عاملی: فرهنگ اسلامی باید در حد فاخر عرضه شود/ تفاوت اصحاب کهف با انسان‌های معاصر!
به گزارش خبرنگار حوزه اندیشه برگزیده های ایران، مراسم افتتاحیه کنفرانس سیاستگذاری عمومی و حکمرانی اسلامی صبح امروز دوشنبه ٢٩ آذرماه با حضور میثم لطیفی معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان امور اداری و استخدامی کشور، حجت‌الاسلام سیدسعید رضا عاملی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، عبدالحسین کلانتری معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم تحقیقات و فناوری، حجت‌الاسلام نجف لک‌زایی رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، محمود حکمت‌نیا معاون حقوق مالیات فکری وزیر دادگستری و عطاءالله رفیعی آتانی، قائم مقام مرکز پژوهش‌های مجلس در مرکز همایش‌های بین‌المللی صداوسیما برگزار شد.
حجت‌الاسلام سعیدرضا عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در این مراسم گفت: مساله اصلی ما استقرار جامعه اسلامی و حکمرانی اسلامی است که هر دو بر همدیگر تاثیر می‌گذارند و مهم این است الگوی مطلوب جامعه اسلامی را ارائه کنیم.
وی افزود: نظام‌های پیشرفته دنیا حداقل در ارائه خدمات عمومی و تامین اجتماعی موفقیت‌هایی داشتند. عده‌ای از مردم اشاره می‌کنند که در این نظام‌ها به بیکاری و تامین شغل و… توجه شده است و جنبه‌های دیگر توسعه را در نظر نمی‌گیرند در حالی که توسعه یک زنجیره به هم پیوسته است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: ما به عنوان جامعه اسلامی آیا الگوی مطلوب را تامین کرده‌ایم و اگر بخواهیم این کار را انجام دهیم، پاشنه آشیل آن چیست و چه اقداماتی می‌توان انجام داد.
عاملی با طرح این پرسش که منظور از حکمرانی فرهنگی چیست و چه تفاوتی بین حکمرانی فرهنگی و حکومت فرهنگی وجود دارد، گفت: حکمرانی فرهنگی ناظر بر یک نقش یکپارچه و نظام‌مند است. در نظام حکمرانی مجموعه‌ای از نظام سیاستگذاری، برنامه‌ریزی و اقدامات اجرایی در حوزه فرهنگ در دولت و غیر دولت، حرکت مردمی جبهه انقلاب و سایر امکاناتی وجود دارد که مجموعه نظام حکمرانی را برای استقرار یک فرهنگ اسلامی در بر می‌گیرد.
وی ادامه داد: حکمرانی فرهنگی حوزه بایسته‌های فرهنگی دارد که از ناحیه حکومت دنبال می‌شود. حکومت باید اقداماتی را انجام دهد که در سند مهندسی فرهنگی به این باید‌ها اشاره شده است. به تعبیر مقام معظم رهبری باید به هندسه و تمام اجزا و عناصر حوزه فرهنگ توجه شود که با یک رویکرد دانش یکپارچه یک زنجیره را دنبال کند که هم ابعاد فرهنگ در حوزه فرهنگ دینی تامین شود و هم بتواند هدفی را که در جهان بینی اسلامی و ارزشهای اسلامی در رابطه با فرهنگ وجود دارد را تأمین کند.
عاملی یادآور شد: بین حکمرانی فرهنگی یا داشتن حکومت فرهنگ، تفاوت‌هایی وجود دارد. حکمرانی فرهنگی به ابعاد انگیزه‌ای در مردم توجه می‌کند. اینکه مردم خودشان احساس مسئولیت، علاقمندی و گم‌شده خود را در یک الگوی اسلامی زندگی و سبک زندگی اسلامی دنبال کنند یک مساله است اما اگر ما بخواهیم با یک حکمرانی عمودی اقدام کنیم اماکن پذیر نیست.باید توجه کنیم مردم با خواسته خود وارد زندگی می‌شوند.
