چگونه شاملو و ابتهاج در بازی ساواک افتادند؟/ اسناد تازه‌یاب
چگونه شاملو و ابتهاج در بازی ساواک افتادند؟/ اسناد تازه‌یاب
به گزارش خبرگزاری برگزیده، «کاخ جوانان» نهادی فرهنگی بود که در سال ۱۳۴۵، به دستور شاه و به منظور به وجود آوردن مرکزی برای فعالیت‌های فرهنگی، هنری و اجتماعی جوان ایران بنیان گذاشته شد. در تابستان ۱۳۴۶ یعنی چیزی کمتر از یک سال پس از تاسیس این نهاد، جلساتی ادبی در آن برگزار شد که شعرای سرشناسی چون احمد شاملو، هوشنگ ابتهاج و سیاوش کسرایی نیز در آن حضور داشتند. این مسئله حساسیت مقامات بالاتر را برانگیخت تا جایی که غلامرضا نیک‌پی رئیس هیات‌مدیره‌ی کاخ جوانان ناگزیر به پاسخ‌گویی شد. نیک‌پی دعوت از این افراد را تنها از جنبه‌ی هنری شخصیت آنان عنوان می‌کرد، و ساواک معتقد بود از آن‌جایی که در آن دوره فعالیت سیاسی ندارند و تحت نظر هستند، حضورشان نه‌تنها بلامانع است، بلکه مفید نیز خواهد بود؛ چراکه حضور آنان در کاخ جوانان، موجب می‌شد در جامعه چنین تلقی شود که آنان با رژیم پهلوی همکاری دارند و وجهه‌ی ملی آنان تخریب خواهد شد.
پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی به‌تازگی اسناد ساواک از این ماجرا را به شرح زیر منتشر کرده است:
نخست وزیری
سازمان اطلاعات و امنیت کشور
س.ا.و.ا.ک
خیلی محرمانه
از اداره کل سوم
تاریخ ۱۴ر۴ر۴۶
به ریاست ساواک تهران
درباره: کمیته شعر در کاخ جوانان
طبق اطلاع رسیده، اخیرا آقایان احمد شاملو، سیاوش کسرایی و هوشنگ ابتهاج که از اعضای سابق حزب منحله توده می‌باشند، به عضویت کمیته شعر کاخ جوانان درآمده و چون احتمال دارد نام‌بردگان در تماس با جوانان و یا در جلسات عمومی کمیته، اظهارات و تبلیغاتی به منظور انحراف جوانان در جهت افکار کمونیستی بنمایند، خواهشمند است دستور فرمایید اقدامات افراد نام‌برده را در کاخ جوانان زیر نظر قرار داده و در صورت مشاهده‌ی فعالیتی از آنان، مراتب را اعلام دارند
از طرف مدیرکل اداره سوم، مقدم
نخست‌وزیری
سازمان اطلاعات و امنیت کشور
س.ا.و.ا.ک
خیلی محرمانه
از ۲۰ / هـ / ش
تاریخ: ۲۲ر۴ر۴۶
به ریاست ساواک تهران
درباره: کمیته شعر کاخ جوانان
عطف به شماره ۱۲۸۶۰/ هـ ۱ ـ ۱۸/۴/۴۶ طبق تحقیقات معموله، هیچ‌یک از سه نفر نام‌بردگان در نامه معطوفی در گروه ادبی کاخ (کمیته شعر) عضویت ندارند، فقط آقایان هوشنگ ابتهاج و سیاوش کسرایی طبق معمول که هر هفته از طرف کاخ، یکی دو نفر از اساتید فن در هر موردی دعوت می‌شود تا در رشته‌ی مربوطه سخنرانی نماید، از افراد نام‌برده هم برای خواندن اشعارشان دعوت شده بود و چون در آن جلسه نسبت به شعر نو و کهنه بحث می‌شود، مشاور کاخ به افراد حاضر در جلسه ابلاغ می‌کند که فقط اشعار و یا مطالبی را که سروده و نوشته‌اند، قرائت کنند، زیرا این جلسه برای بحث و جدل تشکیل نشده است و بهتر است مباحثه خود را در این زمینه در خارج دنبال کنند.
رئیس ساواک شمیرانات، شجاعی
نخست وزیر
سری
تاریخ: ۲۱ر۵ر۴۶
شماره ۳/۲۳۳
ریاست محترم دفتر مخصوص شاهنشاهی
عطف به مرقومه‌ی شماره ۱۴۲۷ مورخ ۴۶٫۵٫۱ در خصوص دو نفر از اعضای سابق حزب منحله توده که یک بار بنا به دعوت گروه ادبی کاخ جوانان در یک برنامه شعر و شاعری در کاخ مذکور شرکت کرده بودند، همان‌طور که تلفناً توضیح داده شد، هم‌اکنون ترتیبی داده شده است که در آینده در برنامه‌هایی که قرار است اشخاص خارج از اعضای کاخ شرکت نمایند، مراتب به اطلاع اینجانب برسد تا به طور محرمانه نظر مقامات امنیتی قبلا تحصیل گردد.
