نشست تخصصی تحلیل و تبیین ادبیات اسارت برگزار شد

به گزارش خبرنگار فرهنگی برگزیده های ایران، نشست تخصصی تحلیل و تبیین ادبیات اسارت با تکیه بر خاطرات خود نوشت و دیگر نوشت در سالن طاهره صفار زاده حوزه هنری تهران برگزار شد.

این نشست با حضور علیرضا کمری، مرتضی قاضی، محمدرضا سنگری، جواد کامور بخشایش و تعداد دیگری از نویسندگان و منتقدان حوزه ادبیات دفاع مقدس و جانبازان و آزادگان جنگ برگزار شد و معصومه رامهرمزی و مرتضی انصاری زاده سخنرانی کردند.

فریبرز خوب نژاد، مدیر مؤسسه پیام آزادگان گفت: متاسفانه برای روز آزادگان در تقویم فقط نامی آمده است. اگر شروع نکنند به یادآوری خاطرات این عزیزان فراموش می‌شود. پیروز اصلی جنگ این آزادگان بودند، جنگ برای ایران ۸ سال برای آزادگان دو سال بیشتر بود. خانواده‌های اسرا دو سال دیگر هم صبر کردند. 

معصومه رامهرمزی نویسنده دفاع مقدس گفت: ادبیات اسارت با تکیه بر خاطرات آزادگان دفاع مقدس است، ادبیات اسارت ادبیات شناخته شده‌ای در تمام جهان است و علت‌هایی هم دارد که یکی از آن‌ها این است که وقتی مردم تبعات و اسارت را می‌بینند حرکت‌های مردمی جهت محکوم کردن جنگ بیشتر می‌شود. در ادامه به دلایل دیگر هم اشاره می‌کنیم.

رامهرمزی ادامه داد: شاید ادبیات اسارت بهترین پل برای ورود به ادبیات جهانی باشد. ادبیات اسارت بخش موازی با جنگ است اما به نظر میرسد به صورت مستقل هم قابل بررسی است. ما اگر یک نگاه تاریخی داشته باشیم ادبیات اسارات و خاطرات آزادگان همیشه الهام بخش بوده است. 

معصومه رامهرمزی با تبیین ادبیات حبسیه مطرح کرد: ادبیاتی با عنوان حبسیه داریم که به بحث زندان می‌پردازد یکی از مثال‌های بارزش اشعار مسعودسلمان در زندان غزنوی است و نمونه معاصرش هم اخوان ثالث در ادبیات معاصر است.  حبسیه ماهیت خود نوشت دارد یعنی فرد در زندان یا در مورد وضعیتی که در زندان دارد نوشته است یا شخص از این ادبیات برای مبارزه با زندان‌بان استفاده کرده است. 

او افزود: خیلی اوقات محرومیت‌ها و فشارها منبع الهام است. بعضی از محققان خاطرات اسرا را جزو ادبیات حبسیه به شمار می‌آورند اما خاطراتی که افراد بعد آزادی نوشتند متأثر از احوالات جدید بوده است و به نظرم نمی‌تواند حبسیه باشد.

رامهرمزی به ارائه تبیین ادبیات اسارت پرداخت و ملاک‌ها و معیارهارا مطرح کرد و گفت: ادبیات اسارت ادبیاتی است که زبان گفتاری دارد که باید محکم و روان باشد و خواننده وقتی می‌خواند این را بداند که جز صداقت مطرح نشده است. زمانی که دیگری می‌نویسد مختار است هر طور خواست بنویسد البته از حیطه وفداری و صداقت خارج نشود. گاهی راوی در خود نوشت آنقدر زبان حرفه‌ای استفاده کرده که بسیار سخت و پر از اصطلاحات است و دیگر نوشت ساده‌تره و برعکس هم می‌تواند باشد.

این نویسنده حوزه دفاع مقدس بیان کرد: اصالت را در محتوا ببینیم نه در ساختار نوشتاری. در ادبیات اسارت غمی وجود دارد. در کتاب‌هایی که سعی کردند جذاب‌تر بنویسند ما این اندوه عمیق را داریم. ادبیات اسارت سرشار از حس‌های عمیق و متضاد مانند بیم و امید، زندگی و مرگ است.

