جایگاه اصحاب و دشمنان امام حسین (ع) در آیینه قرآن (۲)

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری برگزیده های ایران،‌ قرآن بهترین منبع و برترین شاخص برای شناخت جریانات حق و مدافعان حق و نیز شناخت جریانات باطل و باطل‌گرایان است. انسان وقتی قرآن را ملاک قرار دهد،‌ تحلیل‌های بهتری می‌تواند از حوادث داشته باشد، ضمن آنکه قرآن متنی حیّ و پویا و آموزه‌های آن در تمام زمان‌ها و مکان‌ها ساری و جاری است. درباره حادثه عظیمی مثل عاشورا این تحلیل ضروری جلوه می‌کند؛ در فضایی که عمدتاً از متون تاریخی آن هم با راویانی غیر شیعی به دنبال حقیقت این رویداد الهی هستند، بازگشت به آموزه‌های قرآنی سرفصل‌های تازه‌تری از قیام حسینی را به روی مردم و محققین می‌گشاید. 

در شماره قبل به یکی از ویژگی‌های مهم قرآنی اصحاب امام حسین علیه‌السلام مبتنی بر آیه۲۴ انفال پرداخته شد،‌ آنجا که خداوند فرمود «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اسْتَجیبُوا لِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاکُمْ لِما یُحْییکُمْ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ وَ أَنَّهُ إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ؛ یعنی اى کسانى که ایمان آورده‏‌اید، چون خدا و پیامبر، شما را به چیزى فرا خواندند که به شما حیات می‌بخشد، آنان را اجابت کنید و بدانید که خدا میان آدمى و دلش حایل می‌شود و هم در نزد او محشور خواهید شد.» مطرح شد اصحاب امام حسین علیه‌السلام در اوج کسانی بودند که دعوت خدا و رسولش را با اطاعت از حجت زمان خود اجابت کردند و لذا احیاء شدند؛ اما چگونه احیاء شدند و این احیاء شدن‌شان به چه معناست؟

برای این منظور به آیات ۱۶۹ تا ۱۷۱ سوره آل‌عمران رجوع می‌کنیم. خداوند در این آیات می‌فرماید «وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذینَ قُتِلُوا فی‏ سَبیلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ؛ هرگز کسانى را که در راه خدا کشته شده‏‌اند، مرده مپندار، بلکه زنده‏‌اند، (به این صورت که) نزد پروردگارشان روزى‌های (معنوی) داده می‌شوند.» پس معادل «لِما یُحییکُم» (اجابت کنید تا احیاء شوید) در آیه۲۴ انفال، می‌شود «بَلْأَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ». اما مسئله به اینجا ختم نمی‌شود، بلکه از آنجا که شهدا زنده‌اند، در بین مؤمنان تردد می‌کنند و طبق آیه بعد اینگونه رفتار می‌کنند «فَرِحینَ بِما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ یَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذینَ لَمْ یَلْحَقُوا بِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ أَلاَّ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ»؛ یعنی نسبت به آنچه که خداوند از فضلش داده خوشحالند و به کسانی که به آنها ملحق نشدند، بشارت می‌دهند که هرگز خوف و حزنی به خودشان راه ندهند. این بشارت شامل بشارت باطنی و معنوی در روح و جان مؤمنان است.

از این جهت است که جامعه مؤمنان نسبت به شهدا حس حضور دارند و آنها را با روح و جانشان درک می‌کنند و اگر در ماه محرم می‌بینیم حس و حال مردم عاشورایی و حسینی شد، به دلیل همین حضور باطنی اما در عین حال حقیقی شهدای کربلا بین مردم است منتها نه با جسم مادی بلکه با جسم برزخی. اینها حقایقی است که ما در باور خود به آنها عمیقاً اعتقاد داریم، اما به عرصه قلم و کتاب و عرصه عمل نمی‌کشانیم. اما ماجرا به اینجا ختم نمی‌شود بلکه در آیه بعد علاوه بر پرهیز مؤمنان از خوف و حزن، این رفتار را انجام می‌دهند: «یَسْتَبْشِرُونَ بِنِعْمَهٍ مِنَ اللَّهِ وَ فَضْلٍ وَ أَنَّ اللَّهَ لا یُضیعُ أَجْرَ الْمُؤْمِنینَ»؛ (۱۷۱ آل‌عمران) یعنی مؤمنان را به نعمتی از جانب خدا و فضل و اینکه خداوند اجر مؤمنان را تضییع نمی‌کند، بشارت می‌دهند. جالب است که در تشییع پیکر پاک شهید حاج قاسم سلیمانی وقتی پای صحبت مردم می‌نشستی، مدت‌ها حاج قاسم را در کنار خود احساس می‌کردند و به حضورش بین مردم ایمان داشتند. ضمن آنکه احادیث متعددی وجود دارد که مبنی بر همین حقیقت قرآنی است؛ به عنوان نمونه امام صادق علیه‌السلام به ابوبصیر ذیل همین آیات فرمود «هُمْ وَ اللَّهِ شِیعَتُنَا إِذَا دَخَلُوا الْجَنَّهَ وَ اسْتَقْبَلُوا الْکَرَامَهَ مِنَ اللَّهِ- اسْتَبْشَرُوا بِمَنْ لَمْ یَلْحَقْ بِهِمْ مِنْ إِخْوَانِهِمْ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ فِی الدُّنْیَا أَلَّا خَوْفٌ‏ عَلَیْهِمْ‏ وَ لا هُمْ‏ یَحْزَنُونَ‏ وَ هُوَ رَدٌّ عَلَى مَنْ یُبْطِلُ الثَّوَابَ وَ الْعِقَابَ بَعْدَ الْمَوْت‏»؛ (منظور از یَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذینَ لَمْ یَلْحَقُوا…) والله شیعیان ما هستند؛ هنگامی که وارد بهشت می‌شود و با کرامتی از جانب خداوند مواجه می‌شوند، به کسانی که به آنها ملحق نشدند از برادران مؤمن‌شان در دنیا بشارت می‌دهند که «أَلَّا خَوْفٌ‏ عَلَیْهِمْ‏ وَ لا هُمْ‏ یَحْزَنُونَ»؛ و این دلیلی بر بطلان کسانی است که به بطلان ثواب و عقاب بعد از مرگ اعتقاد دارند. (تفسیر القمی، ج‏۱، ص۱۲۷)

نکته پایانی و نقطه اتصال دیگرِ این آیات سوره آل‌عمران با سوره انفال آیه بعدی یعنی ۱۷۲ آل‌عمران است. خداوند می‌فرماید این مؤمنان که در راه خدا شهید شدند و به سایر مؤمنان در دنیا بشارت نعمت خدا و فضل او را می‌دهند، این ویژگی را دارند «الَّذینَ اسْتَجابُوا لِلَّهِ وَ الرَّسُولِ مِنْ بَعْدِ ما أَصابَهُمُ الْقَرْحُ لِلَّذینَ أَحْسَنُوا مِنْهُمْ وَ اتَّقَوْا أَجْرٌ عَظیمٌ»؛ آنها برای خدا و رسولش (دعوت حق) را اجابت کردند، بعد از آنکه به آنها آسیب وارد شده بود؛ براى کسانى از آنان که نیکى و تقوا پیشه کردند اجری بزرگ است.» در واقع این آیه معادل آیه۲۴ انفال است که فرمود «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اسْتَجیبُوا لِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ …» و توضیح «لِما یُحییکُم» در آیات سوره آل‌عمران است. 

انتهای‌پیام/