بیم‌ها و امیدهای سیب‌زمینی‌کاران کردستانی/کشاورزان: خرید تضمینی راهکار رفع دغدغه تولید
خبرگزاری برگزیده های ایران استان کردستان؛ شیرین مرادی/سیب‌زمینی به عنوان یک غذای تازه در سبد انسان‌ها، از حدود قرن شانزدهم میلادی در اروپا مطرح شد. دانشمندان آمریکایی به این نتیجه رسیده‌اند که سرمنشأ کلیه انواع سیب‌زمینی‌های امروزی را می‌توان به یک گیاه واحد که بیش از هفت هزار سال پیش در پرو کشت شد ردگیری کرد.
سیب‌زمینی در حوالی سال ۱۵۷۰ توسط فاتحان اسپانیایی از آمریکای جنوبی به اسپانیا منتقل شد و کشت آن در سراسر اروپا رواج یافت. سیب زمینی بعداً توسط مستعمره‌نشین‌های بریتانیایی به آمریکای شمالی منتقل شد.
سیب‌زمینی که ریشه کاشت آن در بولیوی و پرو تعیین شده است، نخستین بار توسط جان ملکم در اواسط پادشاهی فتحعلی‌شاه قاجار به ایران آورده شده است، برای همین در ابتدا به آن «آلوی مَلکَم» می‌گفتند. نخستین جایی که در ایران سیب‌زمینی کاشته شد، روستای پشند در استان البرز بوده است، به همین دلیل همچنان سیب‌زمینی پشندی در ایران معروف است.
ورود سیب‌زمینی به ایران
سیب‌زمینی برای نخستین بار در دوره قاجار وارد ایران شد و دولت قاجاریه سعی بر این داشت تا از این ماده غذایی برای بهبود وضعیت معیشتی مردم خود استفاده کند؛ ولی از آنجایی که عامه مردم اطلاع دقیقی از نحوه کشت و مصرف این گیاه جدید نداشتند، دولتمردان قاجاری برای آگاهی دادن به مردم سعی کردند از طریق نوشتن مزایای سیب زمینی و نحوه کاشت، برداشت و مصرف آن، در روزنامه‌ها و کتب، اطلاعاتی را در اختیار عموم مردم قرار دهند که یکی از این مطالب مطلب میرزا یوسف خان مستشارالدوله تحت عنوان «تاریخ پیدا شدن سیب‌زمینی» از فرانسه به برگزیده های ایرانی در سال ۱۳۱۳ قمری است.
کردستان قطب تولید سیب‌زمینی
کردستان یکی از قطب‌های تولید سیب‌زمینی در کشور است، محصولی که در دشت‌های قروه و دهگلان به صورت گسترده کشت می‌شود این مناطق به عنوان اصلی‌ترین قطب‌های کشت سیب‌زمینی در استان کردستان به شمار می‌روند.
براساس آنچه از سوی مسئولان و متولیان حوزه کشاورزی در استان عنوان می‌شود؛ بیش‌از ۹۵ درصد از سیب‌زمینی تولید شده در کردستان در دو شهرستان قروه و دهگلان کشت و برداشت می‌شود.
۸ هزار و ۵۰۰ هکتار از اراضی زراعی استان امسال زیرکشت سیب‌زمینی رفت و براساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته، قرار است بیش‌از ۳۴۰ هزارتن سیب‌زمینی از این سطح زیرکشت برداشت شود.
کاشت سیب‌زمینی در ۸۵۰۰ هکتار از اراضی کردستان
حیدر مرادی مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی کردستان با بیان اینکه سالانه ۸ هزار و ۵۰۰ هزار هکتار از اراضی استان زیر کشت سیب‌زمینی می‌رود، اظهار کرد: برنامه ابلاغی استان در کشت سیب‌زمینی طی سال زراعی گذشته ۸ هزار و ۵۰۰ هکتار بود که معادل این برنامه این محصول در اراضی کشاورزی استان کشت شد.
