داستان سقوط ارزش لیر/اردوغان چگونه میراث «کمال درویش» را نابود کرد

به گزارش خبرنگار اقتصاد بین الملل برگزیده های ایران، کمال درویش پس از آن به عنوان رئیس کل بانک مرکزی ترکیه منصوب شد که اقتصاد ترکیه در شرایط بحرانی به سر می‌برد و حزب عدالت و توسعه با شعار حل بحران اقتصادی در انتخابات مجلس، ۵۰ درصد از کرسی‌ها را به دست آورده و رجب طیب اردوغان را به عنوان نخست وزیر انتخاب شده بود.

کمال درویش شروط پذیرش این سمت را به دست گرفتن فرماندهی واحد اقتصادی توسط خودش عنوان کرد و اختیارات کامل برای سیاست‌گذاری و اصلاحات اقتصادی عنوان کرد که مورد پذیرش رئیس جمهور وقت قرار گرفت. کنترل کسری بودجه، کاهش هزینه‌های دولت، افزایش درآمدهای مالیاتی، کنترل پایه پولی و نقدینگی توانست نرخ تورم را نزولی کرده و در مدت ۴ سال به زیر ۱۰ درصد برساند. از طرف دیگر تولید ناخالص داخلی ترکیه به استثنای یک دوره کوتاه در مسیر رشد باثبات قرار گرفت.

تورم تک رقمی در ترکیه تا سال ۲۰۱۶ ادامه داشت اما از سال ۲۰۱۷ تورم مجددا وارد دامنه دو رقمی شد و از آن زمان تاکنون همواره در سطح ۲ رقمی باقی مانده است.  

ارزش لیر ترکیه یکی از اصلی‌ترین دلایل بحران در اقتصاد این کشور بوده است که بخش قابل توجهی از این نزول به خاطر افزایش نرخ تورم بوده که نتیجه سیاست‌های شخص رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور این کشور، بوده است.

اردوغان چند سالی است که به‌شدت با افزایش نرخ بهره مخالف است و هر کس را که در این مسیر با وی مخالفت کند، از رئیس کل بانک مرکزی گرفته تا مدیران ارشد آن را از سر راه برمی‌دارد.

سیاست تنش زایی اردوغان با دیگر کشورها هم نیز همواره در حال ضربه زدن به ارزش لیر و متعاقبا قدرت خرید مردم این کشور است.

ترکیه در برخی سال‌ها از جمله ۲۰۱۸، ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ همواره شاهد سقوط چند ده درصدی ارزش لیر بوده و حتی در این سال‌ها در نیمه دوم افت نزدیک به ۴۰ درصدی را هم به ثبت رسانده است.

ارزش لیر در سال ۲۰۸ حدود ۱.۱۷ لیر در برابر دلار بود اما طی همین چند هفته گذشته و باز هم به خاطر سیاست‌های اردوغانی به مرز ۱۰ لیر در برابر دلار رسیده است و در واقع در ۱۳ سال ۸۵ درصد از ارزش خود را از دست داده و یکی از بدترین ارزها در میان بازارهای نوظهور بوده است.

کار در سال ۲۰۱۸ به جایی رسید که سقوط ارزش لیر باعث می‌شد تا ارزش دیگر ارزهای بین المللی از جمله روپیه هم پایین بیاید که در ادامه به آن می‌پردازیم.

فوریه ۲۰۱۵- و باز هم پای اردوغان در میان است

به گزارش وال استریت ژورنال، نگرانی‌ها نسبت به فشار اردوغان برای پایین آوردن نرخ بهره بانکی باعث شد تا در فوریه سال ۲۰۱۵ شاهد افت ارزش لیر در برابر دلار باشیم. دلیل این مسأله نگرانی سرمایه‌گذاران نسبت به تسلیم شدن بانک مرکزی در برابر فشارهای اردوغان بود؛ چراکه آنها می‌ترسیدند نهایتا بانک مرکزی زیر فشار اردوغان کمر خم کرده، نرخ بهره را پایین بیاورد و دیگر نتواند با افزایش تورم مقابله کند.

در ماه ژانویه همان سال بود که بانک مرکزی یک بار نرخ بهره را پایین آورده بود، اما اردوغان در یک سخنرانی گفت باید نرخ بهره بیش از این پایین بیاید.

دسامبر ۲۰۱۶- تأکید دوباره اردوغان بر کاهش نرخ بهره و افت دوباره لیر

به گزارش حرّیت، در دسامبر سال ۲۰۱۶ ارزش لیر در برابر دلار به ۳.۵۸ لیر در برابر دلار رسید که کمترین میزان آن از سال ۲۰۰۵ تاکنون بوده است. در این برهه هم اظهارات اردوغان درباره لزوم پایین آوردن نرخ بهره از یک سو در کنار پیگیری تغییر قانون اساسی از ساختار پارلمانی به ساختار ریاستی و گفتمان‌ها درباره برگزاری همه‌پرسی در این باره باعث شد تا ارزش لیر افت کند. در این میان اردوغان حتی پا را فراتر گذاشت و از مردم خواست تا دلار‌های خود را به لیر یا طلا تبدیل کنند تا از این طریق ارزش لیر را بالا ببرند.