وی گفت: در اوایل انقلاب اسلامی نظام سلطنت سال‌ها جامعه را از مسیر الهی منحرف کرده بود اما به ناگهان انگیزه اجتماعی در جامعه به وجود آمد که همه برای حرکت به سمت اسلام و ارزشهای اسلامی اوج گرفتند.
عاملی با بیان اینکه حکومت فرهنگی یک حکمرانی عمودی و سلسله مراتبی است، گفت: حکمرانی فرهنگی دقیقا روی اراده‌ها، شناخت، دانش، سواد، تخصص، علاقه، انگیزه و احساس مسئولیت اجتماعی متمرکز می‌شود و هر اقدامی که بخواهد انجام دهد به رکن اساسی جامعه توجه می‌کند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: جامعه ما امروز تحت تاثیر رسانه‌های جدید و فناوری‌های نوین فرهنگ، تغییرات اساسی داشته است، اما عرصه نوآوری‌های فرهنگی یکدست نیست. بعضی‌ها زندگی را جهنم می‌کنند که عاقبتی ندارد و نوآوری‌هایی نیز وجود دارد که مبنای مناسب ارزشمند برای زندگی کردن است. لذا توسعه دامنه انتخابگری افزایش پیدا کرده است.
وی اضافه کرد: برجسته شدن عرصه‌های کیفی عنصری است و بیانگر این است که کیفیت برتر انتخاب می‌شود. اگر ما بتوانیم اسلام و ارزشهای الهی را در یک کیفیت بالا و برجسته که در قالب هنرهای اسلامی نشان داده شود، ارائه کنیم، انتخاب می‌شویم. در میان همه جاذبه‌های مادی و شیطانی که وجود دارد اگر یک کیفیت برتر ارزشمند الهی که این برجستگی را داشته باشد، ارایه شود با قانون طبیعت ما سازگار می‌شود.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی خاطرنشان کرد: پررنگ شدن استقلال افراد نکته دیگری است. وقتی مخاطب به کاربر تبدیل می‌شود طبیعتا حس استقلال گرایی در او به وجود می‌آید چون خودش ایجاد عمل می‌کند و وارد میدان عمل شده است. اگر قبلا فقط تلویزیون می‌دید و مصرف کننده بود، امروز تولید‌کننده و بازنشردهنده است و چون عمل می‌کند حسی که در دانشمندان وجود دارد در مجریان اجرایی حکومت نیز وجود دارد. یکی از مشکلات همین تجربه انباشته نیز هست که باعث می‌شود که نسبت به کار خود تعصب داشته باشند و به حرف‌های جدید چشم شان باز نیست.
وی ادامه داد: استقلال گرایی فرد را به یک واحد عمل اجتماعی تبدیل می‌کند و کار کردن با این فرد با یک کاربری که در یک دوره اولیه رسانه است با یک رسانه توده‌ای و جامعه توده وار بوده است، متفاوت است.
عاملی تاکید کرد: فرهنگ از حالت محلی به قلمرو فرا محلی و ملی کشیده شده است. اگر در جغرافیا مرز داریم در فرهنگ مرز نداریم.
وی ادامه داد: پرستیژ اجتماعی امر مهمی است و اینکه امروز چهره‌ها و سلبریتی‌ها مطرح می‌شوند از باب این است که یک مفروض اعتبار برای افراد ایجاد می‌کند و فرد در آن حوزه حساس بودن و برتر بودن می‌کند.
عاملی گفت: فرهنگ اسلامی باید در فاخرترین حد عرضه شود. فرهنگ سطح پایین نمی‌تواند جاذبه‌های لازم را برای زندگی فراهم کند.
وی گفت: دو قلمرو مهم برای فرهنگ را باید متمایز کنیم که به سیاست عمومی برسیم. وقتی از فرهنگ صحبت می‌کنیم بخشی از فرهنگ در حوزه باز نمایی هنری و رسانه‌ای مطرح می شود. برای معرفی مولفه‌های فرهنگی به سراغ کتاب، داستان، شعر، ادبیات، سینما، رادیو، تلویزیون و هنرهای تجسمی و نمایشی مطرح می‌شود که آنجا عرصه فرهنگی است. حوزه دیگری در فرهنگ بازنمایی فرهنگی رسانه است که بسیار مهم است و اگر ما در آنجا موفق نباشیم نمی‌توانیم یک فرهنگ اسلامی را ایجاد کنیم.
