۱۰ “غزال” فناوری با حمایت معاونت علمی تشکیل میشود
۱۰ “غزال” فناوری با حمایت معاونت علمی تشکیل میشود
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری برگزیده های ایران، نشست خبری سالیانه دکتر روح‌الله دهقانی معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رییس‌جمهوری در محل معاونت علمی برگزار شد.
دکتر دهقانی در ابتدای این نشست خبری اظهار کرد: سال گذشته یک گفتگوها و تعاملات زیادی انجام شد تا یک مرکز ملی توسعه هوش مصنوعی و شورای راهبری هوش مصنوعی تشکیل شود. ما مدل‌های مختلفی را از کشورهای دیگر بررسی کردیم و با ده‌ها ساعت جلسه توسط متخصصان حوزه هوش مصنوعی به این نتیجه رسیدیم که مرکز ملی هوش مصنوعی داشته باشیم که شامل نظارت، تنظیم‌گری و… است.
وی گفت: در اسفندماه سال گذشته مرکز ملی هوش مصنوعی تأسیس شد و اعضای شورای ملی راهبری هوش مصنوعی معرفی شدند، و جلسات متعددی با سرمایه‌گذاران دولتی و صندوق‌های بزرگ کشور انجام شد و یک صندوق توسعه هوش مصنوعی تشکیل شد و این صندوق با سرمایه‌گذاری ۱۰ هزار میلیاردی برنامه‌ریزی شد.
دهقانی ادامه داد: کارهای عملیاتی زیادی انجام شده است و یک مرکز ملی در نخستین گام یک اپراتور هوش مصنوعی بالا بیاورد که خدمات مختلفی از جمله دیتاسنتر بزرگ و کتابخانه‌های زبان تصویری ارایه می‌کند.
معاون علمی رییس جمهور گفت: ما از نظر دانش فنی و تولید مقالات علمی رتبه ۱۷ را داریم اما در حوزه کاربردها رتبه ۷۰ یا ۸۰ را داریم که به‌خاطر نبود زیرساخت‌ها است.
وی ادامه داد: این مرکز زیر نظر ریاست‌جمهوری تشکیل میشود، معاونت علمی وظیفه حمایت از توسعه فناوری را دارد. ستاد توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی وظیفه حمایت از هوش مصنوعی را دارد.
دهقانی گفت: امسال تا آخر سال به چندصد GPU دسترسی پیدا می‌کنیم البته بحث‌های تحریمی شدیدی در این موضوع وجود دارد و ما نیز از همه دانشگاه‌ها و اساتید دعوت می‌کنیم در اینجا شرکت کنند.
وی گفت: یکی از مراحل بلوغ بعضی از شرکت‌های دانش‌بنیان که مصداق اقتصاد مردمی هستند عرضه آنها در بازار سرمایه است و ما رشد نهایی شرکتها را زمانی می‌دانیم که وارد بورس شوند و برای وارد شدن به بورس نیز باید صلاحیت‌های زیادی مورد بررسی قرار بگیرد.
دهقانی تأکید کرد: هیچ لزومی ندارد که هر شرکتی که می‌خواهد دانش‌بنیان شود بایستی به معاونت علمی ورود کند. برای شرکت‌هایی که مسایل آنها با ابعاد حکمرانی ارتباط دارد مثلاً داده‌های کلان دارند یک مرحله دیگری بررسی میشود که یک کارگروه در معاونت علمی است.
معاون علمی رییس جمهور با اشاره به نحوه ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان در مدل جدید گفت: در نظام جدید ارزیابی دانش‌بنیان علاوه بر سطح فناور، میزان گردش مالی شرکتها بررسی میشود به‌عنوان مثال شرکت‌های نوع ۱ بودند که در بازنگری به شرکت‌های نوپا تبدیل شدند.
وی گفت: اولین فایده مدل جدید ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان آن است که حجم صادراتی شرکت‌های دانش‌بنیان مشخص میشود. یک نکته دیگر آن است که ۱۰ پارک علم و فناوری در کشور کارگزار شرکت‌های نوپا شدند و این شرکت‌های نوپا را پارک‌های علم و فناوری ارزیابی می‌کنند و حتی ممکن است غیرحضوری باشد.
