امین‌فروغی: نوحههای دهه ۹۰ افراط در سرایش قتلگاه دارد/ شیخی: نوحهها سراسر مقام «بیات کُرد» شده است
به گزارش خبرنگار حوزه مسجد و هیأت برگزیده های ایران، دومین جلسه دماهنگ با موضوع نقد و بررسی سیمای امام حسین (ع) در نوحههای دهه ۹۰ با حضور کارشناسان، فعالان و نوحه‌سراها به همت مجمع شاعران اهل بیت (ع) عصر روزگذشته (چهارشنبه ۲۶ آبان‌ماه) در حوزه هنری برگزار شد.
مهدی امین‌فروغی پژوهشگر حوزه موسیقی و نوحه در این نشست با اشاره به اینکه نوحههای دهه ۹۰ از منظرهای جامعه‌شناسی و روانشناسی قابل بحث و بررسی است، اظهار داشت: برای بررسی نوحهها در هر عصر و دهه‌ای باید بررسی کنیم که جامعه دارای چه وضعی بوده است که نوحه به اینگونه سروده شده است. کتاب‌های مقتل در عصر قاجاریه را اگر بررسی کنیم مشاهده می‌کنیم که عناوین آنها عبارتند از: «طوفان البکاء»، «طریق البکاء»، «اشک‌ریزان» و … بوده است که در این اسامی کلیدواژه‌های اشک، گریه و بکاء وجود دارد و نشان‌دهنده طوفان غم در آن دوران است. در کتاب‌های دوران پهلوی دوم با عناوین «قهرمان کربلا» روبه‌رو هستیم که نشان‌دهنده بُعد حماسی در آن جامعه است.
وی افزود: از منظر شعر و ادب نیز نوحهها باید بررسی شود تا تصویر دقیقی به دست آید. شعر و موسیقی در نوحه تابع محتوا است. محتوا شعر را می‌آفریند و موسیقی آن را نمایش می‌دهد.
امین‌فروغی با اشاره به اینکه در نوحههای دهه ۹۰ با امام حسین(ع) مذبوح روبه‌رو هستیم که تجلی آن با سرایش افراطی قتلگاه همراه است، گفت: معشوق و مزور نیز ابعاد دیگری است که از شخصیت امام حسین (ع) در نوحههای این دهه موجود است در حالی‌که ما می‌توانیم فرازهای زیارت جامعه کبیره که معرف بُعد امام‌شناسی حضرت است، در نوحهها مدنظر قرار دهیم. البته مقصود این نیست که عین عبارت‌ها در نوحه بیاید در صورتی که نوحه‌هایی هم داریم که عین روایت‌ها و فرازهای دعاها در آنها ذکر شده و مورد استقبال هم قرار گرفته است.
این پژوهشگر حوزه موسیقی با بیان اینکه در سال‌های اخیر نوحه‌هایی فاخر سروده شده است اما متأسفانه مورد اقبال مداحان قرار نگرفته است، ادامه داد: چرا مداحان از خواندن نوحههای فاخر سرشار از معارف اهل بیت (ع) سرباز می‌زنند، مداحان به دنبال ایجاد شور و برانگیختگی عاطفی در جلسات هستند، ذائقه مردم به این سمت‌ها گرایش پیدا کرده است.
وی اضافه کرد: ضعف بعدی نوحهها در این دهه محتوا است؛ در گذشته ما نوحه‌هایی داشتیم که مورد استقبال و ستایش علما قرار می‌گرفت. به طور مثال شیخ محمدحسن یزدی صاحب جواهر می‌گفت حاضرم تمام ثواب کتاب جواهر را بدهم تا ثوابی از فلان نوحه را داشته باشم. یا علامه طباطبابی می‌گفت برای اینکه ثواب یک بیت از شعری را داشته باشم، حاضرم تمام ثواب‌های کتاب المیزان را بدهم.
امین‌فروغی با بیان اینکه عمدتاً نوحههای امروز به سمت پسند مداحان و هیأت‌ها رفته است، عنوان کرد: باید بُعد معرفتی نوحهها افزایش یابد تا اگر مخاطب هیأت آن را شنید، بهره‌ای از آن نصیبش شود. برای همین جای کار بیشتری بر روی نوحهها احساس می‌شود.