عاملی خاطرنشان کرد: باید به عرصه عمومی فرهنگ توجه شود. باید به فکر سلامت و آموزش افراد باشیم. فرهنگ اگر مرتبط با عرصه عمومی نباشد نمی‌تواند در جامعه اسلامی محقق شود. باید در حوزه آسیب‌های اجتماعی حکومت اسلامی توجه ویژه‌ای شود. جامعه اسلامی شرایط طبیعی ندارد و جنگ نرم جامعه ما را مورد هدف قرار می‌دهد و به دنبال بزنگاه‌هایی است که جامعه را دارای بی‌تفاوتی و ناامیدی به زندگی و کاهش سرمایه اجتماعی و ضعیف نشان دهد.
وی افزود: اعتیاد به مواد مخدر در ایران به طور غیرطبیعی افزایش پیدا کرده و مصرف الکل و رابطه جنسی ناسالم، محصول بدن نمایی‌هایی است که خارج از چهارچوب‌های اسلامی صورت گرفته است.
عاملی تصریح کرد: یکی از شاخص‌های سلامت و پیشرفته شدن برای جامعه توجه به کسانی است که توان کمتری دارند.
وی در پایان سخنانش افزود: سواد دینی بسیار مهم است و می‌توان با گفت‌وگو و دوره آموزش و پرورش و تحصیلات دانش‌آموزان آنها را ایجاد کرد.
* دولت اسلامی و مردمی، نقش معمار و هادی را دارد
حجت الاسلام لک‌زایی رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه این نشست با اشاره به اینکه برای رفع مشکلات مردم در هر منطقه باید منطقه‌ای چالش‌ها را شناسایی کنیم، اظهار داشت: دولت باید در این حوزه نقش معمار را ایفا کند. حکمرانی یعنی دولت، حکومت و سیستم در سراسر کشور و در بخش‌های دولتی و خصوصی که هر کدام تیشه‌ای برای نقش دادن به پیکر کشور در دست گرفته‌اند، موزون و هماهنگ خروجی داشته باشند.
وی افزود: ما متأسفانه فردی را برای مدیریت آب سیستان و بلوچستان از تهران به این منطقه می‌فرستیم که هزینه هم می‌کند، اما خروجی ندارد، زیرا مردم پای کار برنامه‌های او نیامده‌اند. به طور مثال در قران داریم حضرت موسی(ع) برای نجات مردم از دست طاغوت آنها را به منطقه‌ای دیگر می‌برد و به آنها می‌فرماید؛ «حاکم ستمگر اینجا را از بین می‌بریم تا هم مردم آن منطقه نجات پیدا کنند و هم ما ساکن شویم»، اما همراهانش از او اطاعت نمی‌کنند، بنابراین زمانی که مردم همراهی نکنند هیچ نقشه و برنامه‌ای محقق نخواهد شد.
لک‌زایی افزود: در حکمرانی ولایی توجه به تربیت مردم و اصلاح اندیشه‌ها و انگیزه‌ها مطرح است؛ یعنی خود مردم باید فعال شوند و مشارکت داشته باشند تا به قسط دست پیدا کنیم، والا دولت سنگینی خواهیم داشت که بهره‌وری آن هم منفی است.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اظهار داشت: پای کار آمدن مردم شاخصه‌هایی دارد که یکی از آنها مسجدمحوری است. در شرایط کنونی کشور چه میزان مساجد محل حضور مردم و مسئولین هستند؟ ما از ظرفیت مساجد استفاده نمی‌کنیم.
