میزگرد «جنبش دانشجویی و عدالت‌خواهی»/ تقلیل عدالتخواهی به مصادیق صرفا درمان موضعی است

به گزارش حوزه تشکل‌های دانشگاهی برگزیده های ایران، به مناسبت پیام رهبر معظم انقلاب در آبان سال  ۱۳۸۱ خطاب به تشکل های دانشجویی میزگرد «جنبش دانشجویی؛ چالش گفتمان عدالت خواهی» با حضور با حضور زهرا جوان عضو شورای مرکزی دفتر تحکیم وحدت، صالح ترکمان عضو شورای مرکزی جنبش عدالتخواه دانشجویی، زینب شوندی عضو شورای مرکزی اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان مستقل و روح الله دشتی عضو شورای مرکزی بسیج دانشجویی دانشگاه امیرکبیر برگزار شد.

* در امت اسلامی هر عملی که انجام می شود در مسیر تحقق عدالت است

زینب شوندی عضو شورای مرکزی اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان مستقل در این میزگرد گفت: اینکه پس از ۴۳ سال از انقلاب هنوز مساله ای که روی آن تاکید می شود عدالت باشد نشان از اهمیت این مساله است. در یک امت اسلامی هر عملی که انجام می شود در مسیر تحقق عدالت است.

وی افزود: سوال ما بعد از ۴۳ سال از انقلاب اسلامی این است که چرا عدالت محقق نشده است؟ بنا بر سخنان بزرگان و خود رهبر انقلاب شاید دلیل این باشد که مبحث عدالت در حوزه نظریه پردازی به آنجایی که باید نرسیده است.

شوندی تصریح کرد: این که ما نظریه عدالت نداریم حرف رهبری در یک دهه گذشته است. این به این معنی نیست که ما اندیشه ورزی نداشتیم که به این قضیه ورود کرده باشد. برای مثال کتاب مکتب اسلام راهبر زندگی آیت الله صدر هم به معنای واقعی نظریه در زمینه عدالت مطرح کرده اند و هم مصداق عینی آن را در جامعه نیز مطرح کرده اند و راه کار کاربردی در زمینه رفع شکاف طبقاتی ارائه می دهد. البته شهید مطهری و شهید بهشتی و خیلی از علمای دیگر نیز در این حوزه ورود کرده اند و میراث فکری ارزشمند این بزرگان در دانشگاه تدریس می شود.

وی افزود: اما سوال بزرگ این است که مصداق عینی این نظریه ها کجاست؟ و خروجی ما از دستگاه های مختلف گواه این است که از این نظریه در تصمیماتشان استفاده نمی کنند. گام اول ما در مسیر تحقق نظریه عدالت چیزی نیست جز برچیده شدن بساط موسساتی است که ردیف بودجه های سنگینی از سازمان های مختلفی می گیرند و خروجی آنها در کتاب ها و جزواتی خلاصه می شود که خوانده نمی شود.

عضو شورای مرکزی اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان مستقل در بخش دیگری از سخنانش در باره این سوال که نقش و نسبت جنبش دانشجویی با عدالت را چگونه تعریف می‌کنید؟ گفت: تقسیم بندی من برای تحقق عدالت همان مواجهه با مردم و حاکمیت است. در مواجهه با مردم مساله این است که مردم ما تا چه اندازه عدالت خواه و عدالت پذیرند؟

وی افزود: نظام آموزشی ما نقش پررنگی در ویرایش و سازماندهی افکار افرادی دارد که در ذیل آن ها تعریف می شود. مثلا در نظام آموزشی ما همیشه از کمبود آب ترسیده ایم. اما سوال این است که این نطام آموزشی چقدر در زمینه تحقق عدالت دغدغه داشته است؟ که صحبت ما در زمینه عدالت محدود به طبقه نخبگان شود. و الان هم بنا بر تاکید حضرت آقا این موضوع به صورت بخش نامه ای دنبال شود.