وی خاطرنشان کرد: معاونت علمی ۴ وظیفه دارد که شامل حمایت از توسعه اندیشه‌ورزی، حمایت از توسعه علم، حمایت از توسعه فناوری ، حمایت از توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و کارآفرین است که این ۴ وظیفه ارکان معاونت علمی هستند.
دهقانی فیروزآبادی گفت: سال گذشته ۸ اندیشکده دانش‌بنیان شدند. در فاز علم سال گذشته صندوق حمایت از پژوهشگران به بنیاد علم تبدیل شد و بسیاری از دانشگاهیان تأثیر بنیاد علم را دیدند.
وی ادامه داد: در حوزه فناوری ستادهای توسعه فناوری را ایجاد کردیم و ستادهای رو به آینده مثل هوش مصنوعی و کوانتوم و نانو به ستادهای توسعه فناوری تبدیل شدند. در حوزه اقتصاد نیز معاونت علمی ستادهای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان را تشکیل دادند.
دهقانی ادامه داد: یکی از اقدامات تحولی در راستای حمایت از تولید علم، ارتقای صندوق حمایت از پژوهشگران به بنیاد علم ایران بود که اثرات و برکات آن در توسعه فعالیت‌های اثرگذار علمی و پژوهشی مشاهده شد. با ارتقای ۱۰برابری بودجه بنیاد علم ایران، پژوهانه‌های ۵۰ تا ۶۰ میلیون تومانی به بودجه‌های حمایتی دو، سه میلیارد تومانی تحول پیدا کرد که ماحصل این رشد چندبرابری به‌وضوح در تولیدات علمی کشور قابل ملاحظه است.
وی همچنین با اشاره به تقویت و توانمندسازی ستادهای توسعه فناوری‌های راهبردی افزود: با هدف تحقق مأموریت معاونت علمی در توسعه فناوری‌ها و توسعه اقتصاد دانش‌بنیان، ستادهای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان بخشی راه‌اندازی شدند. در قالب این مأموریت، حل نیازها و مسائل راهبردی بخش‌های مختلف از کشاورزی و سلامت گرفته تا امنیت غذایی، در کشور تعریف شدند تا بتوانند کار توسعه اقتصاد دانش‌بنیان را در کشور پیش ببرند. سال گذشته طی توافق‌نامه‌هایی با وزارت صمت، صنایع بزرگ و راهبردی کشور صورت گرفت تا مسائل کلان و بزرگ و راهبردی را مطرح کنند و نیازها به نوآوری‌ها و توانمندی‌های دانش‌بنیان پیوند بخورند.
ایران «دانش‌بنیان» و تحقق گفتمان اقتدار فناورانه
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رییس‌جمهوری، دستاوردهای امروز شرکت‌های دانش‌بنیان در اقتدار، امنیت و ارتقای جایگاه فناورانه کشور را ماحصل بیش از دو دهه حمایت‌های جدی رهبر معظم انقلاب اسلامی و عزم جدی دستگاه‌های مختلف و مردم برای شکل‌گیری زیست‌بوم اقتصاد دانش‌بنیان دانست و اضافه کرد: درختان پرثمر شرکت‌های دانش‌بنیان همان نهال‌های نوپا و جوانی هستند که طی این سال‌ها کاشته شدند و با جدیت مراقبت شدند. درختان سرسبز شرکت‌های دانش‌بنیان اکنون به مرحله ثمردهی رسیده‌‌اند و در افق پیشِ‌رو، رشد نمایی قابل‌توجهی خواهند داشت.
دهقانی بیان کرد: با گذشت بیش از یک دهه از تصویب و اجرای قانون حمایت از شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان، زیست‌بومی بالنده و پویا متشکل از عناصر فناور و نوآور شکل گرفته است که اثرات و ثمرات آن را در بخش‌های مهم و راهبردی کشور به‌وضوح شاهدیم.