وی با بیان اینکه دولت مردمی و اسلامی باید نقش معماری و تسهیل‌گری داشته باشد و مردم نیز در برنامه‌های آن مشارکت کنند، گفت: دولت اسلامی همه‌کاره نیست، بلکه تسهیل‌گر و معمار است؛ یعنی بر اساس مبانی قرآنی نقش‌هادی و تنظیم‌گر دارد، اما در شرایط کنونی کشور دولت در تمام امور می‌خواهد وارد شود. دولت اگر بناست مردمی شود، باید سبک شود، نه به این معنا که هیچ‌کاره شود، بلکه صرفا باید تسهیل‌گر باشد.
* جای حکمرانی در فضای مجازی باید دنبال حکمرانی با آن بود
عبدالحسین کلانتری، معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری با اشاره به موضوع حکمرانی فضای مجازی در حکومت اسلامی اظهار داشت: حکمرانی، حکومت اجتماعی‌شده است؛ یعنی یک بازیگر نداریم، بلکه بناست با بازیگران حکومت کنیم.
وی افزود: تحول حکمرانی در سال‌های اخیر نشأت گرفته از فضای مجازی است. مفاهیم حکمرانی شبکه‌ای، تعاملی و یا دیجیتالی ناشی از همین اثر است. ادبیات حکمرانی فضای مجازی نوظهور است، البته تفاوت نگاه و مبانی موجود در این عرصه شرایطی را ایجاد کرده است که افرادی می‌گویند؛ حکمرانی فضای مجازی، حکمرانی بر امری نشدنی است.
کلانتری با اشاره به چالش‌های موجود در حکمرانی فضای مجازی تصریح کرد: ضمانت اجرایی تصمیم‌های شورای عالی فضای مجازی، فقدان روابط نهادهای حاکمیتی با این شورا در فرماندهی و تقسیم کار در نهادهای دولتی و… از چالش‌های اساسی حکمرانی فضای مجازی است که باید همگی به دقت احصا شود تا به حکمرانی مطلوب برسیم.
معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری ادامه داد: امروز از حکمرانی بر فضای مجازی به حکمرانی با فضای مجازی و یا حکمرانی در این فضا رسیده‌ایم که روند بسیار خوبی است و اوج آن را در تاسیس شورای عالی فضای مجازی با حکم مقام معظم رهبری شاهد بودیم. هدف اصلی حکمرانی فضای مجازی این است که کشور را اداره کند نه اینکه فضای مجازی را اداره کند، زیرا فضای مجازی و حقیقی همسان شده است. باید در حکمرانی فضای مجازی از انفعال خارج شویم و از فرصت‌های بی‌بدیل موجود استفاده کنیم.
وی اضافه کرد: باید شعارها و ارزشهای انقلاب اسلامی را متناسب با فضای مجازی بازخوانی کنیم. مباحث مطرح‌شده از سوی مقام معظم رهبری در خصوص استفاده از لایه‌های میانی، جهاد تبیین و مباحث گام دوم انقلاب اسلامی به این فضا برمی‌گردد.
کلانتری در پایان سخنان خود گفت: جمهوری اسلامی حضور مردم را به عنوان یک تکنولوژی منحصر به فرد داراست که باید آن را در حکمرانی فضای مجازی وارد کند. هر زمان که جمهوری اسلامی دچار مشکلی شده است، مانند دفاع مقدس، فتنه و یا همین وضعیت کرونایی، حضور مردم و مشارکت آنها گره‌گشای مشکلات بوده است. باورمندترین فرد به این ظرفیت تنها مقام معظم رهبری است که در فرمایشات خود بسیار به آن اشاره کردند و ضروری است در حکمرانی فضای مجازی نیز این ظرفیت را وارد کنیم.
* انسان‌های ۶۰ سال پیش بیشتر از اصحاب کهف تعجب می‌کنند!
