حال خوب “کرکس مصری” در ایران/ نقش دیکلوفناک در تلفات کرکس
حال خوب “کرکس مصری” در ایران/ نقش دیکلوفناک در تلفات کرکس
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری برگزیده های ایران، “کرکس مصری” یکی از گونه‌های نادر کرکس‌هاست که در مناطق وسیعی از آفریقا، اروپا و آسیا یافت می‌شود. این پرنده با اندازه‌ای کوچک‌تر از دیگر کرکس‌ها و بال‌های سفید و سیاه که هنگام پرواز دیده می‌شوند، به‌راحتی قابل تشخیص است.
کرکس مصری به‌دلیل کاهش تعداد جمعیت در معرض تهدید قرار دارد و اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) آن را به‌عنوان گونه‌ای “در معرض خطر” طبقه‌بندی کرده است. علت‌های اصلی کاهش جمعیت آن شامل تخریب زیستگاه، مسمومیت، و شکار غیرقانونی می‌شود.
این جانور در مناطق خشک و نیمه‌خشک، دشت‌ها، کوهستان‌ها و دره‌ها یافت می‌شود و جمعیت آن در مناطقی مانند شمال آفریقا، خاورمیانه، شبه‌جزیره ایبری، ایران و هند به چشم می‌خورد. کرکس‌ها به‌دلیل لاشه‌خوار بودن، نقش مهمی در پاک‌سازی طبیعت دارند و جزو جانوران دارای اهمیت بالا در هر اکوسیستم محسوب می‌شوند.
در رابطه با شرایط فعلی این جانور، دکتر محمود مرعشی؛ دامپزشک کلینیک حیات وحش پردیسان به برگزیده های ایران گفت: ایران در بحث حفاظت از حیات وحش در مقایسه با اغلب کشورهای همسایه و منطقه سرآمد است و وضعیت بهتری دارد چرا که ما بسیار قبل‌تر از اینکه این کشورها بدانند حفاظت از حیات وحش چیست، حفاظت را در دستور کار داشتیم. اکنون هم زمانی که گونه به گونه شرایط را بررسی می‌کنیم، می‌بینیم که وضعیت ما خیلی از آنها بهتر است؛ اگرچه آنها هزینه‌های هنگفتی برای حفاظت از گونه‌هایشان می‌کنند که ما این پول‌ها را هزینه نکرده‌ایم اما باز هم به‌نسبت جمعیت خیلی از گونه‌ها نسبت به کشورهای منطقه وضعیت بهتری داریم.
وی ادامه داد: یکی از گونه‌هایی که خوشبختانه شرایط خوبی در ایران دارد، “کرکس مصری” است. این جانور از شمال آفریقا در مصر تا جنوب چین و جنوب آسیا زیستگاه دارد اما بهترین زیستگاه آن در زمان حاضر کشور ایران و بدترین زیستگاه آن نیز در هند و پاکستان است که تقریباً ۸۵ درصد جمعیت آن در این دو کشور از بین رفته است.
دامپزشک متخصص حیات وحش درباره علت تلفات بالای کرکس مصری در این دو کشور توضیح داد: دامپزشکان با بررسی علت این موضوع متوجه شدند که کلیه این جانور به‌شدت به NSAID (داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی) حساس است و کلیه آنها را از کار می‌اندازد، بیشترین دارو نیز که روی آن تأثیر می‌گذارد، دیکلوفناک است.
مرعشی ادامه داد: به‌خاطر فرهنگ مردم هند و بخش‌هایی از پاکستان که حیوان‌پرست هستند و به‌طور ویژه به “گاو” احترام ویژه‌ای می‌گزارند، زمانی که سن گاو بالا می‌رود و در اواخر عمرش دچار یک سری مشکلات می‌شود، دامپزشکان در این کشورها به گاوها قرص‌های ضددرد و ضدالتهاب می‌دهند که بتواند زندگی کم‌دردتری را داشته باشد. یکی از داروهایی که زیاد استفاده می‌شد، همین دیکلوفناک است که در بدن گاو می‌ماند و زمانی که این گاو می‌میرد، کرکس بر اساس طبیعت خود می‌آمد که از این لاشه تغذیه کند و همین تغذیه باعث می‌شد دیکلوفناک وارد کلیه‌هایش شود و آنها را از کار بیندازد و نهایت کرکس مصری را تلف کند.
