مرثیه‌ای برای رنج شالیکاران گیلانی/ برنجی که فروش نمی‌رود‌

به گزارش خبرگزاری برگزیده های ایران از رشت، طبق رسم هرساله، آغاز بهار برای شالیکاران گیلانی با کار در شالیزار و از سر گرفتن کشت برنج همراه است؛ با گذر به روستاهای غرب گیلان می‌توان شالیکارانی را دید که با رنج و زحمت، شالیزارهای خود را آماده کشت برنج می‌کنند و بانوان برنج‌کاری که دوشادوش مردان در زﻣﯿﻦ ﭘﺮ از ﮔِﻞ‌وﻻی ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺟﻮاﻧﻪ‌ها را ﺑﺎ شکوه خاص و ﻓﺎﺻ ﻪ‌ ﻣﻨﺎﺳﺐ در دل شالیزار ﺟﺎی ﻣﯽدهند.

گیلان و مازندران از مهم‌ترین خاستگاه‌های کشت برنج در ایران محسوب می‌شوند؛ محصول برنج برای گیلانی‌ها بسیار بااهمیت است و در فرهنگ مردم این خطه باورها، ضرب‌المثل‌ها و حکایات فراوانی درباره آن وجود دارد.

چشم امید شالیکاران با دستان پینه‌بسته به محصولی است که بتوانند با آن گذران زندگی کنند از طرفی کشاورزی تک‌محصولی در استان و فروش نرفتن محصولاتی که روی دست برخی کشاورزان مانده است منجر به بیکاری فصلی و کفاف ندادن سود حاصله برای تأمین هزینه‌های زندگی‌شان شده است.

در یکی از روزهای بهاری برای پناه بردن به دامان طبیعت زیبا، از چند روستای غرب گیلان گذر کردم؛ در‌ راه شالیکارانی را دیدم که بنا به رسم همیشگی مشغول نشاء برنج یا آماده کردن زمین خود برای کاشت برنج بودند؛ مردان و زنان زحمتکشی که سیمای خسته‌شان حکایت از سرّ درون می‌دهد، هر کدام دردها و حرف‌هایی برای گفتن دارند.

چند نفر کلاه حصیری بر سر ﺑﺎ ﺗﺮاﮐﺘﻮر، تیلر و موتور شخم‌زن دستی ﺑﻪ ﺟﺎن زﻣﯿﻦ افتاده‌ و در حال آماده کردن بستر زمین ﺑﺮای ﮐﺸﺖ ﺑﺮﻧﺞ بودند، دیگری بیل‌به‌دست ﻣﯿﺎن ﮔِﻞوﻻی در حال ترمیم مرز بود تا آب را راهی زمینش کند؛ یک نفرشان هم مدتی کنار مرز نشسته بود تا نفسی تازه کند به‌محض اینکه متوجه حضورم و دوربینم شد بیلش را به‌دست گرفت و میان شالیزار رفت تا در حال استراحت از او تصویری ضبط نکنم! دیگری شخم زمینش را تمام کرده و در حال جمع‌کردن توم‌هایش برای انتقال به دستگاه نشاء‌کار بود.

در فاصله‌ای دورتر، زنان‌ زحمتکش به‌شیوه سنتی در حالی که چادر یا کمرپیچ‌شان را محکم به کمر بسته‌اند با قامت شکسته، ساقه‌های شالی را با نظم و حوصله در گِل فرو می‌بردند و آرام آرام به عقب می‌رفتند و در همان حالت صدای بگو و بخندشان بلند بود تا خستگی این کار طاقت‌فرسا را کاهش دهند؛ نشاء برنج با دست توسط زنان زحمتکش گاهی بیش از ۴ ساعت در روز طول می‌کشد و زنان این کار طاقت‌فرسا را خمیده و به‌طور مداوم انجام می‌دهند تا حاصل این تلاش‌ها قرار گرفتن طلای سفید (برنج) بر سر سفره ایرانیان باشد و اگر نبود دستان هنرمند و قامت محکم شیرزنان گیلانی، شاید مردان را به‌تنهایی توان این کار نبود.

بیرون آوردن شالی از خزانه و بسته‌بندی آنها نیز معمولاً توسط بانوان سالمند روستایی انجام می‌شد و این کار هم به‌اندازه کافی طاقت‌فرسا است؛ آن‌ها شالی‌ها را از گِل بیرون می‌کشند و مردان هم بسته‌های شالی را با تشت به زمینی که دیگران مشغول نشاءکاری هستند، انتقال می‌دهند.

کمی آن‌طرف‌تر، چند کشاورز کار شالیکاری خود را به اتمام رسانده و نظاره‌گر زمینی بودند که ساقه‌های شالی، زیبایی خاصی به آن بخشیده بود البته ﺗﻤﺎم ﻣﺮاﺣﻞ ﮐﺎﺷﺖ، داﺷﺖ و ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﺮﻧﺞ زﯾﺒﺎﯾﯽ و ﻟﻄﺎﻓﺖ خاصی دارد و ﺗﻤﺎﺷﺎی ﺷﺎﻟﯿﺰار از زمان نشاء ﺗﺎ هنگام برداشت محصول، خالی از لطف نیست.