نوحهها سراسر مقام «بیات کُرد» شده است
در بخش دیگری از این نشست اکبر شیخی کارشناس موسیقی و نوحه‌سرا با بیان اینکه بسیاری معتقدند نوحهها از لحاظ محتوایی در حال ضعیف شدن هستند، گفت: در حال حاضر انجام تحقیقی هستم که بدانم نوع نگاه ما به حسین بن علی (ع) در نوحهها چگونه باید باشد. حسین بن علی(ع) را می‌توان معشوق، محبوب، مذبوح و یا حتی ارباب بگوییم اما کامل‌ترین نگاه به ایشان «امام» بودن است. برای این منظور باید به زیارت‌نامه‌ها و به خصوص زیارت جامعه کبیره توجه داشته باشیم. مثلاً در گذشته امام حسین و امام رضا (ع) در نوحهها مانند یک طبیب حاذق جلوه داده می‌شدند که مردم شفای بیماری‌‌ها و رفع گرفتاری‌هایشان را از آنها می‌گرفتند. اما امروز این ذوات مقدسه معشوق ما شده‌اند برای همین دیگر برای رفع مشکلات‌مان سراغ آنها نمی‌رویم.
وی با بیان اینکه در جامعه هیأتی و مذهبی و حتی کل دنیا موسیقی از درجه علمی به درجه تجاری و صنعتی نزول کرده است، خاطرنشان کرد: بزرگترین مشخصه موسیقی پاپ، سادگی آن است. نوحه‌هایی که در دهه‌های اخیر تولید و خوانده شده است برای من ذوق‌برانگیز بوده و آنها را شنیده‌ام و حتی خوانده‌ام. موسیقی پاپ ساده است برای همین همه‌پسند مردمی می‌شود اما بنا ندارد افراد خاصی را جذب کند. یکی دیگر از مشخصات موسیقی پاپ، کوتاه بودن آن است. این کوتاهی، همه فضاهای ما را گرفته است. برای همین نوحهها در هیأت دو بند شده‌است و نهایتاً در صداوسیما یک موسیقی را سه تا پنج دقیقه برای پخش آماده می‌کنند. در نقطه مقابل موسیقی کلاسیک ایرانی دارای پیچیدگی است. کشف، درآوردن و استفاده از این نوع موسیقی زحمت دارد. این پیچیدگی یک بحث روانشناسی موسیقی است اما در نهایت، خروجی این موسیقی نیز ساده است.
شیخی افزود: متأسفانه نوحههای دهه ۹۰ کمتر در دستگاه‌های موسیقی سنتی ساخته شده است و ما کمتر شاهد نوحه‌ای در دستگاه چهارگاه و یا همایون هستیم. سؤال من این است چرا از این دستگاه‌ها استفاده نمی‌شود، آیا جذابیت ندارد و یا آن را درک نکرده‌ایم؟
این پژوهشگر حوزه موسیقی با اشاره به اینکه دلبرترین مقام موسیقی در شرایط کنونی برای مداحان و قاریان، «بیات کُرد» است که از آن استفاده بسیاری می‌کنند، تصریح کرد: مقام «بیات اصفهان» که دارای ای‌کاش‌ها و دلتنگی‌های بسیاری است، فضای مناسبی را در اختیار مداحان قرار می‌دهد که به طور مثال مهدی رسولی نوحه «باید رفت» را در این مقام خواند.
وی با بیان اینکه برخی از اساتید موسیقی معتقدند که می‌توان با استفاده از این هنر به خدا رسید، گفت: با تحقیقات و بررسی‌هایی که داشته‌ام می‌گویم با موسیقی نمی‌توان به خدا رسید اما موسیقی یک مرکب بسیار خوب و راهور است که باید هدایتش کنیم و با استفاده از آن به خدا رسید. تمام نغمات، حال‌های مختلفی را به انسان منتقل می‌کنند. موسیقی و نغمات باید بر محتوا سوار شود تا یک کار برجسته و پیام آن به مخاطب منتقل شود.
شیخی در بخش پایانی سخنان خود به موضوع ضرب در نوحهها اشاره کرد و گفت: ضرب در ملودی با حرکات بدن ارتباط دارد اما هرچه ریتم و ضرب ما تندتر می‌شود، ناچار محتوای سنگین، عرفانی و اثرگذار کم می‌شود. در شعر برای بیان محتوای دقیق و عمیق سراغ غزل و قصیده می‌روند و از ترانه استفاده نمی‌کنند.
انتهای پیام/
