یک فلسفه بزرگ عزاداری در دو فراز زیارت عاشورا

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری برگزیده های ایران، فلسفه عزاداری بر مصائب اهل بیت وحی به ویژه امام حسین علیه‌السلام دارای دو بُعد معرفتی و حسی است. ما در زیارت عاشورا این دو بُعد را با یکدیگر مشاهده می‌کنیم؛ در واقع پیوند اشک بر مصائب امام با تقویت معرفت نسبت به آن امام بزرگوار، درس بزرگ زیارت عاشوراست.

یکی از معارفی که امام معصوم سعی دارد در قالب این زیارتنامه به شیعیان انتقال دهد، تقویت حس انتقام و خونخواهی از سیدالشهدا زیر بیرق امام عصر عجل الله تعالی فرجه است که در اینجا با عنوان پیوند حُسینیت با مهدویت از آن یاد می‌کنیم. در دو فراز از زیارت عاشورا درباره این مسئله سخن گفته شده است:

در فراز اول می‌خوانیم: فَاَسْئَلُ اللَّهَ الَّذی اَکْرَمَ مَقامَکَ وَ اَکْرَمَنی بِکَ اَنْ یَرْزُقَنی طَلَبَ ثارِکَ مَعَ اِمامٍ مَنْصُورٍ مِنْ اَهْلِ بَیْتِ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ و َآلِهِ. یعنی «از خدایی که مقام تو را بلند و گرامی داشت و مرا هم به واسطه دوستی تو عزت بخشید از او درخواست می ‏کنم که روزی من کند تا در رکاب امام منصور از اهل بیت محمد صلی الله علیه و آله خونخواه تو (امام حسین) باشم.

در فراز بعدی می‌خوانیم: «وَ اَسْئَلُهُ اَنْ یُبَلِّغَنِی الْمَقامَ الْمَحْمُودَ لَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ وَ اَنْ یَرْزُقَنی طَلَبَ ثاری مَعَ اِمامٍ هُدیً ظاهِرٍ ناطِقٍ (بِالْحَقِّ) مِنْکُمْ»؛ یعنی «و از او می‌خواهم که مرا به مقام محمود آن هم برای شما نزد خدا برساند و مرا نصیب کند که در رکاب امام زمان شما اهل بیت که هادی و ظاهر شونده ناطق به حق است خونخواه باشم.

این دو فراز در وهله اول، گویای هدف‌دار بودن عزاداری است؛ آمادگی برای ظهور و تقویت حس انتقام از خون اباعبدالله در معیت امام عصرعجل الله تعالی فرجه، محور اصلی اهداف زیارت عاشورا شمرده می‌شود.

در این دو فراز امام عصر عجل الله تعالی فرجه را با القاب هادی و منصور یاد می‌کنیم. ما پیوند صفت «منصور» با ماجرای قتل امام حسین علیه‌السلام را در احادیث ذیل آیه۳۳ سوره اسراء مشاهده می‌کنیم. در این آیه می‌خوانیم: «وَ لاتَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِی حَرَّمَ اللهُ إِلّا بِالْحَقِّ وَ مَنْ قُتِلَ مَظْلُوماً فَقَدْ جَعَلْنا لِوَلِیِّهِ سُلْطاناً فَلا یُسْرِفْ فِی الْقَتْلِ إِنَّهُ کانَ مَنْصُوراً»؛ یعنی «و کسى را که خداوند خونش را حرام شمرده، جز به‌حقّ به قتل نرسانید و آن کس ‌که مظلوم کشته‌شده، براى ولیّش سلطه [و حقّ قصاص] قرار دادیم، امّا ‌در قتل زیاده‌روى نکند، چرا که او مورد نصرت (منصور) است.

حدیث اول: امام باقر علیه‌السلام ذیل این آیه فرمود منظور از «وَ مَنْ قُتِلَ مَظْلُوماً» (آنکه مظلوم کشته شده)، حسین‌بن‌علی است و بقیّه‌ی آیه: فَقَدْ جَعَلْنا لِوَلِیِّهِ سُلْطاناً فَلا یُسْرِفْ فِی الْقَتْلِ إِنَّهُ کانَ مَنْصُوراً؛ مقصودش امام زمان است که نامش در آیه منصور است؛ فِی قَوْلِهِ تَعَالَی وَ مَنْ قُتِلَ مَظْلُوماً فَقَدْ جَعَلْنا لِوَلِیِّهِ سُلْطاناً قَالَ الْحُسَیْنُ فَلا یُسْرِفْ فِی الْقَتْلِ إِنَّهُ کانَ مَنْصُوراً قَالَ سَمَّی اللَّهُ الْمَهْدِیَّ الْمَنْصُورَ  (تفسیر فرات الکوفی، ص۲۴۰)

حدیث دوم: جابر جعفی در روایتی دیگر از امام باقر علیه‌السلام نقل می‌کند که فرمود این آیه در مورد کشتن امام حسین علیه السلام نازل شده است؛ یعنی ولیّ حسین علیه السلام، حضرت مهدی،‌ همان (منصور) یاری شده [از طرف خدا] است. (تأویل الآیات الظاهره، ص۲۷۴)

حدیث سوم: آن امام بزرگوار در روایتی دیگر ذیل همین آیه فرمود: منظور (از مظلومِ کشته شده) حسین‌بن‌علی است که مظلومانه کشته شد و ما ولیّ دم او هستیم و قائم وقتی ظهور کند، انتقام خون حسین را می‌گیرد و آنقدر می‌کشد تا گفته شود در کشتن زیاده‌روی‌کرد؛ هُوَ الْحُسَیْنُ‌بْنُ‌عَلِیٍّ قُتِلَ مَظْلُوماً وَ نَحْنُ أَوْلِیَاؤُهُ وَ الْقَائِمُ مِنَّا إِذَا قَامَ طَلَبَ بِثَأْرِ الْحُسَیْنِ فَیَقْتُلُ حَتَّی یُقَالَ قَدْ أَسْرَفَ فِی الْقَتْلِ … (تفسیر العیاشی، ج۲، ص۲۹۰؛ تفاسیر نور الثقلین و  البرهان)

انتهای‌پیام/