بخت‌گشایی از بختگان با بستن گلوی چاه‌ها محقق می‌شود
به گزارش برگزیده های ایران از شیراز، تالاب طشک و بختگان، روزی ارزشمندترین زیستگاه پرندگان مقیم و کوچرو استان بوده است.
گستره آبخیزی که ۱۲۶ هزار هکتار مساحت داشته و سهم تالاب طشک ۴۶ هزار هکتار با حداکثر عمق ۱۳۰ سانتی متر و سهم تالاب بختگان حدود ۸۱ هزار هکتار با حداکثر ژرفای ۳ متر بوده است.
یکی از ویژگی‌های این پهنه آبی که در جهان بی مانند می باشد، این است که زمستانها در غرب تالاب، آب شیرین و در شرق آن آب شور جریان دارد.
آب این تالاب از رودخانه کر و سیوند به دست می‌آید و پرندگانی مانند کفچه، فلامینگو، کاکایی صورتی و درنا در این تالاب زادآوری می‌کنند، تاکنون بیش از ۹۰ پرنده زمستان گذر در این تالاب شناخته شده‌اند، بر روی هم، ۴۶ گونه پستاندار و ۲۱۸ گونه پرنده در تالاب طشک و بختگان زندگی می‌کنند، از ۱۲۰ گونه سوسمار ایران ۱۶ گونه‌ی آن، از ۷۵ گونه مار ایران ۱۴ گونه و از ۱۰ گونه لاک پشت ۲ گونه‌ی آن در این پهنه دیده می‌شوند. ۲۲ گونه ماهی نیز در این زیستگاه می زیستند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست فارس و رئیس کارگروه تخصصی ستاد هماهنگی و مدیریت تالاب های استان در گفتگو با خبرنگار فارس گفت: آبخوان های اطراف دریاچه بختگان گرادیان هیدرولوژیکی منفی داشته و انتقال آب شور از تالاب ها به سفره های آب زیر زمینی تهدید جدی برای کشاورزی پایدار بوده و به جرات می توان گفت با ادامه این روند، کشاورزی به زودی روند زوال را پیش می گیرد.
حمید ظهرابی با تشریح اقداماتی که تاکنون به منظور انجام طرح مطالعه، حفاظت و احیای دریاچه های استان انجام شده است، گفت: انتقال آب شور از تالاب ها به سفره های آب زیر زمینی تهدید جدی برای کشاورزی پایدار بوده و به جرات می توان گفت با ادامه روند برداشت بیش از حد مجاز آب از سفره های زیرزمینی، کشاورزی منطقه قطعاً رو به زوال خواهد رفت.
بخت‌گشایی از بختگان با مدیریت آب امکان‌پذیر است
وی بیان کرد: بر اساس مطالعات انجام شده از میان آبخوان های جهان آباد، خیر، استهبان، نیریز، تنگ حنا – پیچگان ۱، تنگ حنا – پیچگان ۲ و خانه کت، بیشتر آنها دارای گرادیان منفی به بختگان هستند، به نحوی که در مجموع یک میلیون مترمکعب از آب شور تالاب وارد این سفره های آب زیر زمینی می شود و با افزایش عمق چاه‌ها و برداشت بیشتر از منابع و پایین تر رفتن سفره ها این فرایند تا شور شدن کامل سفره ها و متعاقب آن اراضی کشاورزی پیش خواهد رفت.
وی افزود: سفره های آب زیر زمینی اطراف تالاب با کسری سالانه حدود ۱۲۰ میلیون مترمکعبی مواجه هستند و با روند افت بیشتر سفره ها و در نتیجه شور شدن بیشتر سفره های آب زیر زمینی، کشاورزی منطقه به شدت تهدید می شود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست فارس اظهار داشت: نتایج اولیه مطالعات هیدروژئولوژیکی آبخوان های مجاور تالاب ها در دانشگاه شیراز نشان می دهد که جهت جریان طبیعی و نرمال از آبخوان ها به تالاب ها وجود ندارد و جریان آب زیرزمینی معکوس شده و آب از تالاب به آبخوان های مجاور وارد شده است و محاسبات اولیه بیلان آبخوان های مجاور نشان می دهد که سالانه رقمی در حدود ۱ میلیون مترمکعب آب از تالاب ها به سمت آبخوان های مجاور وارد می شود و باید توجه داشت که این مقدار در شرایط خشکی و زیر حد نرمال آب تالاب ها رخ می دهد.
