چرا آمریکا برای صلح عربستان با اسرائیل عجله دارد؟

رسول سلیمی: در حاشیه مجمع‌عمومی سازمان ملل متحد، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل به جو بایدن، رئیس‌جمهور امریکا گفت که «”صلح تاریخی” بین اسرائیل و عربستان سعودی می‌تواند به دست آید. من فکر می‌کنم چنین صلحی ابتدا راه درازی برای پایان درگیری اعراب و اسرائیل، دستیابی به آشتی بین جهان اسلام و دولت یهودی و پیشبرد صلح واقعی بین اسرائیل و فلسطینی‌ها طی خواهد کرد. این چیزی است که در دسترس ماست.»

از سوی دیگر، امریکا در حال مذاکره با ریاض در مورد یک معاهده دفاعی متقابل است که در صورت حمله به یکدیگر در منطقه یا خاک عربستان سعودی، از هر کشور حمایت نظامی می‌کند. محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان در مصاحبه اخیر خود با فاکس نیوز گفته بود که این توافق بخش مهمی از مذاکرات او با امریکا در مورد اسرائیل است؛ زیرا چنین توافقی به ریاض کمک می‌کند تا از خود در برابر حملات احتمالی ایران دفاع کند.

>>>بیشتر بخوانید:

تقلای دوباره نتانیاهو برای نزدیک جلوه دادن توافق با عربستان

ادعای وزیرخارجه رژیم صهیونیستی: ۶ تا ۷ کشور دیگر تمایل به عادی سازی روابط دارند

مخالفت لاپید با غنی‌سازی اورانیوم توسط عربستان

عربستان سعودی همچنین از امریکا خواسته تا به توسعه یک برنامه هسته‌ای غیرنظامی کمک کند. موضوعی که به نظر می‌رسد با توسعه برنامه هسته‌ای ایران خارج از نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و یا اتخاذ سیاست‌هایی برای افزایش غنی‌سازی، امریکا را مصمم به ایجاد زیرساخت‌های غیرنظامی هسته‌ای برای عربستان، در گام نخست نمایند.

این در حالی است که رون درمر، وزیر امور استراتژیک اسرائیل در مصاحبه‌ای گفته که «دخالت واشنگتن در میانجی‌گری توافق بین اسرائیلی‌ها و سعودی‌ها می‌تواند قدرت و اعتبار اسرائیل را به خاورمیانه بازگرداند.» باربارا لیف، معاون وزیر امور خارجه امریکا در امور خاورمیانه نیز، در نشست جهانی خاورمیانه مؤسسه مانیتور، گفته بود که «چنین توافقی برای همه کشورهای درگیر “ارزش استراتژیک” دارد».

درحالی‌که مقامات امریکایی اصرار دارند که با پیشرفت مذاکرات فاصله دارند و موانع هنوز باقی است، اما آنها در دیپلماسی رسانه‌ای خود، مزایای بالقوه یک معامله بزرگ منطقه‌ای را تبلیغ می‌کنند. کارشناسان روابط بین‌الملل معتقدند این معامله شامل ازبین‌بردن نقطه تنش احتمالی بین اعراب و اسرائیل، تقویت مواضع اعراب در برابر ایران و مقابله با تهاجم اقتصادی چین در خلیج‌فارس است.

چه آنکه پخش مصاحبه از پیش ضبط شده ولیعهد عربستان، درست در همان روزی صورت گرفت که بایدن و نتانیاهو، متعهد به همکاری با یکدیگر برای عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان سعودی و عدم اجازه به ایران برای دستیابی به سلاح هسته‌ای شده بودند. موضوعی که ناظران سیاسی پیش‌بینی می‌کنند، معادلات بعد از آن و با تضعیف برجام به‌عنوان پیمان محافظت‌کننده از ایران در برابر تهدیدات امنیتی، اثرگذاری بر ژئوپلیتیک خاورمیانه را به نفع تقویت انزوای ایران به دنبال داشته باشد.

این در حالی است که روابط خوب بین امریکا و عربستان ممکن است با مقاومت کنگره مواجه شود که همچنان از قتل جمال خاشقچی روزنامه‌نگار به قتل رسیده توسط دولت عربستان در سال ۲۰۱۸ و همچنین مداخله ریاض در یمن انتقاد می‌کنند. در همین زمینه بن سلمان در مصاحبه با فاکس نیوز در پاسخ به سؤالی درباره قتل خاشقچی گفته بود که «سیستم امنیتی پادشاهی در حال اصلاح است تا اطمینان حاصل شود که چنین اشتباهی دوباره تکرار نشود.» این اظهارات از آنجا اهمیت دارد که عربستان تمام اراده خود را برای تنش‌زدایی از روابط خود با امریکا و اروپا منسجم کرده است. اجماع سیاسی که در داخل عربستان، آغازگر اصلاحات سیاسی و اقتصادی است.

در همین حال، مقامات اسرائیلی در تلاش هستند تا رهبران امریکا را متقاعد کنند که توافق صلح بین اسرائیل و عربستان سعودی می‌تواند ایالات متحده را فراتر از خاورمیانه تقویت کند. این موضع به‌خوبی در این عبارت نتانیاهو به بایدن نهفته است که به او گفته بود «تحت رهبری شما، آقای رئیس‌جمهور، ما می‌توانیم یک صلح تاریخی بین اسرائیل و عربستان سعودی ایجاد کنیم»

دولت بایدن در حال سرعت دادن به استراتژی است که در زمان ریاست‌جمهوری ترامپ، دستاوردهای استراتژیک و ثبات منطقه‌ای در خاورمیانه را از راه مشارکت اسرائیل و کشورهای ثروتمند خلیج‌فارس دنبال می‌کرد. پیمان ابراهیم که توسط اسرائیل، بحرین و امارات متحده عربی در سپتامبر ۲۰۲۰ در کاخ سفید امضا شد، به توسعه تجارت، سرمایه‌گذاری بین دو کشور منجر شده است.

این در شرایطی است که کنشگری چین در خاورمیانه و روسیه در اوکراین، فوریت امریکا برای به نتیجه رساندن توافق بین اعراب و اسرائیل را افزایش داده است. چه آنکه ایران به‌عنوان دشمن منطقه‌ای اسرائیل سهم قابل‌توجهی در اقتصاد چین و روسیه دارند و روابط این سه کشور به تقویت اقتصاد آنها منجر شده است.

در سوی مقابل، رویکرد جدید امریکا هم مستلزم نادیده‌گرفتن اعتراضات عمومی نسبت به استبداد سعودی در سرکوب ناراضیان داخلی و رفتار اسرائیل با فلسطینیان است. رویکردی که امریکا را در تنش‌زدایی از روابط کشورها در خاورمیانه، مصمم کرده است و پیامد آن در تغییر اراده سیاسی حاکمیت عربستان در بازکردن فضای سیاسی و توسعه اقتصادی، قابل‌پیگیری است.

۳۱۱۲۱۳