وی با اشاره به نقش اثربخش شرکت‌های دانش‌بنیان گفت: فروش سال گذشته شرکت‌های دانش‌بنیان چیزی فراتر از ۵۳۰ هزار میلیارد تومان بود. از طرفی صادرات شرکت‌های دانش‌بنیان در سال گذشته به دو میلیارد دلار که رقمی سه‌برابر سال قبل خود بود رسید. هر بیننده عاقل و آگاهی که از بیرون به این تکاپو و تحول نگاه می‌کند، نوید تحول‌آفرینی را از این زیست‌بوم دریافت می‌کند. در کشورمان با توجه به شرایط موجود و تحریم‌های غیرانسانی که حتی بر حوزه داروهای ضروری مردم نیز حاکم است، این توانمندی به‌شکل پررنگ‌تری جلوه می‌کند و امروز در تأمین مهم‌ترین اقلام حوزه سلامت، بی‌نیاز از دیگر کشورها و به‌یاری شرکت‌های دانش‌بنیان، قادر به تأمین و تولید مهم‌ترین نیازهایمان هستیم به‌طور مثال، تأمین انسولین که زمانی یک بحران جدی در کشور بود، اکنون به‌کمک شرکت‌های دانش‌بنیان محقق شده است.
الآن کشور در تأمین انسولین بی‌نیاز است، این افتخار ماحصل عزم، اراده و تلاش شرکت‌های دانش‌بنیانی است که در عرصه سلامت کشور از هیچ تلاشی فروگذار نمی‌کنند. امسال صنعت هوایی کشور با وجود تحریم کامل، یک رکورد را در جابه‌جایی مسافر به ثبت رساند که نشان از تلاش‌های ارزشمند شرکت‌های دانش‌بنیان است.
رییس بنیاد ملی نخبگان، نقش کلیدی و راهبردی شرکت‌های دانش‌بنیان را در اقتدار و امنیت امروز کشور یادآور شد و افزود: عملیات وعده صادق که تحسین هر بیننده‌ای را نسبت به توانمندی و اقتدار ایران اسلامی واداشت، نشان از توانمندی فناورانه کشور بود و نشان داد ایران از توانایی فناورانه در حوزه آفندی و پدافندی برخوردار است و همچنین از شجاعت و تدبیر استفاده صحیح و در زمان مناسب از این فناوری دیگر موهبتی است که ایران از آن برخوردار است.
«نوآوری‌های اجتماعی و مردمی»، گفتمان سوم معاونت علمی کنار دانش‌بنیان و صنایع خلاق
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رییس‌جمهوری، با اشاره به این‌که گفتمان شرکت‌های دانش‌بنیان عمدتاً با نقشآفرینی جامعه نخبگان علمی و فناوری کشور توسعه یافت، اضافه کرد: مردم می‌توانند از دو مسیر سرمایه‌گذاری در بورس و کمک به افزایش سرمایه این شرکتها و دوم مصرف محصولات این شرکتها به این زیست‌بوم کمک کنند.
وی با ابراز این‌که گفتمان اقتصاد صنایع خلاق نیز با تولید محصولات فرهنگی، آموزشی و اسباب‌بازی شناخته شده است عنوان کرد: نوآوری‌های فناورانه در قالب شرکت‌های دانش‌بنیان توسعه یافت، همچنین نوآوری‌های فرهنگ و هنر را در قالب شرکت‌های خلاق پیش بردیم اما نیازمند توسعه گفتمان نوآوری‌های مردمی و اجتماعی گفتمان سومی است که ان‌شاءالله امسال کنار گفتمان دانش‌بنیان و خلاق در معاونت علمی، شکل می‌گیرد، کار مطالعاتی آن از یک سال گذشته آغاز شده است و در این گفتمان، نقشآفرینی مردم در نوآوری‌های اجتماعی مورد توجه قرار می‌گیرد.
دهقانی با تأکید بر وجود تعاونی‌های دانش‌بنیان با هدف مردمی کردن این اقتصاد افزود: جای تعاونی‌هایی که مردم سهامدار آن باشند، احساس میشود و نیاز است بستری از نوآوری‌ها تعریف شود که مردم الزاماً با فناوری سروکار نداشته باشند اما یک سکوی فناورانه در اختیارشان قرار بگیرد تا بتوانند به خلق نوآوری بپردازند، نوآوری‌هایی در حوزه‌هایی که مردمی هستند و بستر لازم را برای نوآوری حوزه‌های مردمی، مانند غذا و کشاورزی، مسائل شهری و اجتماعی برای مردم فراهم کند.