کارشناسان در این زمان گفته بودند افت ارزش لیر بر ارزهای دیگر کشورها هم اثر خواهد گذاشت. به طور کلی افت ارزش لیر باعث تأثیر منفی بر سرمایه‌گذاری خارجی در این کشور شده و می‌شود.

*می ۲۰۱۸- وقتی بالا بردن نرخ بهره هم دیگر بی‌فایده است

به گزارش فایننشیال تایمز، بالا گرفتن کش و قوس‌ها بین بانک مرکزی و اردوغان به عنوان رئیس جمهور ترکیه در موضوع کاهش یا افزایش نرخ بهره باعث شد تا ارزش لیر در برابر دلار در روز ۲۴ می سال ۲۰۱۸ کاهش یابد. ارزش لیر در این زمان در برابر دلار ۴ درصد ریخت و به ۴.۷۶ لیر در برابر دلار رسید.

به طور کلی در این زمان چند روزی بود که اوضاع لیر به هم ریخته بود. یک روز قبل از آن حتی تا ۴.۹۲ لیر در برابر دلار هم پایین رفته بود که دلیل آن تلاش اردوغان برای بالا بردن رشد اقتصادی بدون توجه به استفاده درست از سیاست‌های پولی بود.

در حالی که ارزش لیر کاهشی بود، بانک مرکزی ترکیه به شکلی اضطراری نرخ بهره را ۳ درصد بالا برد اما این مسأله هم نتوانست کاهش ارزش لیر را متوقف کند.

*آگوست ۲۰۱۸- وقتی نحسی لیر دامن هندی‌ها را هم گرفت

به گزارش تایمز آو ایندیا، طی روزهای نخست ماه آگوست سال ۲۰۰۸، لیر ترکیه سقوط سنگینی را تجربه کرد و نگرانی‌ها نسبت به این مسأله باعث شد تا برخی دیگر از ارزها از جمله روپیه هم افت ارزش را تجربه کنند. سقوط ۸ درصدی لیر در برابر دلار باعث شد تا ارزش روپیه هم حدود ۲ درصد بریزد. بنا به گفته خزانه‌دار یک بانک دولتی در هند، دلیل ریزش روپیه سقوط سنگین لیر بوده است.

*سپتامبر ۲۰۱۸- سکوت اردوغان، بالا بردن نرخ بهره و رشد ارزش لیر

به گزارش سی‌ان‌بی‌سی، در سپتامبر سال ۲۰۱۸ بانک مرکزی ترکیه نرخ بهره را به ۲۴ درصد افزایش داد و همین امر باعث شد که ارزش لیر به یکباره ۵ درصد رشد کند. در این زمان نگرانی‌ها نسبت به عدم استقلال بانک مرکزی، دخالت‌های اردوغان در سیاست‌های پولی و بالا گرفتن بین آنکارا و واشنگتن باعث شده بود که برای ماه‌ها شاهد عرضه سنگین لیر توسط سرمایه‌گذاران خارجی باشیم.

از ابتدای سال ۲۰۱۸ تا سپتامبر ارزش لیر ۴۰ درصد سقوط کرده و به ۶ لیر در برابر دلار رسیده است. این مسأله نشان می‌دهد که باور شخص اردوغان در این باره که پایین آوردن نرخ بهره به نفع مردم و اقتصاد خواهد بود تا حدودی اشتباه است؛ چراکه هر جا اردوغان روی موضوع کاهش نرخ بهره تاکید کرده ارزش لیر هم پایین آمده است.

*آگوست ۲۰۲۰- باز هم داستان اردوغان و نرخ بهره

به گزارش الجزیره، نگرانی‌‌ها نسبت به تبعات منفی اقدامات دولت ترکیه برای تثبیت ارزش لیر باعث شد تا پس از دو هفته نوسان لیر در روز ۶ آگوست افت قابل توجهی را تجربه کند.

کارشناسان هشدار دادند که دولت ترکیه در حال از دست دادن توانمندی برای مقابله با تورم و واردات بالاست و از سوی دیگر ذخایر ارزی بانک مرکزی هم تخلیه شده است و همین امر باعث شده تا ظرفیت دولت این کشور در مقابله با همه‌گیری ویروس کرونا تحلیل رود. در این زمان مردم ترکیه به شدت نسبت به کاهش درآمد و قدرت خرید خود نگران هستند؛ چراکه اقتصاد ترکیه متکی به تجارت و گردشگری است و شرایط پیش آمد استانداردهای زندگی آنها را پایین آورده است.

حشمت، کارشناس نرم‌افزار، ۳۵ ساله و ساکن شهر ازمیر می‌گوید: این مساله در حال ضربه زدن به مردم در تمام حوزه‌هاست. در همین روزها ارزش لیر ۳.۵ درصد پایین آمده .به ۷.۳۱ لیر در برابر دلار رسیده بود. لیر طی چند هفته قبل از آگوست سال ۲۰۲۰ مجموعا ۱۸ درصد از ارزش خود را در برابر دلار از دست داده و بدترین عملکرد را در میان ارزهای بازارهای نوظهور داشته است. در این مسیر هم پای سیاست‌های غلط اردوغان به چشم می‌خورد.