وی بیان داشت: در اثر شرایط هیدروژئولوژیکی پیش آمده مقدار هدایت الکتریکی در آب‌خوانها از ۳ هزار و ۶۰ در استهبان تا ۱۹ هزار و ۴۵۰ میکروزیمنس بر سانتیمتر در تنگ حنا-پیچگان ۱ افزایش یافته است.
این مسئول گفت: بخش زیادی از آب های زیرزمینی آبخوان های آبرفتی که باید وارد تالاب ها می شدند هم اکنون توسط چاه های بهره برداری برداشت می شوند و ورود به تالاب ها و تغذیه آنها محدود شده است.
ظهرابی بیان داشت: بررسی اولیه نشان می دهد که برای رسیدن به یک شرایط نرمال هیدرولیکی بین تالاب ها و آبخوان های مجاور، در گام اول علاوه بر تمرکز روی تغییر شرایط هیدرولیکی برای جبران آب زیرزمینی از آبخوان های مجاور به سمت تالاب ها، باید تلاش شود که تغذیه های طبیعی از آبخوان های آبرفتی و آهکی مجاور که باید وارد تالابها می شد، نیز مجدد احیا شود.
عطش چند ساله طشک و بختگان و بی مهری حق‌آبه‌ها!
حسن طباطبایی، رئیس اداره محیط زیست شهرستان بختگان در مورد مسائل تالاب‌های طشک و بختگان، در زمینه‌های مختلف گفت: برداشت بی رویه آب از منابع آب زیرزمینی و افت شدید سفره ها، مدیریت بهینه و هدایت رواناب ها به سمت تالاب، ایجاد کمربند سبز به منظور پیشگیری از انتشار ذرات گرد و غبار در حاشیه تالاب، لزوم پیگیری رهاسازی مجدد حق‌آبه تالاب و بررسی وضعیت اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی حاشیه نشینان پس از خشکیدگی این تالاب ها، مسائل مهمی است که باید به هر یک به طور جامع پرداخت.
وی همچنین با اشاره به جامعیت و پویایی چرخه طبیعت، بر لزوم مدیریت جامع و یکپارچه از بالادست حوضه آبخیز این تالاب ها گفت: تالاب طشک و بختگان تا حدود سال ۸۵ در تمام طول سال حتی در اواخر سال آبی یعنی در شهریور ماه هم دارای رطوبت نسبی بود و خدمات تالاب برای اکوسیستم حفظ می شد، اما چند اتفاق تقریبا همزمان، باعث شروع مرگ تالاب ها شد.
رئیس اداره محیط زیست شهرستان بختگان، به ساخت غیراصولی دو سد سیوند و ملاصدرا در سالهای ۸۳ و ۸۵ اشاره کرد و گفت: حوزه بالادست آبریز بختگان، رود کر و رود سیوند بود که با ساخت سد های مذکور، حقابه تالاب عملا قطع گردید و جالب اینکه به خاطر جانمایی نامناسب این دو سد، آب رودخانه های پشت این دو سد، به دلیل حفره ای و آهکی بودن سطح زیرین، آب رودها مسیری جایگزین و غیر قابل پیش بینی را پیدا کرد و عملا پشت سد های سیوند و ملاصدرا هم آب قابل توجهی جمع نشد.
وی ادامه داد: مثلا در مورد سد سیوند، آب رودخانه سیوند به مخازن زیرزمینی بخش سعادتشهر هدایت شد و توسط چاه و تلمبه های کشاورزان آن منطقه کشیده می شود و چند سالی است که در آن منطقه شالیزار های برنج دیده می شود! و در منطقه کامفیروز شمالی هم از تنگ براق تا درودزن، شالیزارها پیوسته شده، پس چگونه انتظار داشته باشیم حقابه طشک و بختگان به تالاب برسد؟
طباطبایی در ادامه به مصوبه مجلس در سال ۸۹ هم، به عنوان دلیل عمده شدت گرفتن خشکی تالاب ها، اشاره ای داشت و در توضیح این موضوع گفت: طبق این مصوبه چاه های غیرمجاز مربوط به سال های ما قبل ۸۵، پروانه دار می شدند، و همین موضوع باعث شد تعداد بسیار زیادی از چاه های غیر مجاز، به شکل مجاز قابل بهره برداری شوند و عده زیادی هم با حفر چاه جدید، ادعا کردند که مربوط به قبل از سال ۸۵ است و به این صورت، این چاه ها به مانند زالوهایی به جان تالاب و آبخوان های اطراف افتادند و شیره جان زمین را مکیدند.