مدیرامور زراعت سازمان جهاد کشاورزی کردستان پیش‌بینی عملکرد تولید در هکتار را ۴۰ تن عنوان کرد و گفت: در حال حاضر ۲ هزار و ۵۰۰ نفر بهره‌بردار در این زمینه فعالیت می‌کنند و کردستان از لحاظ کشت و تولید بر اساس آمار سنوات قبل رتبه چهارم کشوری را دارد. وی گفت: سالانه ۳۴۰ هزار تن سیب‌زمینی در کردستان تولید می‌شود و این استان در تولید سیب‌زمینی جزو استان‌های برتر کشور است.
مرادی با بیان اینکه بیش از ۹۵ درصد اراضی زیرکشت سیب‌زمینی مربوط به شهرستان‌های قروه و دهگلان است، اضافه کرد: از ابتدای فصل برداشت سیب‌زمینی در استان تاکنون بیش از ۶ هزار هکتار از اراضی زراعی استان برداشت شده و ۲ هزار و ۵۰۰ هکتار آن باقی مانده که بارندگی چند روز اخیر آن را به تاخیر انداخته است.
وی افزود: ۱۰۰ درصد عملیات کاشت، داشت و برداشت سیب‌زمینی در شهرستان‌های قروه و دهگلان به صورت مکانیزه انجام می‌شود و تغییر شیوه کاشت و تغذیه مناسب موجب شده برای تولید این محصول آب کمتر مصرف شود و عملکرد در واحد سطح هم افزایش یابد.
مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی کردستان با بیان اینکه حدود ۱۰۰ هزار تن سیب‌زمینی تولیدی مصرف خوراکی و نیاز بذری استان است، عنوان کرد: مابقی تولید حدود ۲۴۰ هزار تن به سایر استان‌ها و یا کشورهای همسایه صادر می‌شود.
به گفته مرادی، ارزش‌افزوده این محصول با توجه به اینکه قیمت بازار متغیر است به راحتی بدست نمی‌آید اما با توجه به اینکه قیمت عرضه این محصول در حال حاضر ۴ هزار تومان است، اگر مبنا را بر این قیمت بگذاریم این محصول حدود یک‌هزار و ۳۶۰ میلیارد تومان ارزش افزود در استان دارد.
تولید سیب‌زمینی یک‌هزار و ۳۶۰ میلیارد تومان ارزش افزود برای سیب‌زمینی‌کاران در استان دارد.
وی اضافه کرد: هر سال ۲۰۰ نمونه‌برداری به منظور بررسی سالم بودن این محصول و ارزیابی میزان سموم باقیمانده در آنها انجام می‌شود.
مرادی از آغاز نمونه برداری محصول سیب زمینی در سال زراعی جاری خبر داد و عنوان کرد: بر مبنای آزمایش انجام شده در سال زراعی گذشته بیش از ۹۵ درصد سیب زمینی تولیدی استان دارای استاندارد لازم است.
فعالیت ۱۲۰۰ سیب‌زمینی‌کار در دهگلان
حیدریان، کارشناس ترویج مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان دهگلان در این باره می‌گوید: سیب‌زمینی امروز یکی از محصولات استراتژیک در کشور ما محسوب می‌شود.
به گفته وی، شهرستان دهگلان از قطب‌های تولید سیب‌زمینی در کردستان است و هر ساله حدود ۳ هزار و ۸۰۰ هکتار از اراضی این شهرستان زیرکشت این محصول می‌رود.
وی با بیان اینکه از هر هکتار به صورت میانگین ۴۰ تن سیب‌زمینی برداشت می‌شود، گفت: در مجموع در سال زراعی جاری ۳۰ درصد اراضی شهرستان دهگلان زیرکشت سیب‌زمینی رفته و ۱۶۰ هزار تن سیب‌زمینی از این سطح زیرکشت برداشت می‌شود.
حیدریان افزود: ارزش غذایی سیب‌زمینی تا اندازه‌ای است که در یکی از چهار محصول اصلی در سبد هر خانوار ایرانی قرار گرفته، لذا تولید این محصول استراتژیک باید از بالاترین کیفیت برخوردار باشد. وی عنوان کرد: در طول یک فصل زراعی برای کاشت سیب‌زمینی بیش از ۶۰ هزار نفر روز در این شهرستان اشتغالزایی صورت می‌گیرد که رقم چشمگیر در حوزه اشتغالزایی در استان را به خود اختصاص داده است.
