نسبت تدبر در قرآن با نظام رهبری در حکومت دینی

محسن نامداری، کارشناس علوم قرآنی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری برگزیده های ایران، تدبر در قرآن را به منزله ژرف‌نگری در بافت واژگانی و پیام‌های نهفته در هر آیه برای کشف مسیر هدایت تعبیر کرد.

نامداری اظهار کرد: تدبر نگاهی سطحی یا تنها لغوی نیست، بلکه نوعی مواجهه آگاهانه با حقیقت وحی است که انسان را به درک نظام فکری قرآن و قواعد حاکم بر جامعه ایمانی می‌رساند. اولین گام در این مسیر، فهم دقیق جایگاه ولایت الهی و نقش رهبری در حفظ انسجام دینی است.

او با اشاره به آیات ابتدایی سوره حجرات افزود: خداوند در آیه نخست می‌فرماید: «یا أیها الذین آمنوا لا تقدموا بین یدی الله و رسوله»؛ این تعبیر ناظر به ممنوعیت هرگونه اظهار نظر یا پیش‌دستی در برابر فرمان خدا و پیامبر است. این آیه اساس مفهوم «ولایت‌الله» را تشکیل می‌دهد، یعنی مؤمن در برابر قانون الهی نه تنها سکوت اختیار نمی‌کند، بلکه خود را موظف به تبعیت آگاهانه و عاقلانه می‌داند.

او تصریح کرد: پذیرش ولایت خداوند در عمل بدون پذیرش ولایت نماینده او در زمین – یعنی پیامبر، امام یا رهبر دینی – معنا ندارد. این همان معنایی است که قرآن در تعبیر «و ما آتاکم الرسول فخذوه» نیز بر آن تأکید دارد. در واقع اطاعت از رهبر الهی امتداد اطاعت از خداست و تخطی از آن، نافرمانی از ولایت الهی تلقی می‌شود.

این قرآن‌پژوه با اشاره به اینکه تقوا شرط صحت اعمال عبادی و اجتماعی است، ادامه داد: در آیه بعد می‌فرماید: «وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ». یعنی پرهیز از تخطی از حدود الهی، شاخص اصلی دینداری است. تقوا در قرآن صرفاً ترس از گناه نیست، بلکه التزام عملی به قوانین الهی و تبعیت از نظام ولایت است؛ چنان‌که در آیه «إِنَّمَا یَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِینَ» نیز آمده است.

او با اشاره به هشدار آیه «أنْ تَحْبَطَ أَعْمَالُکُمْ وَأَنْتُمْ لَا تَشْعُرُونَ» گفت: بی‌اعتنایی به فرمان رهبر الهی و تخطی از شأن ولایت، حتی اگر آگاهانه نباشد، می‌تواند آثار عبادی انسان را از بین ببرد. از این رو ادب گفتاری و رفتاری در مقابل رهبر دینی نه یک امر تشریفاتی بلکه شاخصی از ایمان است.

نامداری خاطرنشان کرد: کسانی که در برابر رهبری الهی فروتنی و ادب نشان می‌دهند، در حقیقت به مرتبه‌ای از تقوای آزموده‌شده رسیده‌اند. همان‌گونه که خداوند درباره آنان فرمود: «أُولَئِکَ الَّذِینَ امْتَحَنَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ لِلتَّقْوَى». این نوع تقوا ثمره ایمان درونی است و خداوند برای چنین بندگانی مغفرت و اجر عظیم وعده داده است.

این کارشناس علوم قرآنی در پایان تأکید کرد: جامعه‌ای که بر پایه ولایت الهی و رعایت مراتب ادب در برابر رهبر دینی استوار است، در واقع در مسیر رشد عقلانی و روحی قرار دارد.

او افزود: قرآن در ادامه هشدار می‌دهد که بی‌خردی و شتاب‌زدگی در قضاوت درباره اولیای الهی، از نشانه‌های ضعف عقلانیت است. چنان‌که می‌فرماید: «وَلَوْ أَنَّهُمْ صَبَرُوا حَتَّى تَخْرُجَ إِلَیْهِمْ لَکَانَ خَیْرًا لَهُمْ». این صبر همان بصیرتی است که امت اسلامی را از لغزش و انحراف بازمی‌دارد.

/