محمود حکمت‌نیا در این مراسم با اشاره به اینکه آینده را نمی‌توان تشخیص داد و نمی‌دانیم دستیابی به تکنولوژی تا کجا ادامه خواهد داشت که این نشان‌دهنده گذرا بودن شرایط کنونی است، اظهار داشت: اگر انسان‌های ۶۰ سال پیش زنده شوند و شرایط کنونی کشور را ملاحظه کنند، قطعا بیشتر از اصحاب کهف تعجب خواهند کرد، زیرا تغییرات بسیاری در سطح جامعه رخ داده است. قبلا این سؤال مطرح بود که علم منجر به تکنولوژی می‌شود، بنابراین نباید تکنولوژی را باب معرفت خود قرار دهیم. مفاهیم بانکداری و شرکت ساخته بشر است، نباید آنها را موضوع معرفت قرار دهیم بلکه باید خودمان هم مفاهیم را بسازیم، بنابراین با توجه به این پیشرفت‌ها، حقوق چه نقشی خواهد داشت؟
وی افزود: در ادبیات فقهی و اسلامی روی مبانی حقوق پایه باید استنباط صورت گیرد و به یک تفاهم نظر دست پیدا کرد تا دیگر شاهد قوانین مختلف نباشیم، بنابراین نیاز است حقوق، قوانین پایه خود را با ساده‌ترین عبارات ارائه کند.
حکمت‌نیا افزود: امروز نیازمند حقوق پایه برای حرکت به سمت آینده هستیم، آینده‌ای که در آن انسان‌ها توانمندتر می‌شوند نه حکومت‌ها، بنابراین در این عرصه باید حوزه‌های جدید را شناسایی و فرایندها را تعریف کنیم.
عطاءالله رفیعی آتانی، قائم مقام مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی سخنران بعدی این مراسم بود که با اشاره به موضوع استعاره‌های حکمرانی اظهار داشت: حکمرانی به معنی نحوه جریان یافتن حکومت و دولت در سایر نهادهای اجتماعی است. یکی از زبان‌هایی که می‌تواند این عرصه را به خوبی توضیح دهد، زبان استعاره است که یک مفهوم را با استفاده از مفاهیم دیگر تعریف می‌کند. به طور مثال می‌توان نظام حکمرانی را مانند یک بنگاه اقتصادی تعریف کرد.
مهدی حسین‌زاده مدیر گروه اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران نیز به عنوان سخنران پایانی این مراسم اظهار داشت: حکمرانی در حوزه اجتماعی متعلق به همین حوزه است، بنابراین اگر این جمله را بپذیریم، نیازمند نظریاتی با همین کیفیت هستیم.
وی افزود: در حوزه آموزش در برخی از مناطق حدود ۲۰ درصد دانش‌آموزان محروم از تحصیل هستند، در حوزه بهداشت در کشور برای هر هزار نفر ۱.۷ تخت بیمارستانی داریم. در حالی که این عدد در چین ۸ تخت و در کره ۱۲ تخت است. این عدد در شهر چابهار به ازای هر هزار نفر نیم تخت است. نکته جالب این است که در کشور ما بیمارستان ۴۰۰ تختخوابی آماده شده است اما به دلیل دعوای دو وزارتخانه افتتاح نمی‌شود.
حسین‌زاده با اشاره به اینکه در قرآن کریم در خصوص زندگی اجتماعی عبارت حیات طیبه مطرح شده است، اما ما هیچ کاری برای این نظریه نکرده‌ایم، گفت: اصحاب علوم اجتماعی باید در این عرصه‌ها وارد شوند، حیات طیبه هنوز معیارمند نشده است و ادبیاتی در این خصوص نداریم.
وی در پایان سخنان خود گفت: ما در حوزه خدمات اجتماعی و کارهای جهادی نیز سازوکاری نداریم، حتی مفهوم هم تولید نکرده‌ایم، تمام مفاهیم ما وارداتی است. ما امروز با اصطلاح ازدواج سفید مواجهیم، اما آیا واقعا این روند ازدواج است؟ مالکیت خصوصی در نگاه اسلامی با نظام سرمایه‌داری فقط یک اشتراک لفظی است و در مفهوم تفاوت‌های بسیار دارد. ما باید نظریات مرتبط با مفاهیم خود را تولید کنیم. نظریات هستند که مفاهیم را می‌سازند.
انتهای پیام/