به گفته این کارشناس حوزه کشاورزی، بیش از یک‌هزار و ۲۰۰ نفر بهره‌بردار در دهگلان در زمینه تولید سیب‌زمینی فعالیت دارند اشتغالزایی برای هر هکتار در زمان کاشت،داشت و برداشت ۱۵ نفر روز است.
وی از انگشت اتهام در مورد آب‌بر بودن تولید محصول سیب‌زمینی انتقاد کرد و اظهار داشت: به نظر بنده سیب‌زمینی براساس ماده خشکی که تولید می‌کند و ارزش غذایی که دارد محصول آب‌بر نیست و براساس میزان آبی که مصرف می‌کند محصولی تولید می‌شود که به لحاظ ارزش غذایی نسبت به محصولات دیگر ارزش بالاتری دارد.
سیب زمینی براساس ماده خشکی که تولید می‌کند و ارزش غذایی که دارد محصول آب‌بر نیست
وی تصریح کرد: ماده خشکی که این محصول تولید می‌کند بالای ۳۳ درصد است و همین مسئله بیانگر آب‌بر نبودن محصول سیب‌زمینی برخلاف انگشت اتهاهمی است که به سمت این محصول دراز شده است.
وی افزود: محصول سیب‌زمینی در سال زراعی جاری از لحاظ قیمت هم قیمت مناسبی را به خود اختصاص داده است و کشاورزان زیادی در این شهرستان در حال برداشت و انبار کردن سیب زمینی هستند.
این کارشناس کشاورزی تصریح کرد: محصول برداشت شده به این انبارهای انتقال و بعد سوت‌زنی این محصول با کیفیت و استاندارد به بازارهای داخلی و خارج از کشور روانه می‌شود.وی به ظرفیت‌ها و زیرساخت‌های موجود در حوزه کشاورزی در شهرستان دهگلان هم گریزی زد و گفت: در حوزه انبار کردن ۳۵ هزار تن انبار بالای صفر محصولات کشاورزی به صورت مدرن و بیش از ۲۵ هزار تن انبارهای عادی وجود دارد.
بازارهای هدف سیب‌زمینی دهگلان
وی افزود: بازار هدف برون‌مرزی سیب‌زمینی استان به ویژه سیب‌زمینی باکیفیت دهگلان بازارهای کردستان عراق است که به دلیل هم‌مرز بودن با کشور عراق این مهم به صورت قابل توجه انجام می‌شود و سودآوری خوبی برای کشاورزان دارد.
حیدریان در ادامه با اشاره به ایجاد سه سایت جامع تولید سیب‌زمینی استاندارد در شهرستان دهگلان، عنوان کرد: سایت آقای امیری در چراغ‌آباد واحد اصلی از الگوی تولیدی و ترویجی جهاد کشاورزی شهرستان دهگلان است که دو سال پیش توانسته استاندارد ملی یعنی ایران گپ خود را دریافت کند و محصول بسیار استاندارد و با کیفیتی در این مجموعه تولید می‌شود.
وی گریزی هم به هدف‌گذاری و برنامه جهاد کشاورزی دهگلان در خصوص تولید سیب‌زمینی زد و افزود: تمام تلاش مجموعه جهاد کشاورزی شهرستان این است که محصولی که تولید می‌شود حداقل نیترات و باقیمانده سموم را در خود داشته باشد که خوشبختانه با تلاش مستمر کارشناسان پهنه این امر مهم محقق شده است.
به گفته حیدریان، محصول سیب‌زمینی شهرستان دهگلان به دلیل نیترات و کود و سموم مجاز استاندارد خود را برای صادرات دارد.