این مسئول بومی منطقه از تبخیر ۲ و نیم متری سالانه آب در استان و متوسط بارندگی سالانه ۲۲۰ میلیمتر، به عنوان دلایل دیگری در خشک شدن و از بین رفتن تالاب ها، نام برد.
از بین رفتن کشاورزی با شوری سفره‌های آب زیر زمینی اطراف بختگان
رئیس اداره محیط زیست شهرستان بختگان، در مورد جهت حرکت آب در سفره های زیر زمینی نیز به نکات مهمی اشاره کرد و گفت: در شرایط عادی و طبیعی، سطح آب سفره های پیرامون تالاب، بالاتر از سطح آب تالاب است و جهت شارش آب از آبخوان به تالاب است و در حقیقت حقابه اصلی تالاب از این طریق فراهم می گردد، اما با پایین رفتن سطح آب در آبخوان های اطراف تالاب که علت اصلی آن چاه ها و تلمبه های کشاورزی است، جهت شارش آب عوض می شود و آب شور تالاب به سمت آب خوان ها پیشروی می کند.
وی ادامه داد: در ازای هر متر اختلاف بین سطح آب تالاب و سفره های اطراف، آب شور و املاح سنگین، از تالاب ۴۰۰ متر به صورت افقی در زمینهای اطراف پیشروی می کند و باعث فرسایش سریع خاک می شود و عملا کیفیت خاک از بین می رود و دیگر قابل کشت و زرع نمی باشد.
نظارت قوی بر بستر رودخانه‌ها، شرط فراهم شدن حق‌آبه تالابها است
طباطبایی در ادامه از عواقب خشکی تالاب ها گفت: از بین رفتن تالاب طشک و بختگان، فقط به از بین رفتن اکوسیستم گیاهی و زیست بوم پرندگان بومی و کوچ رو و از بین رفتن زمین های کشاورزی و باغات پیرامون تالاب خلاصه نمی شود.
وی افزود: خشک تر شدن هوای مناطق اطراف تالاب ها و تبدیل تالاب به معدن ریزگرد و نمک و از بین رفتن مراتع و کشاورزی و دامپروری و مهاجرت مردم به شهرها و ایجاد مشکلات اجتماعی و فرهنگی به کنار، ایجاد فرونشست در زمین های اطراف و از بین رفتن زیرساخت های جاده ای، صنعتی و مسکونی، مشکل جدی دیگری است که کمتر به آن پرداخته شده است و انتقال آب خلیج فارس هیچکدام از این مشکلات را رفع نخواهد ساخت.
این مسئول امکان سنجی کنترل آب برداشتی از چاه های کشاورزی مجاز از طریق قطع برق و ایجاد محدودیت برای کشاورزان و نصب کنتورهای آب حجمی، بررسی راهکارهای کاهش مصرف آب در حوزه کشاورزی توسط وزارت نیرو و سازمان آب منطقه ای را اولین و مهمترین راهکار برای فراهم نمودن حق آبه زیر زمینی تالاب ها، شمرد و پس از آن حق آبه های سطحی و رواناب ها به منظور رفع مسائل و مشکلات تالاب ها، دانست.
به گزارش فارس، با خشک شدن و از بین رفتن تالاب طشک و بختگان، شهرستانهای بختگان، ارسنجانی، نیریز، استهبان و خرامه به صورت مستقیم و بقیه شهرستانهای استان را به صورت غیرمستقیم، دچار مسائل و مشکلات ذکر شده، خواهند شد.
مشارکت و همراه شدن مردم و کشاورزان شهرستانهای خرامه، زرقان و مرودشت و کامفیروز و درودزن موجب می شود تا حقابه سطحی بختگان به میزانی که تخصیص داده شده به سمت تالاب هدایت شود و با قانون مندی، کشیدن آب از چاه های پیرامون تالاب هم حقابه زیرزمینی فراهم می شود و احیای این تالاب ها هر چند سخت و هر چند کند، اما تحقق خواهد یافت.
انتهای پیام/س