این محقق افزود: در نگاه کلان ما اسرایی داریم که تسلیم دشمن شدند آن‌ها را نباید از یاد ببریم چون واقعیتی است که اتفاق افتاده است. در کتاب‌هایی اشاره‌هایی شده است اما به عنوان سوژه اصلی خیر. از دیدن زندگی آن‌ها به این پی می‌بریم که مقاومت و تحمل اسارت بسیار دشوار بوده است. بسیاری آرزو می‌کردند شهید شوند و اسیر نشوند.

رامهرمزی گفت: ادبیات اسارت در دنیا کارکرد بزرگی دارد و آن حرکت مردمی برای جلوگیری از جنگ است چرا که اسارت یکی از یکی چهره‌های زشت جنگ است که در اردوگاه‌ها انفاق می‌افتاد. ادبیات اسارت ادبیات طنز هم دارد که نشان از روحیه آزادی خواه اسرا بوده است. در ادبیات اسارت طنز کاری می‌کرده که زندانبان را از آن جای خودش پایین می‌کشیده است 

معصومه رامهرمزی با یاداوری خاطراتی از مقاومت‌ها و همدلی‌های آقای ابوترابی در اسارت تصریح کرد: در اردوگاه چشم در چشم دشمن داریم، فرهنگ دوکشور را درمقابل هم می‌بینیم. ادبیات اسارت ادبیات معنا گرا است و به همان اندازه که چهره زشت جنگ را نشان می‌دهد یک فهم جدید از زندگی را هم نشان می‌دهد. کاری که  آقای ابوترابی در اردوگاه کرد مبین این قضیه بود.

در گفت‌وگو با راوی و آزاده آنقدر می‌پرسند و جستجو می‌کنند که به لایه‌های زیرین خاطرات پی می‌برند. فرد مصاحبه کننده باید در خدمت راوی باشد و پیش فرضی نداشته باشد. اگر باهم پیش بروند و کمک کنند راوی به یک خودشناسی مجدد برسد نوشته‌های جذابی را شاهد خواهیم بود. ما با خاطرات خود نوشتی روبه‌رو هستیم که مملو از بزرگ‌نمایی، کوچک نمایی  و مبالغه است و باید مشاور و راهنمایی باشد که هر چه را خواستند وارد نکنند.

مرتضی انصاری زاده، نویسنده و محقق حوزه تاریخ شفاهی در ادامه با ارائه ای انوع تحریفات در حوزه خاطره نویسی دلایل تحریف یا اشتباه نویسی را بیان کرد و معیار و ملاک‌هایی را طبق پژوهش‌های انجام شده مطرح کرد و گفت: قرار نیست کتابی که به چاپ چندم رسیده لزوماً کتاب خوبی باشد، بین ناشران این عرصه در حوزه جنگ چند کتاب خوب نظری داریم؟ بیشتر خاطراتی چاپ می‌شود و معیار و ملاکی برای صحت و صداقت آن‌ها نمی‌بینیم. 

او افزود: در خود نوشت یک سری خاطره داریم که می‌شود متن نهایی در دیگر نوشت با دخل و تصرف نویسنده متن نهایی آماده می‌شود که موضوع میزان همین دخل و تصرف‌هاست. در پروژه‌هایی که خود نویسنده سراغ راوی می‌رود نقش یاری گر دارد و در مصاحبه‌ها تلاش نویسنده در نحوه شکل گیری تاثیر دارد. اگر قرار باشد خاطره را بر اساس دیدگاه خودش نقل کند چگونه نقل می‌کند شاید دیدگاهش با خود راوی متفاوت بوده و این درست نیست. باید در مفهوم وفاداری بازنگری کرد. نباید نویسنده از شفافیت بترسد.

او در ادامه ابعادی از دخل و تصرف‌های نویسنده در فرآیند شکل‌گیری متن را  با ارائه مصداق و مثالی از برخی کتاب‌ها بیان کرد و گفت: تغییر و تلطیف ادعاهای راوی، ورود نظرات و صلاح‌دیدهای شخصی، دخیل کردن گفتمان‌های فرهنگی جامعه فعلی، اهمیت دادن بیش از حد به ذائقه‌های شکل شکل گرفته در جامعه برای جوایز و جشنواره‌ها از جمله مسائل مهم این حوزه است. 

این محقق در خصوص مزایای متن دیگر نوشت تصریح کرد: متن دیگر نوشت نگارش قوی تری دارد، از اطلاعات رگباری و اضافه دوری می‌شود و تمرکز روی یک سیر خطی است.

او در ادامه تعدادی مثال از دخل و تصرف ها و وفادار نبودن به حرف‌های راوی را برای حاضران خواندند. 

/