نخبگان و فناوران غیرمقیم «سفیران گفتمان علم و فناوری ایران» در دنیا
رییس بنیاد ملی نخبگان، با اشاره به رویکرد جدی مبنی بر جذب و استفاده از ظرفیت‌های جامعه نخبگان ایرانی خارج از کشور، اعلام کرد: سال گذشته و در قالب برنامه‌های همکاری با متخصصان ایرانی خارج از کشور و طرح‌های علمی، پژوهشی و فناورانه بنیاد ملی نخبگان، تعداد مراجعه از ۲۰۰ دانشگاه برتر دنیا برای فعالیت در مراکز علمی، تحقیقاتی و شرکت‌های دانش‌بنیان کشور بیش از دو برابر نسبت به سال پیشین خود بوده است.
وی با تأکید بر این‌که در موضوع مهاجرت می‌بایست به نخبه غیرمقیم به‌عنوان سرمایه علمی نگریسته شود و ظرفیت‌های لازم برای بهره‌مندی از توانمندی او فراهم شود، ادامه داد: مهاجرفرستی، امری طبیعی برای همه کشورها است و به‌عنوان مثال، چین به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین کشورهای مهاجرفرست دنیا، نگاه متفاوتی به این افراد دارد و افراد نخبه غیرساکن در چین را سرمایه‌های خود می‌داند و عمده رشد علمی، فناورانه و اقتصاد کشوری همچون چین، مرهون همین افرادی است که به دیگر کشورها مهاجرت کرده‌اند.
دهقانی با بیان این‌که اکثر کشورها نخبگان غیرمقیم را به‌عنوان سفیران کشورشان در دنیا می‌دانند، می‌بایست رویکرد به نخبگان ایرانی متحول شود، اضافه کرد: باید نگرش‌های غیردقیق و ناصحیح به این افراد را اصلاح کنیم و نخبگانمان را به‌چشم سرمایه‌های ارزشمند کشور بشناسیم، به‌طوری که ضمن رصد دقیق رفت‌وآمد این افراد، شناخت دقیقی از انگیزه‌های مهاجرت، نیازها و زمینه‌های اثرگذاری آنان در کشور به‌دقت به‌دست آید و برای این افراد که همگی علاقه‌مند به وطنشان هستند، زمینه تأثیرگذاری فراهم شود.
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رییس‌جمهور، وجود اظهارنظرهای غیردقیق و مبتنی بر آمارهای نادرست را یک آسیب جدی در حوزه مهاجرت نخبگان و ارائه تصویر شفاف از این حوزه دانست و گفت: یکی از مبانی کار علمی و فناورانه وجود اعداد و ارقام شفاف، صحیح و مبنی بر منابع و استناد به بررسی‌های متقن است و باید یک سری آمارهای دقیق کمّی در این حوزه وجود داشته باشد.
حمایت از شکل‌گیری حداقل ۱۰ «غزال» فناوری
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رییس‌جمهوری، با اشاره به حمایت از شکل‌گیری شرکت‌های «غزال فناوری» عنوان کرد: در ادبیات فناوری و اقتصاد دیجیتال دنیا، شرکت‌های با رشد متوالی و یکه‌تاز عرصه خودشان، تحت عنوان یونیکورن یا تک‌شاخ مطرح شده‌اند که عمدتاً شرکت‌هایی در حوزه اقتصاد دیجیتال هستند و با رشد فزاینده و کنار زدن رقبای خود، به شرکت‌هایی با ارزش‌های بالای یک میلیارد دلار و به یکه‌تاز آن حوزه تبدیل می‌شوند.
وی با بیان این‌که تجربه سرمایه‌گذاری روی تعداد قابل‌توجهی از استارت‌آپ‌ها در قالب پارک‌های علم و فناوری، مراکز رشد و… تا به یک یونیکورن در عرصه خود تبدیل شوند، نشان می‌دهد حمایت از این شرکتها نیازمند سرمایه‌گذاری خطرپذیر واقعی است، افزود: عمدتاً دست کشورهایی همچون ما برای این نوع سرمایه‌گذاری چندان باز نیست اما نوع دیگری از سرمایه‌گذاری و حمایت وجود دارد از شرکت‌هایی همچون غزال‌ها، که ملاک حمایت و سرمایه‌گذاری روی آنها، میزان رشد این شرکتها است و نوع نوآوری و فناوری این شرکتها از جنس برافکن و تحول‌آفرین نیست و از جنس بهبودبخش و ارتقادهنده است.