شوندی گفت: هر انسانی اگر عمیقا به تحققق عدالت معتقد نباشد در هر سازمان و ساختاری که باشد راهی برای دور زدن عدالت پیدا می کند. و در زمینه حاکمیت خروجی ما در زمینه تحقق عدالت چه مقدار بوده است؟ گزارشی داریم که چنددرصد پرونده های دیوان عدالت اداری به نتیجه رسیده است؟ ما نباید تا ایجاد یک نظریه در موضوع عدالت صبر کنیم. این همه در دانشگاه امام صادق و علامه طباطبایی و دانشگاه های دیگر تلاش کردند اما به نتیجه ای نرسیدند.

شوندی در بخش دیگری درباره این سوال که در تشکل خود چقدر به گفتمان سازی توجه دارید؟ و در راه تحقق عدالت چطور فضای تشکل خود را جلو می برید؟ و آمد و رفت حزب های سیاسی در کشور و مصلحت هایی که وجود دارد در مسیر شما تداخلی ایجاد میکند یا نه؟ گفت: تفاهمی که بین همه ما وجود دارد نیازمند همراهی مردم و حکومت است و خلا تئوریک هک مورد دیگری از تفاهم ما می باشد.

وی افزود: اما عمر کوتاه فعالیت دانشجویی که ما داریم و محدودیت ابزاری که در اختیار داریم، مساله تولید نظریه را برنمی تابد. اما همین که دانشجو روی اندک مطالبی که در مساله عدالت وجود دارد تسلط داشته باشد و هنگام مطالبه عدالت از مسئولین مواجهه عمیقی داشته باشد و نوع نگاهش اصولی باشد باعث می شود تصور ما از عدالت کاریکاتوری نباشد.

وی افزود: اگر به طور کلان نگاه کنیم تاثیر جنبش دانشجویی بیشتر در دو حوزه است. یکی گفتمان سازی و جریان سازی است و دیگری مطالبه گری است. مطالبه گری هم به دو بخش تقسیم می شود. مطالبه گری مصداقی و مطالبه گیری تخصصی. و به اعتقادم گفتمان سازی و جریان سازی اهمیت بیشتری دارد. دانشجویان اگر در این دو حوزه هم وارد شوند عدالت را به سرتیتر خبرها بازمی گردانند.

شوندی افزود: دانشجو باید بازگشت عمیق به مبانی فکری انقلاب داشته باشد و با عینک مسائل امروز به آن نگاه کند. وباید اطلاعات خود را در زمینه عدالت تقویت کنند. و باید دانشجویان در زمینه تحقق عدالت اولویت شناسی داشته باشند. به نظرم اولویت امروز جامعه ما عدالت اقتصادی است. و اینکه در تلاش باشیم عوامل موثر در اجرایی شدن آن را بررسی کنیم.

* عدالت در گفتمان آقای روحانی جایی نداشت/ ورود مصداقی در زمینه تحقق عدالت درمان موضعی است در حالی که ما نیاز به درمانی عمیق تر داریم

زهرا جوان، عضو شورای مرکزی دفتر تحکیم وحدت هم گفت: ما وقتی در مورد عدالت صحبت می کنیم باید مصداق در نظر بگیریم. وقتی به دورانی که از انقلاب گذشته نگاه می کنیم پیشرفت را در عدالت مشاهده می کنیم اما آنطور که انتظار داریم تحقق پیدا نکرده است.

وی افزود: زمانی که به آسیب شناسی این موضوع می پردازیم می توانیم در دو بعد مردم و حاکمیت به نتیجه برسیم. باید به این باور برسیم که شکل گیری عدالت در حوزه مردم نیازمند تحقق به صورت مردم سالاری دینی است و یک حاکمیت به تنهایی نمی تواند یک عدالت حداکثریی ایجاد کند. نیاز داریم که عدالت به یک هنجار و ارزش اجتماعی تبدیل شود. و اگر بخواهیم این عقب ماندگی را در این بعد بسنجیم باید ببینیم پقدر این تحول در جامعه ایجاد شده است و چقدر عدالت به یک هنجاری درونی شده تبدیل شده است. و یکی از ایرادات ما در این زمینه بی توجهی به مردم سالاری دینی است.