در فاصله‌ای دیگر، چشمم به کشاورز شالیکاری افتاد که به‌تنهایی زیر آفتاب مشغول سر و سامان دادن به خزانه و توم‌های برنج بود؛ واقعاً سخت است، توم‌های سبزی که گویی با تو سخن می‌گوید و درددل‌ها دارد از رنج تولیدکننده‌اش؛ و تولیدکننده‌ای که روزها و شب‌ها با هزار رنج و چشم امید به او نگریسته است تا سر از خاک بیرون بزند و این‌گونه وسط شالیزار رخ‌نمایی کند.

کشاورز دیگری را دیدم که تکیه بر عصای چوبی خود به وسط شالیزار چشم دوخته اما غرق در افکار خویش بود؛ او که عمری در همین شالیزارها نوازش‌هایش را روی سر ساقه‌های شالی کشیده و نسیم شالیزار را حس کرده، امروز با دلی‌ پر از درد و مطالبه اما همچنان محکم ایستاده است؛ به‌سمت دوربینم چرخید و گفت؛ «‌دیگر برایم نمی‌صرفد، فقط هزینه‌هایش برایم باقی مانده است اما چاره‌ای هم ندارم، ۴ فرزند دارم که‌ نگاهشان به محصول این زمین است و انتظار دارند».

اما مطالبات به‌حقی که نمی‌توان از کنار آن‌ها بی‌تفاوت و به‌سادگی عبور کرد و کمتر کسی است که نداند حمایت از کشاورزان و تولیدکنندگان برنج در واقع حمایت از امنیت غذایی و تأمین زنجیره غذایی جامعه محسوب می‌شود.

مشکلات بازار فروش برنج شالیکاران در استان‌های شمالی شاید سابقه‌ای طولانی داشته باشد، اما واردات بی‌رویه برنج در چند سال گذشته، هزینه بالای تولید و قیمت پایین خرید محصول از کشاورزان، تنظیم این بازار را برهم زده است.

کارشناسان این حوزه معتقدند ضمن اینکه خرید حمایتی با نرخ منطقی می‌تواند کشاورزان را تشویق و ترغیب به امر تولید کند، باید هزینه تمام‌شده تولید برای شالیکار هم کاهش یابد تا قیمت تمام‌شده برنج ایرانی برای تولیدکننده و مصرف‌کننده به‌صرفه شود.

هماهنگی میان دستگاه‌های متولی موضوع دیگری است که باید لحاظ شود، وزارت صنعت، معدن و تجارت امکان دستیابی به آمار دقیق واردات برنج و میزان برنج‌های موجود در انبار‌ها را دارد، بنابراین بهتر است قبل از واردات برنج یا ممنوعیت آن،  موجودی انبار‌ها رصد و برآورد شود.

در چندماهه گذشته، با وجود اقداماتی که برای کاهش دغدغه‌های کشاورزان انجام شده است اما برخی کشاورزان این اقدامات را کافی ندانسته و از وضعیت بازار برنج و فروش آن گله‌مند هستند و تأکید به حمایت جدی مسئولان دارند؛ جلوگیری از واردات بی‌رویه برنج و قیمت‌گذاری مناسب روی برنج داخلی با راهکار عملیاتی خوب و همچنین کوتاه کردن دست دلالان با تعادل‌سازی بین عرضه و تقاضا مطالبه کشاورزان و تولیدکنندگان برنج است چراکه وجود دلالان نیز همچنان بلای جان کشاورزان شده است.

اختصاص بیش از ۶هزار میلیارد تومان تسهیلات برای خرید برنج کشاورزان

اسدالله عباسی استاندار گیلان در ۱۰ بهمن ۱۴۰۲ در یک گفت‌وگوی اختصاصی اظهار کرد: پس از نشستی که با معاون اول رئیس جمهور و وزیر جهاد کشاورزی داشتیم قرار شد دولت با پرداخت تسهیلات به تجار و خریداران برنج اعم از واردکنندگان و فروشگاه‌های زنجیره‌ای این امکان را در اختیار آنها قرار دهد تا محصول تولیدی کشاورزان را خریداری کنند.

وی با اشاره به برنج کیفی و مرغوب گیلان نظیر هاشمی و طارم گفت: در تلاشیم که محصول برنج کیفی استان متناسب با نرخ تمام‌شده تولید و با ارزش واقعی آن خریداری شود.

استاندار گیلان اظهار امیدواری کرد که با این مصوبه دولت، بخش زیادی از برنج تولیدی استان که روی دست کشاورزان باقی می‌ماند، خریداری شود و تعاون روستایی نیز به‌عنوان مباشر در این طرح حضور دارد.

