انواع محصولات تولیدی می‌تواند بخش اعظمی از مشکلات اقتصادی و بیکاری جوانان این استان را رفع کرده و علاوه بر آن سبب هدایت کشاورزی استان اردبیل از یک بخش معیشتی به سمت کشاورزی صنعتی با ارزش افزوده بالا و اشتغال پایدار شود.
توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی یکی از اولویت‌های مهم دولت در استان اردبیل
یاسر عبداللهی، معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار اردبیل در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری یولن در اردبیل اظهار کرد: توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی در بخش کشاورزی به‌عنوان یکی از اولویت‌های مهم برای دولت در استان اردبیل به‌عنوان یکی از قطب‌های مهم کشاورزی کشور است.
وی افزود: این استان با تولید ۴ میلیون تن بیش از چهار درصد تولید کشور را به خود اختصاص داده در حالی که میزان ظرفیت جذب مواد خام و صنایع تبدیلی در استان حدود ۲/۲ میلیون تن است.
عبداللهی با اشاره به لزوم توسعه صنایع تبدیلی در استان اردبیل بیان کرد: با افزایش ۱/۵ میلیون تنی تولیدات که از محل پایاب سدخداآفرین و شهرک گلخانه‌ای ۴۰۰ هکتاری در سال‌های آتی خواهیم داشت، توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی بیش از بیش مورد توجه و برنامه‌ریزی قرار دارد و بر همین اساس با پیگیری‌هایی که صورت گرفته خط ویژه تسهیلاتی از محل صندوق توسعه ملی و از محل بودجه سنواتی سال ۱۴۰۱ در نظر گرفته شده است.
کمبودهای جدی برای ساماندهی مازاد تولید ۶۰۰ هزار تن سیب زمینی داریم
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار اردبیل تشریح کرد: در مورد صنایع تبدیلی محصول سیب‌زمینی نیز با توجه به تولید ۸۰۰ هزار تنی و ظرفیت جذب فعلی حدود ۲۰۰ هزار تنی، ما کمبودهای جدی برای ساماندهی مازاد تولیدات ۶۰۰ هزار تنی داریم.
عبداللهی ادامه داد: در این راستا مهم‌ترین برنامه استان جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در زمینه توسعه صنایع تبدیلی و تنوع تولیدات صنعتی این محصول و احداث سردخانه‌ها و انبارهای مکانیزه برای نگهداری و ذخیره‌سازی، و توسعه صادرات و تامین نیازهای صنایع پایین‌دست است.
وی تصریح کرد: در سال آتی مهم‌ترین برنامه استان اتمام و بهره‌برداری از طرح‌های در حال احداث در زمینه‌های فرنج فرایز، احداث مجتمع تولید نشاسته به ظرفیت ۵۰۰ تن از طریق یک شرکت دانش‌بنیان، سردخانه، خوراک دام و طیور از ضایعات سیب‌زمینی و انبارهای سرد مکانیزه به ظرفیت ۳۰۰ هزار تن است.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار اردبیل گفت: بخشی از سرمایه‌گذاری این طرح‌ها از طریق منابع تسهیلات ریالی بند الف تبصره ۱۸ و ماده ۵۲ صندوق توسعه ملی تامین گردیده است که با بهره‌برداری از این طرح‌ها و همچنین جذب سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در زمینه صنایع تبدیلی سیب‌زمینی و حمایت ویژه از صادرکنندگان، ما می‌توانیم دیگر شاهد مشکلات سال‌های متوالی گذشته در تولید سیب‌زمینی استان نباشیم.
البته بنا به اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی دولت در بحث سرمایه‌گذاری با محدودیت مواجه شده لذا تنها راه چاره، بسترسازی برای فعالیت بخش خصوصی است و از این رو باید زیرساخت‌های لازم جهت احداث کارخانه‌های صنایع تبدیلی در استان مهیا شود و حمایتهای لازم از این سرمایه‌گذاران انجام گیرد تا فعالان بخش خصوصی برای کسب مجوزهای خود دچار بروکراسی‌های اداری نشوند.