دهقانی با بیان این‌که جامعه ۸۰۰تایی شرکت‌های دانش‌بنیان فناور، از ظرفیت بالقوه غزال فناوری شدن برخوردارند، ادامه داد: در قالب برنامه شرکت‌های پیشرو که از چهار ماه پیش اجرایی شده است، از این ۸۰۰ شرکت فناور که هشت درصد کل شرکتها را شامل میشود، در قالب این برنامه، ۱۰۰ شرکت برای تبدیل شدن به غزال‌های فناوری و نوآوری هدف‌گذاری شده‌اند و پیش‌بینی میشود تا پایان امسال حداقل ۱۰ شرکت، به‌عنوان شرکت‌های غزال معرفی شوند.
شرکت‌های دارویی کشور هر سال بالای ۲۰۰ درصد رشد داشته‌اند و این نشان می‌دهد تعداد شرکت‌های بزرگ رو به افزایش است، اما شرکت‌های خرده‌فروشی، خدمات و امثالهم بحث دیگری دارد.
اتفاقاتی که در زیست‌بوم فناوری و نوآوری و اقتصاد دانش‌بنیان همچون ورود شرکت‌های بزرگ به خرید شرکت‌های دانش‌بنیان اقتصاد دیجیتال نشان‌دهنده ورود این زیست‌بوم به بلوغ و یک پوست‌اندازی جدید است. الآن هوش مصنوعی در فرصتی است که در دهه ۹۰ اقتصاد دیجیتال داشت.
حمایت جدی معاونت علمی از کسب‌وکارهای اقتصاد دیجیتال و شکل‌گیری فضای رقابتی سالم
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رییس‌جمهوری در حمایت جدی از کسب‌وکارهای حوزه استارت‌آپی و اقتصاد دیجیتال تأکید کرد: سال گذشته و در جریان توقف برخی از کسب‌وکارهای اقتصاد دیجیتال، همان موقع به‌صورت محکم و متقن، بر ضرورت ادامه روند ادامه فعالیت کسب‌وکارهای این حوزه تأکید و بیان کردم، بستن کسب‌وکار به مردمی آسیب می‌زند که از آن استفاده می‌کنند، موضعی که مورد تأکید صریح ویژه شخص رییس جمهور محترم و وزیر محترم ارتباطات بود.
دهقانی با توجه به ماهیت، ساختار و ضرورت مواجهه متفاوت با کسب‌وکارهای اقتصاد دیجیتال نسبت به سایر شرکت‌های دانش‌بنیان گفت: معتقدم راه کمک به فضای کسب‌وکارهای دیجیتال کشور، حذف و تعطیل کردن این کسب‌وکارها نیست. تکرار می‌کنم اگر با فضا و ساختار این شرکتها مشکلی هست، نباید آنها را تعطیل کرد و باید فضای رقابت سالم را تسهیل کرد. هیچ‌گاه صحبتی مبنی بر دادن این کسب‌وکارها به حاکمیت و یا بستن این کسب‌وکارها مطرح نبوده است و معاونت علمی، شخص بنده و دیگر بخش‌ها به‌طور جدی مخالف تعطیلی کسب‌وکارهای فناور و حامی فضای شفاف، رقابتی و سالم برای ادامه فعالیت این کسب‌وکارها هستیم.
رییس بنیاد ملی نخبگان، چالش اصلی صنعت خودروی کشور را عدم وجود یک مدل مدیریتی و حکمرانی معقول و صحیح در صنعت خودرو دانست و گفت: این که گفته میشود مشکل صنعت خودروی ایران نبود علم و فناوری و عدم برخورداری از تجهیزات فناورانه یا عدم توانمندی در طراحی و ساخت است صحیح نیست و تولید تجهیزات موردنیاز باکیفیت به‌روز دنیا و دست‌کم کیفیتی بالاتر از چینی‌ها توسط حداقل ۱۰ شرکت دانش‌بنیان در کشور پشتیبانی میشود و این توانمندی فناورانه در کشور وجود دارد.