امروز بیش از چهار هزار نفر (در حدود ۱۵۰۰ دختر و دو هزار و پانصد پسر) در کاخ جوانان اسم‌نویسی کرده‌اند. از این عده در حدود شصت درصد دانشجو بین بیست سال تا سی سال می‌باشند، بقیه نیز اکثرا دارای مدارک بیش از دیپلم و غالبا لیسانس هستند. به منظور تشویق آن‌ها به شرکت در برنامه‌ها، آزادی نسبتا زیادی به آن‌ها داده شده و طرزی عمل گردیده که احساس نمایند کاخ جوانان متعلق به خودشان است و لذا باید در پیشرفت آن تمام مساعی ممکنه را به کار برند. در نتیجه این سیاست هر یک از گروه‌های ده‌گانه هنری، موسیقی، ورزش، علمی و غیره سعی می‌کنند برنامه خود را به بهترین وجه و بهتر از دیگران اجرا نمایند و این خود شور و شعفی زایدالوصف در بین آنان به وجود آورده و این قبیل فعالیت‌ها، زمینه را برای بروز استعدادها و شکوفا نمودن ابتکارات مهیا می‌سازد و ضمنا فرصت می‌دهد از بین آنان لایق‌ترین افراد برای تصدی کارهای مختلف مملکتی در نظر گرفته شوند. در حال حاضر با اقداماتی که شده کاخ جوانان هم از لحاظ مالی و هم از نظر برنامه‌ها می‌تواند بدون کمک بر پای خود بایستد و این درست در جهت منویات شاهنشاه آریامهر و در اجرای اوامر مبارک معظم له بوده است. برای توسعه آن بدون این‌که تحمیلی به بودجه دولت بشود، قطعه زمینی به مساحت ۲۰.۰۰۰ متر مربع در سلسبیل و قطعه‌ی دیگری در نزدیکی راه‌آهن به مساحت ۵۰۰ متر مربع به ترتیب از اوقاف و شهرداری گرفته شده و هزینه‌ی ساختمان‌های این دو ناحیه نیز به عهده‌ی خود آن‌ها محول گردیده و طرح ساختمانی آماده پیاده کردن می‌باشد.
در کرمانشاهان ۵۰۰۰ متر مربع و در اهواز به همین مساحت قطعه زمین بسیار مناسب دولتی برای شعب کاخ در نظر گرفته شده و از اعتبار شهرداری‌ها در مورد کرمانشاهان و اعتبار مخصوص استانداری در خوزستان شعب ساخته و تا آخر سال آماده‌ی بهره‌برداری خواهد شد.
در فرح‌آباد ساری قطعه زمینی به مساحت ۱۰۰.۰۰۰ متر مربع که متعلق به نخست‌وزیری بود، تحویل گرفته و مبدل به یک استراحتگاه عالی شد و هم‌اکنون سیصد نفر از نقاط مختلف ایران در اردوگاه آن شرکت دارند. یک نسخه از نشریه‌ی دوهفتگی کاخ متضمن فعالیت‌های کاخ در شعبه مرکزی جهت مزید استحضار عالی به پیوست می‌باشد.
باشد که خدمت ناچیز خادمین شاهنشاه در این امر کوچک مقبول درگاه مبارک‌شان افتد.
وزیر مشاور و معاون اجرایی نخست‌وزیر، دکتر نیک‌پی
نخست‌وزیری
سازمان اطلاعات و امنیت کشور
از ساواک
شماره ۳۶۶۰۴/ ۳۱۱
تاریخ: ۲۳ر۵ر۴۶
به: ریاست دفتر مخصوص شاهنشاهی
احمد شاملو، سیاوش کسرایی، هوشنگ ابتهاج هر سه نفر از اعضای سابق حزب منحله‌ی توده می‌باشند، ولی ضمن مراقبتی که در حال حاضر از آنان می‌گردد و فعالیت مضره سیاسی از نام‌بردگان مشاهده نمی‌گردد و شرکت افراد یادشده نیز در جلسات ادبی کاخ جوانان مبین علاقه‌ی آنان به همکاری بادستگاه‌های دولتی است. ضمنا همین نزدیکی آن‌ها با کاخ جوانان و همکاری آنان با مقامات دولتی از نظر این‌که وابسته به مقامات دولتی معرفی خواهند شد، موجب کاهش اعتبار نام‌بردگان نزد آن عده از طرفداران‌شان که هنوز دارای تمایلات سیاسی افراطی می‌باشند، می‌گردد. مضافا این‌که شعرای یادشده از طرف ساواک راهنمایی و هدایت گردیده‌اند که در آینده از طریق اشعار خود علیه افکار گذشته خویش تبلیغ و برنامه‌های انقلابی اخیر مملکت را به طور مستدل تایید نمایند. بدیهی است چون نام‌بردگان هیچ‌گونه سمت رسمی در کاخ مزبور ندارند، هر زمان کوچک‌ترین انحرافی از طرف آن‌ها از مسیر تعیین‌شده مشاهده گردد، بلافاصله از ادامه‌ی ارتباط افراد نام‌برده با کاخ جوانان ممانعت به عمل خواهد آمد.
رئیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور، سپهبد نصیری
دفتر مخصوص شاهنشاهی
به شرف عرض پیشگاه مبارک شاهنشاه آریامهر می‌رسد
جناب نخست‌وزیر عین گزارش دکتر نیک‌پی وزیر مشاور و رئیس هیات‌مدیره‌ی کاخ جوانان را تقدیم داشت و خلاصه‌ای از گزارش مزبور که حاکی از چگونگی پیشرفت کار و شرکت شاملو، هوشنگ ابتهاج و کسرایی در برنامه‌های هنری کاخ جوانان بود، از شرف عرض گذشت.
حسب الامر مبارک ابلاغ گردید از وجود اعضای سابق حزب توده در کاخ جوانان چه استفاده‌ای می‌توانند بکنند و آیا برنامه‌ای وجود دارد که از این قبیل اشخاص بتوان برای پیشرفت امور مربوط به جوانان استفاده کرد؟
به سازمان اطلاعات و امنیت کشور نیز ابلاغ گردید بررسی نمایند از چه نظر استفاده از این افراد را سالم دانسته‌اند و عیبی در این کار ندیدهاند؟
رئیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور در گزارش خود معروض داشته سه نفر مزبور از اعضای سابق حزب منحله‌ی توده می‌باشند، ولی در حال حاضر با مراقبتی که از آن‌ها می‌شود، فعالیت مضره‌ی سیاسی از نام‌بردگان مشاهده نشده است و با توجه به این‌که از طرف ساواک راهنمایی و هدایت شده‌اند که در آینده از طریق اشعار خود بر علیه افکار گذشته خود تبلیغ و برنامه‌های انقلابی اخیر مملکت را به طور مستدل تایید نمایند، شرکت نام‌بردگان در برنامه‌های طرح‌شده مبین علاقه‌ی آن‌ها به همکاری با مقامات دولتی و موجب کاهش اعتبار آنان نزد طرفداران‌شان که هنوز دارای تمایلات سیاسی افراطی می‌باشند خواهد شد. بدیهی است به محض مشاهده‌ی کوچک‌ترین انحراف از مسیر تعیین‌شده، از ادامه‌ی ارتباط آن‌ها با کاخ جوانان ممانعت به عمل خواهد آمد.
دکتر نیک‌پی نیز معروض داشته: از این پس ترتیبی داده شده که در این قبیل موارد، قبلا نظر مقامات امنیتی خواسته شود و بعدا اجازه شرکت در برنامه‌ها به اشخاص غیرعضو در کاخ جوانان داده شود و در همین گزارش مجددا به پیشرفت‌های کاخ و علاقه‌مندی جوانان به اجرای برنامه‌های هنری و علمی اشاره نموده و به عرض می‌رسانند در سلسبیل در یک قطعه زمین به مساحت ۲۰,۰۰۰ متر که از اوقاف گرفته شده و در نزدیکی راه‌آهن در یک قطعه زمین به مساحت ۵۰۰۰ متر که از طریق شهرداری تهران واگذارشده، بدون این‌که تحمیلی به بودجه دولت بشود، قرار است به هزینه‌ی اوقاف و شهرداری شعب کاخ ساخته شود و طرح ساختمانی آماده پیاده کردن می‌باشد.
و همچنین در کرمانشاه در یک قطعه زمین به مساحت ۵۰۰۰ متر مربع و در اهواز در یک قطعه زمین به همین مساحت از اراضی دولتی در نظر گرفته شد و قرار است از محل اعتبار شهرداری‌های کرمانشاهان و اعتبار مخصوص استانداری خوزستان این شعب ساخته شود و تا آخر سال آماده بهره‌برداری خواهد بود. در فرح‌آباد ساری نیز یک قطعه زمین به مساحت یکصد هزار متر که متعلق به نخست‌وزیری بود، تحویل گرفته شد و مبدل به یک استراحتگاه عالی شد و هم اکنون سیصد نفر از نقاط مختلف ایران در این اردوگاه شرکت دارند.
یک نسخه از نشریه‌ی دوهفتگی کاخ را که متضمن فعالیت‌های کاخ در شعبه مرکزی می‌باشد، تقدیم داشته‌اند.
۲۵۹۵۷
برگزیده های ایران