حمایت از سرمایه‌گذاران حوزه صنایع تبدیلی استان
خلیل نیکشاد، مدیرکل جهاد کشاورزی استان اردبیل با اشاره به وضعیت صنایع تبدیلی استان اردبیل اظهار کرد: سیاست‌های هدایتی و حمایتی از سرمایه‌گذارانی که قصد ورود در حوزه صنایع تبدیلی محصولات کشاورزی را داشته باشند انجام می‌گیرد تا از خام‌فروشی محصولات کشاورزی جلوگیری شود و در کنار آن باعث افزایش ارزش افزوده و اشتغال‌زایی در استان خواهد شد.
مدیرکل جهاد کشاورزی استان اردبیل تشریح کرد: در حوزه محصولات کشاورزی باید بعضی سیاست‌های حمایتی که فرابخشی است و در ارتباط با سایر وزارتخانه ها اعمال شود و هماهنگی‌های لازم بین دستگاه‌های مرتبط انجام گیرد همانند ارائه تسهیلات بانکی کم‌بهره که نظام بانکی باید اهتمام بیشتری در این خصوص داشته باشد.
لزوم تغییر نظام سنتی بازار محصولات کشاورزی به نظام مدیریتی مدرن
وی ادامه داد: ضوابط و مقررات گمرکی مساله دیگری است که در خصوص تعرفه‌ها و عوارضی که برای صادرات و واردات محصولات کشاورزی در زمان‌های مختلف اعمال می‌شود مورد توجه قرار گیرد و تامین سرمایه در گردش مورد نیاز برای صادرکنندگان نیز یکی دیگر از موارد حمایتی از این بخش بوده است.
نیکشاد گفت: در کنار این موارد باید مدیریت بازار فروش و جریان‌سازی بازار با خرید تضمینی محصولات کشاورزی انجام گیرد و با راهبرد نوین از نظام سنتی به مدیریت بازار مدرن وارد شویم که برای تحقق آن باید تمامی اتحادیه‌ها و تشکل‌ها به‌صورت تخصصی به این موضوع ورود کنند و علاوه بر آن ورود محصولات کشاورزی به بازار بورس نیز یکی دیگر از از مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
به گزارش یولن از اردبیل، با توجه به موارد مذکور و میزان بالای تولید این محصول در استان اردبیل، هرگونه تصمیم‌گیری در این حوزه می‌تواند تبعات مثبت یا منفی را با خود به همراه داشته باشد. چنان‌چه حمایتهای لازم از سیب‌زمینی‌کاران استان اردبیل انجام نگیرد سبب کاهش کشت و تولید این محصول در دراز مدت می‌شود که این موضوع باعث کاهش عرضه این محصول پرمصرف در سبد خانوار کشور و افزایش قیمت آن در استان اردبیل و همچنین افزایش قیمت چند برابری آن در سایر استان‌ها خواهد شد.
از طرفی دیگر با توجه به اهمیت کشاورزی و به خصوص تولید محصول سیب‌زمینی در اقتصاد استان اردبیل و همچنین نیاز استان اردبیل به اشتغال‌زایی و رفع معضل بیکاری، سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی علمی و صحیح بر روی پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های موجود در این استان می‌تواند گره‌گشای مشکلات بسیاری از مردم استان بوده و منجر به توسعه اقتصادی استان اردبیل شود. از این‌رو توجه ویژه و جدی به صنایع تبدیلی و تکمیلی به‌خصوص در حوزه سیب‌زمینی که به‌عنوان یکی از محصولات اصلی تولید شده در استان اردبیل محسوب می‌شود بسیار مهم و ضروری است.
به همین دلیل مسؤولان امر باید با جدیت و برنامه‌ریزی صحیح در راستای جذب سرمایه‌گذران بخش خصوصی، حذف بروکراسی‌های زائد اداری و حفظ سرمایه‌گذاران در استان، بهبود فضای کسب و کار و حمایتهای عملی از سرمایه‌گذاران، زمینه توسعه این بخش در استان اردبیل را فراهم سازند.
انتهای پیام/۳۴۶۳/ع