کسب ۵ استاندارد تشویقی برای سیب‌زمینی دهگلان
وی با بیان اینکه طی سال‌جاری ۵ استاندارد تشویقی برای سیب زمینی دهگلان دریافت کرده‌ایم، عنوان کرد: توسعه این مهم از اولویت‌های ما بوده و برهمین اساس برنامه‌هالی متنوعی برای تولید استاندارد و با کیفیت محصولات کشاورزی در این شهرستان انجام و یا در دستور کار قرار گرفته است.
کارشناس ترویج مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان دهگلان تصریح کرد: محصول سیب‌زمینی محصولی با ضایعات بالا است؛ کشاورزان می‌توانند با برداشت مکانیزه، بسته‌بندی مناسب در مزرعه و حمل و نقل درست این محصول به انبارهای مدرن این ضایعات را تا حد زیادی کاهش دهند.
وی افزود: جهاد کشاورزی در این زمینه با اختصاص مجوزهای مدرن و پرداخت تسهیلات ارزان قیمت به کشاورزان اقدامات حمایتی خوبی را انجام داده است که تاثیر بسزایی در افزایش تولید و کاهش ضایعات این محصول داشته است.
حیدریان همچنین بر ضرورت تقویت زیرساخت‌های توسعه کشت محصولات کشاورزی در این شهرستان تاکید کرد و گفت: یکی از زیرساخت‌های اصلی در توسعه کشاورزیبه‌ویژه در حوزه کشت سیب‌زمینی، ایجاد انبارهای مورد نیاز و سردخانه‌های مدرن و واحدهای فرآوری مختلف است که در این زمینه حمایت بخش دولتی و خصوصی به ویژه بانک‌ها امری ضروری است.
فعالیت ۲۰ سایت الگویی تولیدی و ترویجی محصولات کشاورزی
زلیخا میرکی رئیس جهاد کشاورزی بلبان آباد هم در این باره می‌گوید: در چارچوب دستورالعمل‌های سازمان جهاد کشاورزی سالانه جهاد کشاورزی در شهرستان‌ها اقدام به اجرای سایت‌های الگویی گندم، نخود، کلزا و سیب‌زمینی می‌کنند.
وی افزود: سایت الگویی تولیدی ترویجی روستای چراغ‌آباد از توابع بخش بلبان‌آباد یکی از بهترین نمونه‌های سایت‌های الگویی در این شهرستان است که هدف از اجرای این سایت‌ها معرفی ارقام مناسب منطقه، زمان مناسب کشت و انتقال یافته‌های ترویجی و علمی توسط کارشناسان در کنار دانش بومی کشاورزان منطقه است.
آمیخته‌شدن دانش و تجربه در حوزه کشاورزی
میرکی تصریح کرد: در چهارچوب اجرای سایت‌های الگویی در منطقه بیشتر هدفمان انتقال دانش کارشناسان به کشاورزان و بهره‌برداران این حوزه است.
وی با اشاره به وجود ۲۰ واحد سایت الگویی تولیدی و ترویجی محصولات کشاورزی در شهرستان دهگلان گفت: برای اجرای این سایت الگویی از مرحله کاشت تا برداشت کاشناسان جهاد کشاورزی به صورت مستمر بازدیدهای روزانه، هفتگی و دوره‌ای براساس شرایط منطقه داشته و با راهنمایی درست توانسته‌اند این ظرفیت ارزشمند را ایجاد کنند.
به گفته میرکی، نمونه‌برداری خاک و آب با حضور کارشناسان به منظور اجرای هرچه بهتر سایت برای اینکه کار را از زیربنا شروع کنیم انجام می‌شود و در مرحله بعدی با اعطای یارانه تسهیل‌گری‌های لازم برای ایجاد چنین سایت‌های کشاورزی که به لحاظ بهره‌وری و صرفه‌جویی در مصرف آب بسیار به صرفه هستند فراهم می‌شود.
وی آموزش را زیربنا و مولفه اصلی دیگری در اجرای چنین طرح‌هایی در جهاد کشاورزی بیان کرد و گفت: ۵ کارگاه آموزشی با ظرفیت ۲۰۰ نفر روز در راستای ایجاد این سایت‌های الگویی برگزار شده و طی آن زمان کاشت، ارقام مناسب، کنترل آفات و زمان مناسب برداشت توسط کارشناسان منطقه به بهره‌برداران آموزش داده شده است.