وی درباره این سوال که چرا عدالت محقق نشده است؟ گفت: اگر بخواهیم در زمینه حاکمیت صحبت کنیم در بین دولت های بعد از انقلاب می توانیم آن را به دو قسمت تقسیم کنیم. اول دولت هایی که انگیزه ای در زمینه تحقق عدالت نداشته اند و اراده ای در این زمینه نداشته اند. مثل هشت سال قبل که گفتمان آقای روحانی گفتمان دولت برون زا بود و عدالت در این گفتمان جایی نداشت. 

جوان تاکید کرد: در قسمت دوم گاهی با دولت هایی مواجه هستیم که انگیزه برای تحقق عدالت در آنها وجود دارد اما در آنها ابزارهای درست برای تحقق عدالت را نمی بینیم. مثل دولت آقای احمدی نژاد که انگیزه تحقق عدالت داشت و حاکمیت با ایشان همراهی می کرد اما در نهایت در دولت ایشان باز هم عدالت محقق نشد.

وی افزود: وقتی در مورد تحقق عدالت در حامیت صحبت می کنیم باید آن را در سه سطح مورد بررسی قرار دهیم. سطح اول مساله نظریه پردازی و تولید مساله است و درکی که از عدالت داریم را تئوریزه کنیم. سطح دوم توصیف وضعیت نابرابری است. علل نابرابری و پیامدهای ادامه دار بودن این نابرابری را بررسی کنیم. سطح سوم به سیاست گذاری ها میرسیم. که توصیفی است برای چگونه رسیدن به وضع مطلوب.

جوان تاکید کرد: اگر ما در سطح اول نظریه جامع و دینی در مورد تحقق عدالت نداشته باشیم، آن درکی که باید در سطح دوم داشته باشیم سطحی ناسازگار خواهد بود. و یکی از مشکلات اصلی ما این است که سیاست گذاری های ما در یک شرایط خلا تئوری اتفاق می افتد و در نتیجه در مسیر درستی پیش نخواهیم رفت.

عضو شورای مرکزی دفتر تحکیم وحدت در بخش دیگری از سخنانش گفت: تحقق عدالت به صورت دفعی و پروژه ای نیست و تحقق آن نیازمند مسیر بلند مدتی است و اگر ما وظیفه دانشجو را ایجاد فکر و ایده در این حوزه بدانیم، وظیفه جنبش دانشجویی در زمینه عدالت خواهی مشخص می شود.

وی گفت: ورود مصداقی در زمینه تحقق عدالت درمان موضعی است در حالی که ما نیاز به درمانی عمیق تر داریم تا این نابرابری ها به وجود نیاید. علاوه بر اینکه هزینه زاست، تاثیر آنچنانی نخواهد داشت. و ورود مصداقی نباید باعث شود جنبش دانشجویی از ایده پردازی غافل شود. حوزه مهم برای ورود دانشجویان تولید فکر و نظریه است.

جوان هم در بخش دیگری درباره این سوال که در تشکل خود چقدر به گفتمان سازی توجه دارید؟ و در راه تحقق عدالت چطور فضای تشکل خود را جلو می برید؟ و آمد و رفت حزب های سیاسی در کشور و مصلحت هایی که وجود دارد در مسیر شما تداخلی ایجاد میکند یا نه؟ گفت: آنچه برای جنبش دانشجویی اهمیت دارد فهم عدالت است. در این صورت می توانیم نسیر معقول عدالت خواهی را پیدا کنیم.
وی افزود: دانشجو در مسیر تحقق عدالت هم می تواند نقش گفتمان سازی داشته باشد هم مطالبه گری. در گفتمان سازی وطیفه دارد عدالت را به دغدغه همه مردم جامعه تبدیل کند. حالا اگرعدالت درونی سازی شد آیا کافی است؟ طبیعتا خیر و یک سری وظایف به عهده حاکمیت است. دانشجو در این زمینه در نقش مطالبه گری می تواند موثر واقع شود. وقتی ما عدالت را تعریف می کنیم مسیر آن می شود مردم سالاری دینی.