ناترازی در بازار برنج با واردات بیش از نیاز کشور

همچنین رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان گیلان در نشست با تشکل‌های تخصصی برنج این استان نیز بخش عمده مشکل محصولاتی همچون چای و برنج را واردات بیش از نیاز کشور عنوان کرد و اظهار داشت: وزارت جهاد کشاورزی اقدام به تدوین دستورالعمل ویژه برای برون‌رفت از این بحران کرده و باید با تمرکز و برنامه‌ریزی مقدمات خرید برنج شالیکاران را فراهم کرد.

محمدی ایجاد جذابیت برای زنجیره‌های برنج و واردکنندگان و تقویت شرکت‌های داخلی و تشکل‌های استانی را از جمله گام نخست در آغاز این راه دانست.

وی در ادامه به ناترازی بازار برنج در سال گذشته اشاره کرد و گفت: با پیگیری‌های استاندار، نماینده ولی فقیه در استان و مجمع نمایندگان گیلان در مجلس، این موضوع در سطح عالی دولت بررسی شد و رئیس جمهور به‌درخواست استان‌های تولیدکننده برنج، دستور واردات برنج متناسب با نیاز کسری و اصلاح سرانه مصرف و ممنوعیت واردات در زمان برداشت محصول را صادر کرد.

رییس سازمان جهاد کشاورزی استان گیلان اظهار امیدواری کرد که قیمت برنج در سال جاری واقعی می‌شود، و افزود: محصول برنج با رنج و سختی به دست می‌آید و لذا امیدواریم که سال زراعی جاری را با پشتوانه حمایت دولت آغاز کنیم.

وی نیاز برنج کشور را حدود سه میلیون تن اعلام کرد و بیان داشت: بخش اعظم این نیاز در داخل تولید و کسری آن وارد می‌شود اما واردات نباید به تولید داخل آسیب بزند.

محمدی از برگزاری نشست‌های متعدد با سازمان تعاون روستایی ایران و سازمان میادین کلان‌شهرها به‌ویژه تهران جهت برون‌رفت از مشکل فعلی خبر داد و خاطرنشان کرد: مقرر شده است غرفه‌های عرضه مستقیم در اختیار تشکل‌های شالیکوبان استان قرار بگیرد.

شالیکاران امسال با قیمت مناسب محصول‌شان را به فروش خواهند رساند

ضمن آنکه‌ استاندار گیلان در روزهای اخیر در آیین رهاسازی آب سد سفیدرود که حدود ۱۷۲ هزار هکتار از ۲۳۸ هزار هکتار مزارع شالیزاری استان را پوشش می‌دهد‌، با اعلام اینکه «‌نمی‌گذاریم اتفاقات سال گذشته در حوزه برنج تکرار شود و با تمهیدات صورت‌گرفته امسال کشاورزان با قیمت مناسبی محصول خود را به فروش خواهند رساند» اطمینان خاطر داد که قیمت‌ها امسال بهتر از سال گذشته خواهد بود و باید دید در سال پیش‌ِرو مسئولان تا چه‌اندازه موفق به جلب رضایت کشاورزان و تولیدکنندگان برنج خواهند شد.

به گزارش برگزیده های ایران، جالب است که بدانیم محصول برنج در گذشته واحد پرداخت‌ها بود و اغلب آن را به‌جای پول ملاک قرار می‌دادند؛ سهم مال‌الاجاره و مالک را با برنج پرداخت می‌کردند؛ مزد کارگران مزرعه، نجار، سلمانی و آهنگر را با برنج می‌دادند و مردم گیلان با کشت برنج و درآمیختن آن با فرآورده‌های طبیعی الگویی غذایی را در سالیان دراز سامان دادند که از نظر تنوع و طعم ویژگی‌های منحصر به فردی بین غذاهای ایرانی دارد،
برنجی که عطرش هوش از سر مصرف‌کننده می‌برد ولی امروز کمتر کسی از رنج‌های تولید آن آگاه است؛ و کشاورزان نجیبی که‌ چشم‌انتظار تحقق وعده‌های مسئولان هستند تا با خیالی آسوده و با عشق، کار آبا و اجدادی خود را در سال‌های آینده ادامه دهند و مجبور به ترک یا فروش زمین‌های کشاورزی‌شان نشوند.

ناگفته نماند که زنان شالیکار هم پس از کار طولانی‌مدت میان گِل‌ولای و برداشت محصول و تماس مستقیم با آب‌های آلوده در شالیزار که با انواع کود شیمیایی و سم آغشته شده است، سلامت آنان به خطر افتاد به همین خاطر کم‌کم نشاء برنج با دستگاه نشاء‌کار در بسیاری از روستاها جایگزین روش‌های قدیمی شده است؛ دستگاه‌های نشاءکار دستی که توسط شرکت‌های داخلی و خارجی تولید و به بازار لوازم کشاورزی عرضه می‌شود با مزایایی  همچون تراکم مناسب محصول، نشاءکاری یکنواخت و یکدست، کاهش هزینه کارگر، کاهش زمان برداشت و صرفه‌جویی در زمان برای کشاورز همراه است.

.

/۶۱۲/.+