وی افزود: برگزاری این دوره‌های آموزشی با هدف تعمیم اطلاعات و ترغیب سایر کشاورزان به حرکت به سمت کشاورزی‌های نوین و ایجاد چنین سایت‌های تولیدی است.
وارد اراضی کشاورزی آقای امیری در روستای چراغ‌آباد که می‌شویم؛ تا چشم کار می‌کند گونی‌های پر شده سیب‌زمینی در کنار هم و یا با فاصله است که توسط کارگران پر و چیده شده‌اند، بیش از ۵۰ تا ۶۰ کارگر مشغول پرکردن گونی‌های سیب‌زمینی هستند.
سفره پر برکت این زمین
کار برداشت سیب‌زمینی از دل خاک که در گذشته به صورت دستی و بسیار سخت انجام می‌شود امروز با ماشین‌های مخصوص انجام می‌شود و این کار بخش زیادی از خستگی کار را کاهش داده است.
مزرعه‌ای کاملا مکانیزه
آقای منصور امیری جوان اما با تجربه است، کشاورزی نمونه که توانسته با بهره‌گیری و استخدام تکنولوژی‌های نوین با کمک جهاد کشاورزی زمینه پیشرفت هرچه بیشتر خود را در حوزه کشاورزی فراهم کند و بستر اشتغالزایی را برای تعداد زیادی فراهم سازد.
وی با بیان اینکه این مزرعه با روش نوین سنترپیوت آبیاری می‌شود، افزود: بهره‌وری این سیستم آبیاری نسبت به آبیاری‌های ثابت خیلی بیشتر است.این کشاورز ساعی دهگلانی می‌گوید: این سایت حدود ۴۰ هکتار است که با استفاده از شیوه‌های نوین کشاورزی کلا به کشت سیب‌زمینی از انواع مختلف «جلی»، «اسپریت»، «بامبا»، «آگریا» و غیره اختصاص پیدا کرده است.
امیری افزود: محصول سیب‌زمینی در این سایت کشاورزی که حدود ۴۰ هکتار است از زمان کاشت تا برداشت کاملا به صورت مکانیزه انجام می‌شود و همین کار موجب افزایش بهره‌وری و کاهش میزان مصرف آب شده است.
وی اشتغالزایی فصلی در این سایت کشاورزی را ۵۰ نفر در روز بیان کرد و گفت: به صورت مستقیم نیز برای ۱۵ نفر اشتغالزایی صورت گرفته است.
بیم‌ها و امیدهای سیب‌زمینی‌کاران کردستانی
وی در ادامه به برخی مشکلات فراروی کشاورزان هم گریزی زد و گفت: هزینه برداشت محصول سیب‌زمینی با توجه به هزینه کارگران و استفاده دستگاه‌های نوین برای برداشت بسیار هنگفت است که خرید تضمینی سیب‌زمینی مانند برخی دیگر از محصولات کشاورزی می‌تواند بخشی از نگرانی‌های سیب‌زمینی‌کاران را برطرف کند.
خرید تضمینی سیب‌زمینی مانند برخی از محصولات کشاورزی دیگر می‌تواند بخشی از نگرانی‌های سیب‌زمینی کاران را برطرف کند
امیری افزود: کمبود انبار و سردخانه‌های استاندارد و نبود بازار فروش و عدم حمایت و خرید تضمینی از سوی دولت در سال‌های اخیر همیشه بعنوان یکی از مهم‌ترین دغدغه برای ما سیب‌زمینی‌کاران وجود داشته که از دولت مردمی آقای رئیسی انتظار داریم که در این حوزه یاری‌گر تولیدکنندگان فعال در این عرصه باشد.
وی نظارت، توجه و سیاست‌گذاری ویژه از سوی دولتمردان در زمینه کشت و تنظیم بازار محصول سیب‌زمینی را ضروری دانست و افزود: در سال‌های اخیر هزینه‌های کشت از جمله قیمت بذر، کارگر و نهاده‌ها و ادوات کشاورزی به طور سرسام آوری افزایش یافته و مشکل آب نیز امسال کشاورزان را بسیار اذیت کرد امیدواریم با حمایت‌های مختلف به ویژه پرداخت تسهیلات کم بهره به کشاورزان زمینه حمایت از آنها و رونق هرچه بیشتر تولید در این منطقه فراهم شود.
