فروش دستوری خودرو شکست خورد؟ / هشدار یک کارشناس: این‌طور پیش‌ برویم، خطوط تولید خودرو متوقف می‌شود

مریم فکری: در کمتر از ۶ ماه از فعالیت سامانه یکپارچه خودرو، حالا به نظر می‌رسد «شکست» تنها سرانجام تغییر شکل فروش خودرو بوده است؛ آن هم در شرایطی که صحبت‌ها در رسانه‌ها تنها در چند روز قبل از انتشار خبر حذف سامانه یکپارچه، فروش مرحله سوم خودرو بود.

معاون صنایع حمل‌ونقل وزیر صنعت، معدن و تجارت روز پنج‌شنبه گذشته در حاشیه مراسم نخستین رویداد ملی صنعت دانش‌بنیان، از تغییر روش فروش خودرو و حذف سامانه یکپارچه خودرو خبر داد و اعلام کرد: خودروسازان به صورت مستقیم عرضه خودرو را انجام می‌دهند.

منوچهر منطقی با بیان این‌که روش فروش خودرو تغییراتی داشته و سومین سامانه یکپارچه فروش خودرو برگزار نمی‌شود، افزود: با توجه به افزایش عرضه خودروها و آغاز واردات، بازار خودرو به تعادل می‌رسد و دیگر نیاز نیست تا فروش خودرو به روش قبل اجرا شود.

معاون وزیر صمت زمان عرضه جدید خودرو را نیز هشتم مهر ماه اعلام کرد و گفت: روش عرضه به صورت فروش مستقیم و از کارخانه است و در سامانه ثبت خواهد شد.

واکنش سریع شورای رقابت به حذف سامانه یکپارچه خودرو

اما در مقابل خبر حذف سامانه یکپارچه، بلافاصله شورای رقابت، این خبر را رد و اعلام کرد که تمام فرایند دور سوم فروش خودرو نیز در سامانه یکپارچه انجام خواهد شد.

بنا به گفته سپهر دادجوی‌توکلی، مدیر روابط عمومی شورای رقابت، از سخنان معاون وزیر برداشت غلط شده است. ایشان در گفتگو با رسانه‌ها آینده و وضعیت مطلوب را ارائه داده‌اند که همه ما در تلاش هستیم به آن نقطه برسیم اما بدون برنامه و شتاب‌زده قطعا مانند سنوات گذشته دچار خطای محاسباتی می‌شویم.

سپهر دادجوی توکلی، هرگونه تغییر در رفتار بازار خودرو را منوط به مصوبه شورای رقابت یا تغییر در دستورالعمل مصوبه ۵۴۳ این شورا اعلام و تاکید کرد: سامانه یکپارچه به کار خود ادامه خواهد داد.

او سامانه را زمینه‌ساز حذف دلالی و تامین کننده اطلاعات جامع و قابل رصد منجر به تعادل در بازار خودرو دانست و متذکر شد: به‌زودی و با عملیاتی شدن نوبت سوم طرح، چند خودروی جدید در بازار عرضه خواهد شد و تمام این فرایند همچنان در قالب سامانه یکپارچه صورت خواهد گرفت.

عقب‌نشینی معاون وزیر

در ادامه، معاون صنایع حمل و نقل وزارت صمت هم در کمتر از چند ساعت از انتشار خبر اولیه به نقل از او درباره حذف سامانه یکپارچه خودرویی، اخبار منتشر شده درباره حذف سامانه با استناد به گفته‌های خود را «شیطنت رسانه‌ای» دانست.

منوچهر منطقی در توضیح تفاوت شیوه جدید گفت: خودروها به صورت مستقیم و مستقل توسط خودروسازان عرضه خواهد شد، اما عرضه در قالب سامانه یکپارچه خواهد بود. به گفته منطقی، در شیوه جدید، مشتری پس از انتخاب محصول مورد نظر از طریق سایت سامانه، برای واریز وجه به درگاه پرداخت خودروساز هدایت شده و دیگر خبری از نوبت‌دهی و قرعه‌کشی نیست.

معاون وزیر صمت اضافه کرد: در واقع در این روش عرضه‌های یکپارچه به عرضه‌های متعدد و پی در پی در مجموعه‌های مختلف تبدیل می‌شود. به عنوان نمونه از هفته آینده، ۴ خودروساز عرضه خودرو خواهند داشت.

منطقی با تاکید بر این‌که سامانه یکپارچه حذف نخواهد شد، تاکید کرد: سامانه یکپارچه یک بخش نظارتی دارد و بخشی هم به منظور ساماندهی بازار ایجاد که این ساماندهی انجام شد و دیگر عرضه‌های انبوه خودرو از طریق سامانه یکپارچه صورت نمی‌گیرد و خودروسازان به صورت متوالی خودرو عرضه خواهند داشت. شنیده‌ها از از آن است که اولین عرضه نیز امروز، شنبه ٨ مهرماه انجام خواهد شد.