*اکتبر ۲۰۲۰-  اردوغان و آمریکایی‌ها

به گزارش بیزینس استاندارد، رجب طیب اردوغان در اکتبر سال ۲۰۲۰ آمریکا را برای تحریم ترکیه به چالش کشید و همین امر باعث شد تا ارزش لیر دوباره سقوط کند. در این زمان لیر حدود ۲ درصد افت کرد و به ۸.۰۶ لیر در برابر دلار رسید و درواقع مقاومت روی رقم ۸ را شکست.

اردوغان درواقع گفته بود که آمریکا جرأت تحریم ترکیه را به خاطر خرید و آزمایش سامانه پدافند هوایی S400 از روسیه را ندارد.

در این زمان ماه‌هاست که آمریکا ترکیه را به اعمال تحریم به خاطر خرید و نگهداری این سامانه تهدید کرده است. آمریکا البته امیدوار بود که ترکیه از عملیاتی کردن این سامانه پدافندی خودداری کند. به طور کلی در سال ۲۰۲۰ تا ماه اکتبر ارزش لیر ۲۵ درصد ارزش خود را در بازار جهانی از دست داد که یکی از دلایل آن کرونا و دیگری بدتر شدن روابط ترکیه با آمریکا و بسیاری از کشورهای اروپایی بوده است.

*نوامبر 2020-روی خوش لیر به استعفای داماد اردوغان

ارزش لیر ترکیه از ابتدای سال ۲۰۲۰ تا ماه نوامبر 25 درصد سقوط کرد. همین بحران ارزی باعث شد که داماد اردوغان که وزیر اقتصاد بود تنها چند روز پس از برکناری رئیس کل بانک مرکزی پس از ۱۶ ماه از سمت خود استعفا کرد.

نکته جالب آنکه گویا بازار به استعفای داماد اردوغان به عنوان کاهش دخالت وی برای دخالت در سیاست های اقتصادی و پولی نگاه کرد و لیر به این مسئله با رشد مثبت واکنش نشان داد.

*دسامبر ۲۰۲۰- داستان سامانه پدافند هوایی S400 و تحریم‌های آمریکا

به گزارش رویترز، پافشاری اردوغان برای خرید سامانه پدافند هوایی S400 از روسیه و عصبانت آمریکایی‌ها باعث شده تا نمایندگان کنگره به سمت تحریم ترکیه بروند.

آمریکایی‌ها می‌گویند خرید پدافند هوایی از روسیه برخلاف سیاست ناتوست و به همین خاطر نمایندگان در تصویب قانون بودجه دفاعی آمریکا، دولت این کشور را ملزم به تحریم دولت ترکیه کرده‌اند. البته ترامپ، رئیس وقت آمریکا گفته که به دلایل مختلف این طرح را وتو خواهد کرد. اما این مسأله باعث نشد تا ارزش لیر کاهش یابد، به گونه‌ای که به ۷.۷۶ لیر در برابر دلار افت کرد.

در این زمان اقتصاد ترکیه هم در حال دست و پنجه نرم کردن با تبعات کرونا بود و هم با تورم دو رقمی و کاهش شدید ذخایر ارز خارجی روبرو شده بود.

یک سناتور دمکرات هم به ترک‌ها پیغام داده بود که ما می‌خواهیم به اردوغان نشان دهیم وقتی که حرف از حمایت از امنیت و وفاداری به ناتو پیش می‌آید ما کوتاه نخواهیم آمد.

*مارس ۲۰۲۱- اخراج رئیس کل بانک مرکزی به خاطر بالابردن نرخ بهره

در مارس سال جاری اردوغان اردوغان «ناجی اقبال» رئیس کل بانک مرکزی را بلافاصله پس از بالابردن نرخ بهره اخراج کرد. اردوغان که به شدت مخالف افزایش نرخ بهره است ۲ روز پس از بالارفتن نرخ بهره توسط بانک مرکزی رئیس کل را اخراج و هم‌پیمان خود شهاب قافچی اوغلو را جایگزین وی کرد.

به گزارش فارس، علت برکناری «ناجی اقبال» تلاش برای افزایش نرخ بهره و کنترل تورم به وسیله آن باوجود مخالفت رئیس جمهور بود. این سومین بار از اواسط سال ۲۰۱۹ است که اردوغان، رئیس کل بانک مرکزی را اخراج می‌کند. البته لیر هم به این اتفاق واکنش خوبی نشان نداد و همانطور که انتظار می‌رفت با کاهش ارزش به آن واکنش نشان داد.

به نظر می‌رسد تا زمانی که اردوغان به سیاست‌های اقتصادی و سیاسی خود پایان ندهد و اقتصاد را مدیران اقتصادی واگذار نکند، سیر نزولی ارزش لیر و رشد نرخ تورم در ترکیه ادامه داشته باشد.

انتهای پیام/