وی اضافه کرد: قیمت محصول در اوایل برداشت تا حدودی متعادل است اما بیم آن می‌رود که با سرازیر شدن محصول در بازار و فعال‌تر شدن دلالان قیمت خرید از کشاورزان کاهش یافته و همانند سال‌های گذشته متحمل ضرر و زیان شویم.
درب گونی سیب‌زمینی را با دقت خاصی می‌دوزد در حالی که عرق از جبین پاک می‌کند می‌گوید: زمین کشاورزی ندارم به همین دلیل برای امرار معاش خود و فرزندانم مجبورم در سن ۶۵ سالگی کارگری کنم.
آقامحمد افزود: کار برداشت سیب‌زمینی قبلا خیلی سخت بود اما الان با توجه به ماشین‌آلاتی که وجود دارد کار تا حدود آسان شده اما اینکه بگویم راحت است نه، همینکه باید بیش از ۱۰ ساعت خم شوی و سیب‌زمینی‌ها را از درون خاک بچینی و در گونی بریزی سخت و طاقت فرسا است.
با وجود تمام این سختی‌ها راضی هستیم اگر این کار هم نباشد پولی برای بردن به خانه و تامین مخارج زندگی نداریم سختی کار به مراتب بهتر از شرمنده شدن جلوی خانواده است.
می‌پرسم بچه‌ها برای کمک نمی‌آیند، می‌گوید؛ دخترها که نمی‌توانند ولی بعضی اوقات پسرم هم به کمکم می‌آید ولی خودم از اول برداشت در مزارع مردم کار می‌کنم.
سفره پهن سیب‌زمینی در زمین کارگران
به سختی گونی سنگین سیب‌زمینی را روی دوشش گذاشته و به سمت ماشین که برای بارکردن سیب‌زمینی آمده می‌رود، گرد و خاک حاصل از سیب‌زمینی تمام صورتش را پوشانده است، می‌گوید: روزی ۱۰ ساعت کار می‌کنیم مزایایی که می‌گیریم متناسب با زحمتی که می‌کشیم نیست.
به گفته این کارگر، کار برداشت هم مقطعی بوده و دوباره بیکار می‌شویم این وضعیت برای افرادی چون ما که متاسفانه اجاره‌نشین هستیم هم شرایط سخت‌تری را فراهم می‌کند.
وی افزود: اگر در زمینه ایجاد واحدهای تولیدی فرآوری محصولات کشاورزی در استان کارهای اساسی انجام شود و دست ما جوان‌ها را در این واحدها بند کنند بسیاری از مشکلات‌مان حل می‌شود.
وی تصریح کرد: کردستان به ویژه منطقه لیلاخ ظرفیت خوبی در حوزه کشاورزی دارد، اما به لحاظ واحدهای فرآوری که می‌تواند اشتغال پایدار را برای مردم فراهم کند ضعیف هستیم در این زمینه نیاز به سرمایه‌گذاری از سوی دولت و بخش خصوصی هستیم.
و اما…
سیب‌زمینی محصولی پرمصرف و استراتژیک است و با توجه به اشتغال تعداد زیادی از کشاورزان کشور به کاشت و داشت آن ضرورت مدیریت بازار و در مواقع نیاز حمایت از تولیدکنندگان اجتناب ناپذیر است و دولت باید در این زمینه برنامه سالانه و پیش‌بینی شده‌ای داشته باشد.
ساخت انبارهای سرد، حمایت و پشتیبانی از تولید محصولات کشاورزی است تا با تنظیم بازار و نگهداری از محصولات و عرضه بموقع این محصولات با قیمت مناسب به بازار داخلی و خارجی، تولید محصولات کشاورزی در استان بیش از گذشته رونق بگیرد.
انتهای پیام/۲۳۳۰/۷۱