* وظیفه جنبش دانشجویی نظریه پردازی نیست

صالح ترکمان عضو شورای مرکزی جنبش عدالتخواه دانشجویی هم در ادامه درباره موضوع میزگرد گفت: بهتر است ما در جهت تقسیم بندی برای آسیب شناسی عدالت، از جهت اقشار جامعه تقسیم بندی کنیم. بر اساس دین و تئوریک جامعه ما را یک سطح از عوام تشکیل می دهند که شامل خواصی چون دانشمندان و کنش گران سیاسی و اندیشگران فکری بوده و سطح دیگر شامل حکمرانان حاکمیت است.

وی افزود: در سطح اول می توان به سه صورت خروجی را تعیین کرد. یکی در بحث گفتمان سازی است. یکی در بحث تولید ادبیات و علم و اندیشه است و یک حیطه بحث مطالبه گری. وقتی این قشر از جامعه به سطحی از توانمندی برسد سریز این قشر قسمتی در بدنه عام جامعه خالی می شود و بخشی از این سرریز موجب تحرک حاکمیت می شود. رهبری بارها تاکید کردند صرف گفتمان سازی شما موجب تحرک حاکمیت می شود. حاکمیت هم یک سری وظایف دارد و صحبت ما راجع به حاکمیت اسلامی است که مردم هم در آن نقش دارند.

ترکمان تاکید کرد: پس مساله ما خواصی هستند که به عنوان پیشران مسیر حرکت عوام و حاکمیت هیچ تلاشی نکرده اند. مثل خواص و دانشجویان ما که به انسداد فکری و عملی رسیده اند و دلیل این مورد این است که نقش دانشجو به صورت انتزاعی یا به شدت ابزارگرایانه تعریف شده است.

عضو شورای جنبش عدالتخواه دانشجویی در بخش دوم سخنانش گفت: دوگانه مصداقی و کلان بودن تحقق عدالت اجتماعی امر اشتباهی است. و این دو موضوع باید به موازات هم حرکت کنند. و ما باید از مصداق به کلان برسیم. و حضرت آقا هم ناظر به قضیه مصداق صحبت میکنند.

وی افزود: به نظر من وظیفه جنبش دانشجویی نظریه پردازی نیست و نظریه پردازی توسط قشری از جامعه انجام می گیرد. اگر جنبش دانشجویی درگیر این موضوع شود از آن اصالتی که امام برایشان تعریف کرده فاصله می گیرد. نقش جنبش دانشجویی ممکن است تسهیل گری در نظریه پردازی اندیشمندان ما باشد.

این فعال دانشجویی تاکید کرد: افشاگری هم به خودی خود اشکال ندارد، زمانی ایراد دارد که در افشاگری بمانیم. مثل درخت بزرگی با هزاران سرشاخه؛ امکان اصلاح همه سرشاخه ها وجود ندارد. باید از بعضی از آنها شروع کرد تا بتوان به تنه رسید. پس افشاگر زمانی موثر است که در مصداق نماند و مصلح باشد.

ترکمان هم در بخش دیگری درباره این سوال که در تشکل خود چقدر به گفتمان سازی توجه دارید؟ و در راه تحقق عدالت چطور فضای تشکل خود را جلو می برید؟ و آمد و رفت حزب های سیاسی در کشور و مصلحت هایی که وجود دارد در مسیر شما تداخلی ایجاد میکند یا نه؟ اظهار داشت: اگر بخواهیم مصلحت را تعریف کنیم گاهی با محافظه کاری هم پوشانی دارد. به نظرم مصلحت یک دیدگاه راهبردی به مسائل از بالاست و نوع کنش شما در این اتفاقات برآیند مثبت دارد یا منفی؟ مهم این است چگونه دید راهبردی پیدا کنیم و قطعا محل یقین دانشجو خودش است و جمعی از افرادی که مورد وثوق جنیش دانشجویی هستند. حتی رهبری در این مورد می فرمایند اگر اشتباه کردید موردی ندارد ولی اشتباهتان را تکرار نکنید.