دهقانی متذکر شد: یک شرکت خودروساز خارجی برای تولید یک مدل از یک خودرو باید دست‌کم از یک میلیون خودرو از هر مدل به فروش برساند تا به سود برسد اما در کشور ما دست‌کم ۲۸ شرکت خودروساز داریم که مجموعاً به یک میلیون تولید نمی‌رسند که نشان از ضعف در مدل اقتصادی دارد اما مغرضانه و به‌غلط، آدرس می‌دهند؛ عارضه این صنعت در کشور، علم و فناوری نیست بلکه عدم وجود مدل دقیق حاکمیت این صنعت در کشور است و اگر یک صنعت خصوصی محدود، منحصر به تعداد مشخصی از خودروسازان خصوصی و توانمند بشود، هم می‌تواند خودروی اقتصادی، روزآمد و منطبق با فناوری و استاندارد دنیا را به تولید برساند.
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس جمهور با اشاره به تعامل با سایر رسانه‌ها عنوان کرد: یکی از سیاست‌های جدی بنده در این دوره تعامل با سایر وزارتخانه‌ها و وجود یک زبان مشترک برای تعامل و گفت‌وگو بین معاونت علمی و سایر وزارتخانه‌ها است، با تمام توانمان سعی کردیم این تعامل و زبان گفت‌وگوی مشترک را برقرار کنیم و تخصیص اعتبار دو هزار میلیارد تومانی برای طرح‌های تحقیق و توسعه وزارت علوم، افزایش تعداد پارک‌های علم و فناوری ارزیاب شرکت‌های نوپا و طرح مشترک ۵۰۰ میلیارد تومانی، با مشارکت معاونت فناوری وزارت علوم برای حمایت از انجمن‌های علمی، متخصصان و پژوهشگران و شرکت‌های نوپا در نظر گرفته‌ایم و به‌زودی اجرایی خواهد شد.
رشد بودجه معاونت علمی به ۷۲۰۰میلیارد تومان
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رییس‌جمهور با اشاره به تحقق ۹۰درصدی بودجه مصوب معاونت علمی در سال گذشته افزود: بودجه عمومی معاونت علمی امسال ۲۰ درصد افزایش داشته است و علاوه بر این، یک سری منابع اختصاصی نیز به منابع بودجه‌ای این معاونت اضافه شده است، به‌طوری که بودجه تملکی امسال به ۷۲۰۰ میلیارد تومان ارتقا یافت. امسال در صورت قطعی شدن بودجه معاونت علمی رشد چهار، پنج برابری خواهد داشت. قرار شد برای خردنشدن بودجه‌ها، بودجه ستادها در مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی مجتمع شود. ستادهای توسعه فناوری علاوه بر بودجه مصوبشان، حمایت‌های معاونت علمی را از محل مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی نیز بهره‌مند می‌شوند.
دهقانی ادامه داد: بنیاد علم ایران و بنیاد ملی نخبگان، سال گذشته رشد قابل‌توجهی در بودجه داشت و امید و انگیزه بسیار خوبی را ایجاد کرد اما در برنامه امسال سازمان برنامه و بودجه، بودجه بنیاد علم کاهش داشته است که امیدواریم با پیگیری‌هایی که جریان دارد، این روند اصلاح شود.
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رییس‌جمهور با اشاره به حمایت از نوآوری‌ها و طرح‌های خلاق برای اقشار خاص، به‌عنوان یکی از مصادیق مردمی‌سازی اقتصاد دانش‌بنیان عنوان کرد: قطعاً در جامعه نابینایان و معلولان، تجربه نشان داده است که استعداد و توانمندی‌ها نسبت به عموم جامعه بیش‌تر در محصولات خلاق همچون قلم‌های هوشمند که از جامعه معلولان حمایت کند، در صورت نقشآفرینی انجمن‌ها و نهادهای حمایتی معاونت علمی، آمادگی دارد به‌طور جدی از توسعه این محصولات حمایت کند.
/+