عاقبت فروش دستوری خودرو

در این شرایط، برخی از کارشناسان معتقدند که سامانه یکپارچه در کمتر از ۶ ماه نتوانست اهدافی را که دنبال می‌کرد، محقق کند. حسن کریمی‌سنجری، کارشناس صنعت خودرو در گفت‌وگو با خبرگزاری برگزیده گفت: هدف وزارت صمت از سامانه یکپارچه خودرو این بود که مدیریت عرضه خودروسازان را در دست بگیرد. در سامانه یکپارچه مشخص می‌شد که تعداد عرضه خودرو با آنچه که اعلام می‌شد و آمار تولید تطابق داشته باشد. این را سیاست‌گذار می‌توانست بررسی کند که میزان فروش و عرضه خودرو به بازار، با آنچه که تولید می‌شود، تطابق دارد.

وی افزود: خودروسازان در گذشته تعدادی خودرو را پیش‌فروش می‌کردند؛ بدون این‌که اعتماد لازم در خصوص توانایی لازم در تولید آن تعداد خودرو وجود داشته باشد. البته این موضوع در آخرین ثبت‌نام‌ها که صف خرید ایجاد شد، عملا در سامانه یکپارچه هم همین اتفاق افتاد. شما وقتی تا پایان ۱۴۰۳ خودرو را پیش‌فروش می‌کنید، یعنی خودروهایی را برای عرضه به بازار کاندید می‌کنید که حتی هنوز تولید اولیه‌شان هم انجام نشده است.

این کارشناس صنعت خودرو تصریح کرد: منتها باز سیاست‌گذار این ادعا را دارد که این صف خرید، تحت کنترل است و در دنیا هم مرسوم نیست؛ در مدل‌های خاص و در شرکت‌های خاص. یعنی شما وقتی به شرکت بنز مراجعه می‌کنید، ممکن است یک مدل خاص را در برنامه تولید نداشته باشد و وقتی شما سفارش می‌دهید، این شرکت تازه براساس سفارش جدید، تامین را انجام می‌دهد و ممکن است مراحل تولید، ۶ ماه طول بکشد.

کریمی‌سنجری با اشاره به ادعای سیاست‌گذار برای مدیریت تولید و عرضه خودرو، عنوان کرد: اما در نهایت معضلی این سامانه یکپارچه داشت و این‌که در واقع موضوع مدیریت و اختیار نقدینگی را از شرکت‌های خودروساز گرفت و شرکت‌های خودروساز نمی‌توانستند برای نقدینگی خودشان مدیریت داشته باشند.

وی متذکر شد: این موضوع در جایی بیشتر نمود پیدا می‌کند که شرکت‌های خودروساز تحت نظام قیمت‌گذاری دستوری فروش دارند. به عبارتی، این شرکت‌ها اختیاری برای تعیین قیمت خودرو ندارند و حالا در سامانه یکپارچه، اختیاری هم برای حتی مدیریت نقدینگی ندارند. در واقع خودروسازان معتقدند که قیمت تمام شده خودرو از قیمتی که دستوری موظف هستند بفروشند، بالاتر است. یعنی خودروساز با زیان خودرو را عرضه می‌کند.

هشدار به بروز یک بحران در خودروسازی

این کارشناس صنعت خودرو ادامه داد: شکاف بین دو قیمت، در گذشته با پیش‌فروش از یک طرف و با خرید اعتباری از تامین‌کنندگان از طرف دیگر، جبران می‌شد. اما در سامانه یکپارچه از سمت دریافت ورودی پول، خودروساز محدود شده بود، بنابراین نقدینگی دیگر دست خودروساز قرار نداشت و در اختیار سامانه یکپارچه بود. از سوی دیگر، همین موضوع باعث شد که فاصله ۱۲۰ روزه‌ای که با بخش تامین وجود داشت، پر شود و بر همین اساس، اتفاقی که امروز افتاده، این است که قطعه‌سازان به نقطه بحرانی رسیده‌اند، چون خودروساز دچار بحران نقدینگی شده و ۱۲۰ روز را هم طی کرده، اما دیگر نمی‌تواند به قطعه‌سازان پول دهد.

کریمی‌سنجری یادآور شد: قطعه‌سازان یک آستانه تحمل داشتند که آن هم پر شده است. الان شما به خودروسازی که بروید، می‌بینید که به خصوص قطعه‌سازان ایران‌خودرو با بحران نقدینگی روبه‌رو هستند. یعنی ایران‌خودرو به اندازه کافی نمی‌تواند به زنجیره تامین، نقدینگی برساند و این هشداری است که ما ممکن است در آینده نزدیک، دچار توقف خطوط تولید شویم.

وی تاکید کرد: همه این‌ها در این ریشه دارد که هر دو مدیریت فروش و قیمت‌گذاری خودرو، دست دولت افتاده است. حالا به نظر می‌رسد که سیاست‌گذار تا حدودی متوجه این موضوع شده است و می‌خواسته عرضه را به خودروسازان منتقل کند؛ منتها من فکر می‌کنم و حدس می‌زنم آقای منطقی بعد از این‌که این موضوع را مطرح کرده، احتمالا با سد شورای رقابت مواجه شده است.

این کارشناس صنعت خودرو افزود: شورای رقابت بلافاصله ورود کرد و اطلاعیه داد. شورای رقابت احساس می‌کند که از طریق سامانه یکپارچه خودرو بهتر می‌تواند خودروسازان را کنترل کند، بنابراین الان هم با سامانه یکپارچه موافق است و هم با قیمت‌گذاری دستوری. اما به نظر من هر دو این‌ها در کنار هم، دارد یک فشار مضاعفی را روی نقدینگی شرکت‌های خودروساز وارد می‌کند.

۲۲۳۲۲۵