وی بیان کرد: پس از اینکه حساسیت کرکس مصری به این داروها مشخص شد، در همکاری خوب سازمان دامپزشکی، سازمان حفاظت محیط زیست و گروه‌های مردم‌نهاد فعال در این زمینه که یکی از آنها “انجمن پرنده‌شناسی طرلان” بود، کارگروه مشترکی تشکیل شد و از سال ۱۳۹۲ ورود و مصرف داروی دیکلوفناک دامی در کشور ما ممنوع شد و از آن به بعد نه دارویی وارد شده و نه مصرف شده است، به همین دلیل در زمان حاضر ما یکی از بهترین جمعیت‌های کرکس مصری را در کشور داریم که یکی از بهترین زیستگاه‌های آن در جزیره قشم و اصلاً نماد حیات وحش قشم کرکس مصری است.
دامپزشک کلینیک حیات وحش پردیسان درباره کرکس‌های مصری حاضر در کلینیک نیز گفت: متأسفانه در جنوب تهران بازاری به‌نام بازار پرندگان خلیج فارس داریم که انواع و اقسام حیوانات در آن خرید و فروش می‌شود و متأسفانه این بازار جمع هم نمی‌شود، وقتی علت جمع‌نشدن را جویا می‌شویم، می‌گویند؛ “به‌هرحال این کار (خرید و فروش پرندگان) در کشور اتفاق می‌افتد و ما می‌خواستیم این روند را زیر نظر بگیریم و ساماندهی کنیم”. اداره‌کل محیط زیست استان تهران در سال‌های اخیر نظارت خیلی خوبی روی این بازار داشته است اما به این دلیل که عِده و عُده نیروهای این اداره‌کل محدود است، گاهی مواردی از زیر دست آنها در می‌رود و از پس همه متخلفین این بازار برنمی‌آید.
مرعشی افزود: لذا اینجا نیاز است که مردم بازوهای محیط زیست باشند. از مردم می‌خواهم که اگر به این بازار رفتند و دیدند گونه‌های ممنوعه حیات وحش خرید و فروش می‌شود، حتماً به محیط زیست اطلاع دهند تا بیاید و با شخص متخلف برخورد کند. گاهی مردم به‌دلیل حسن‌نیتی که دارند گونه را از قاچاقچی و فروشنده می‌خرند تا به محیط زیست تحویل دهند؛ اگرچه نفس این عمل خوب است اما باعث ایجاد تقاضا و درآمد برای فرد متخلف می‌شود و باز هم او را به تکرار این کار تشویق می‌کند.
وی اظهار کرد: کرکس‌هایی هم که الآن در کلینیک داریم، یکی از آنها را محیط زیست استان تهران از بازار گرفته و برای ما آورده و دو قطعه دیگر نیز توسط شخصی آورده شده است که به‌دلیل حسن‌نیتی که داشته این گونه را به این دلیل که می‌دانسته در معرض انقراض است از بازار خریداری کرده و برای ما آورده است، اگرچه قسمت اول کار وی که برای خرید این کرکس‌ها پول پرداخته کرده اشتباه است اما نمی‌توان حسن‌نیت او را زیرسؤال برد. در زمان حاضر کرکس‌هایی که در کلینیک داریم، شرایط خوبی دارند.
دامپزشک متخصص حیات وحش گفت: تغذیه پرندگان شکاری بسیار مهم است اما مردمی که آنها را می‌گیرند فقط به آنها گوشت می‌دهند و این تغذیه نادرست باعث می‌شود کلسیم و فسفر به پرنده نرسد و دچار نرمی استخوان شود. زمانی که کرکس در طبیعت است، علاوه بر گوشت لاشه از استخوان آن نیز تغذیه می‌کند و کلسیم جذب می‌کند اما در غذایی که مردم به آنها می‌دهند، کلسیمی وجود ندارد. زمانی که پرنده یکی دو ماه با این روش غلط تغذیه شود، دنده‌های آن دفرمه می‌شود و پرنده را با مشکل تنفس روبه‌رو می‌کند و زمانی که حیوان به این مرحله می‌رسد، ممکن است دیگر چاره‌ای جز یوتانایز (مرگ بدون درد) نداشته باشیم.
/+