وی درباره اینکه چرا عدالت محقق نشده است؟ گفت: گفتمان سازی یک باور عمومی است و وقتی باور عمومی شد تبدیل به یک مطالبه عمومی می شود. و در غایت تبدیل به یک اراده ملی می شود که یک شرایط ایده آل است. کارکرد گفتمان چهار مورد است. اول تسهیل در عمل و اجرای اتفاقات است. دیگری رسوخ گفتمان در قشر نخبگان است. و پدید آوردن همهاهنگی ملی می باشد. و همراه کردن کارگزاران نظام کارکرد آخر است. این اهمیت دارد که گفتمان سازی جدا از مطالبه گری نیست.

* ورود مصداقی به بحث عدالت کمکی به ما نمی کند

روح الله دشتی عضو شورای مرکزی بسیج دانشجویی دانشگاه امیرکبیر هم گفت: ما همیشه ظلم و فساد را در لایه بیرونی می بینیم و خودی و غیرخودی تعریف می کنیم. اما عدالت به این معناست که خودی و غیرخودی وجود نداشته باشد.

وی افزود: کاری که نیاز است در مسیر تحقق عدالت انجام دهیم را به سه سطح تقسیم می کنم. کارشناسی، تولید قدرت و ظرفیت اجتماعی و مهمترین آن را ظرفیت اجتماعی می دانم. البته این سطوح از هم جدا نیستند و مکمل هم هستند ولی هیچ گاه اراده ای برای تجمیع این سطوح وجود ندارد و من نقش دانشجو را در تجمیع این سه سطح می بینم.

دشتی گفت: من کار دانشجویی را نه کارشناسی می بینم و نه تولید قدرت. جنبش دانشجویی باید داخل نهضت تعریف شود و گاهی ما وارد حوزه کارشناسی و تولید قدرت می شویم که در آن تخصصی نداریم و گاهی به صورت عوام رفتار می کنیم و نمی توانیم جلودار ظرفیت اجتماعی شویم.

عضو شورای مرکزی بسیج دانشجویی دانشگاه امیرکبیر هم در بخش دوم سخنانش گفت: مطالبه گری تخصصی و راه حل ایجاد کردن جزو ماموریت جنبش دانشجویی تصور نمیکنم. بلکه در اندیشکده ها و حوزه های علمیه تصور میکنم. ایده کلان و نظریه عدالت را نمی توان در چند سال فعالیت دانشجویی به صورت پخته ارائه داد. اما ظرفیت این وجود دارد که به عنوان جنبش دانشجویی در این زمینه عمیق تر شویم تا عدالت را بهتر درک کنیم.

وی درباره اینکه چرا عدالت محقق نشده است؟ افزود: ورود مصداقی کمکی به ما نمی کند و ما باید کلان را در نظر بگیریم.

دشتی هم در بخش دیگری درباره این سوال که در تشکل خود چقدر به گفتمان سازی توجه دارید؟ و در راه تحقق عدالت چطور فضای تشکل خود را جلو می برید؟ و آمد و رفت حزب های سیاسی در کشور و مصلحت هایی که وجود دارد در مسیر شما تداخلی ایجاد می کند یا نه؟ گفت: گفتمان سازی عملی نیست که به صورت منفک به آن بپردازیم و تحقق پیدا کند. گفتمان سازی زمانی موثر است که هر کسی در هر جایگاهی به وظیفه خود به درستی عمل کند. مردم در جایگاه خود؛ حاکمیت در جایگاه خود و صدا و سیما در جایگاه خود.

وی افزود: البته نقش اصلی بر عهده مردم و جمهوریت است. مثل واقعه هفت تپه که همه در جایگاهشان به درستی عمل کردند. از قوه قضائیه تا مجلس و صدا و سیما و دانشجویان. ما باید بیشتر به مساله عدالت توجه داشته باشیم تا حزب ها.

این فعال دانشجویی گفت: تغییر حزب های سیاسی به ما تغییر نگاه نمی دهند فقط ممکن است رفتار ما تغییر کند که این هم به دلیل تغییر مواجهه آنها با ماست. دولت قبل صدایی به دانشجو نمیداد اما در این دولت با وجود بعضی موارد از شنیده نشدن صدای دانشجویان رویه بر شنیدن صدای دانشجویان است. و در مورد مصلحت به نظرم صلاح نیست که مفاهیم به خاطر آن صدمه بخورد.

انتهای پیام/