لزوم بهره‌گیری از ظرفیت‌های علمی در بازیافت پسماند/ تفکیک پسماند خشک و تر نخستین گام در بازیافت بهداشتی است

به گزارش برگزیده های ایران از شیراز، در کشور ما وجود کانال‌های فاضلاب و جایگاه‌های تجمع زباله در قصرها، عبادتگاه‌ها و ابنیه تاریخی، دلیلی است بر این مدعا که ایرانیان قدیم به این اصل مهم بهداشتی کشور توجه خاصی داشته اند، در دین مبین اسلام نیز، رعایت اصول بهداشتی سفارش شده و مورد تاکید است.

دست کم از آغاز زندگی یکجانشینی، انسان‌ها همواره پسماندها را به طریقی از محیط زندگی خود دور می‌کردند.

در گذشته‌هایی نه چندان دور، برای انجام این کار (جز در موارد معدود) سازمان منسجم و نیروی انسانی مخصوص وجود نداشت. بسیاری از موادی که امروزه زاید نامیده می‌شوند، به نوعی بازیافت می‌شدند و بقیه نیز در اطراف سکونت گاه‌های انسانی و یا داخل آن‌ها دفع می‌شدند.

 پایین بودن میزان جمعیت از یک سو، کیفیت و کمیت زباله‌ها از سوی دیگر، دفع غیربهداشتی زباله‌ها، جوامع را دچار مشکلات حاد نمی‌کرد. 

 در سال ۱۲۹۰ در زمان استانداری مهدی‌قلی هدایت (ملقب به فخرالسلطنه) در فارس و به حکم وی، بلدیه شیراز به ریاست حبیب الله خان حاج قوام تأسیس گردید.

از زمان تشکیل اداره بلدیه، جمع آوری زباله و نظافت شهر، یکی از وظایف اصلی آن اداره بود. در آن سال ها زباله ها توسط کارگران جمع آوری و در محل هایی در سطح شهر تلنبار و سپس به وسیله اسب و قاطر به حومه شهر منتقل و تخلیه می شد.

در سال‌های بعد وسیله انتقال زباله به گاری هایی تبدیل شد که توسط اسب یا قاطر کشیده می شدند. در پی شکایات مردم از بوی نامطبوع و مناظر نازیبایی که در محل‌های انباشت زباله وجود داشت، شهرداری محل های تلنبار زباله را محصور کرد و به اصطلاح چار دیواری درآورد. با ورود خودرو و کامیون، در سال‌های بعد کامیون هایی برای حمل زباله به کار گرفته شدند.

سازمان تنظیف و بازیافت مواد شهرداری شیراز در سال ۱۳۷۷ با هدف بهبود وضعیت نظافت شهری و ارتقاء مدیریت پسماندها در شهر شیراز تشکیل گردید. قبل از این تاریخ تا سال ۱۳۶۹ این خدمات توسط شهرداری های مناطق و در فاصله سال های ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۷ توسط سازمان خدمات شهری ارائه می گردید.این سازمان در سال ۱۳۸۷ به سازمان مدیریت پسماند شهرداری شیراز تغییر نام یافت.

 سازمان مدیریت پسماند شهرداری شیراز اولین ارگان تخصصی پسماندها در کشور

شایان ذکر است، سازمان مدیریت پسماند شهرداری شیراز اولین ارگان تخصصی پسماندها در کشور، در زمینه اجرای کلیه عناصر موظف و امور پشتیبانی مدیریت پسماندها به صورت واحد می باشد.

مأموریت سازمان مدیریت پسماند شهرداری شیراز برنامه ریزی، ساماندهی، مراقبت و عملیات اجرایی مربوط به تولید، جداسازی، ذخیره سازی، جمع آوری، حمل و نقل، بازیافت، پردازش و دفع پسماندهای عادی و جزء ویژه و آموزش و اطلاع رسانی در این زمینه، بر اساس قانون مدیریت پسماندها مصوب سال ۱۳۸۳ و آئین نامه اجرایی آن و همچنین نظافت شهری در محدوده و حریم شهر شیراز با توجه خاص به نظرات مردم و جلب مشارکت آنان است.

اما برنامه‌ریزی در جهت ایجاد بسترهای فرهنگی و اجتماعی مناسب و مورد نیاز در جامعه شهری شیراز، از طریق آموزش و اطلاع‌رسانی جهت بالا بردن سطح دانش و آگاهی مردم و دست‌اندرکاران، با استفاده از ظرفیت رسانه‌های جمعی، تبلیغات محیطی، مشارکت عمومی شهروندان و نهادهای مدنی تخصصی در جهت تحقق اهداف سازمان، برنامه‌ریزی جهت نظافت و رفت و روب، شستشوی معابر، درختان، سطوح، مبلمان‌و سایر المان‌های شهری و به‌طور کل پاکیزه‌سازی معابر و فضاهای عمومی شهر با استفاده از ظرفیت‌های بخش خصوصی، برنامه‌ریزی و نظارت بر کاهش تولید پسماند توسط تولیدکنندگان و تهیه‌کنندگان کالاهای مصرفی و مصرف‌کنندگان کالاها در شهر شیراز با استفاده از ظرفیت‌های مشارکت‌های عمومی مردم و همکاری نهادهای مدنی و دولتی ذیربط از جمله وظایف برشمرده برای این سازمان است.

همچنین نظافت معابر، جمع آوری و انتقال پسماندها، دفع و مراقبت پس از دفع، استحصال انرژی از پسماند، احداث واحدهای جدید پردازش پسماند و نظارت و کنترل بر عهده سازمان مدیریت پسماند است، ین سازمان زیر نظر معاونت خدمات شهری شهرداری فعالیت می‌کند.

نبود استقلال سازمان مدیریت پسماند در برنامه ریزی و ساماندهی نیروها

متاسفانه در بستر قانونی، نهاد دیگری نیز به عنوان اتحادیه صنف آسیاب داران و علافان رسته بازیافت، آسیاب مواد و ضایعات پلاستیکی، شکل گرفته که بیشتر زباله گردهایی که در سطح شهر مشاهده می شوند، زیر نظر این صنف هستند و تنها رابطه آنها با صنف مذکور، پرداخت حق عضویت سالانه صنف است.

در صورتی که همین افراد اگر زیر نظر سازمان مدیریت پسماند، فعالیت کنند، دارای شناسنامه سلامت، محدوده مشخص، بسته های بهداشتی و لباس و بیمه و… می شدند.

بودن مسیر های موازی در انجام یک فعالیت، همواره باعث بی نظمی و سوء استفاده برخی از افراد منفعت طلب و سودجو می شود، بنابراین اگر مسئولین امر مبادرت به تعطیلی فعالیت صنف مورد نظر در زمینه جمع آوری پسماندهای قابل بازیافت نمایند، هم مدیریت جمع آوری پسماند، بهتر خواهد شد و هم حق و حقوق کارگران فعال در این زمینه، حفظ خواهد گردید.

 تعداد نیروی انسانی فعال در بخش تنظیف شهری ۱۶۵۵ نفر شامل ۱۵۵۲ پاکبان، ۸۰ سرکارگر، ۱۹ ناظر و ۴ مسئول ناحیه است.

ماشین آلات فعال در بخش نظافت شهر ۳۹ دستگاه مکانیزه شامل: جاروب، جدول شوی و واترجت می باشد که، تنظیف شهر شامل، نظافت ۲/۰۰۰/۰۰۰ مترمربع در شبانه روز توسط خودروهای جاروب در شیفت شب ( ۸ ساعته ) و تنظیف سنتی توسط پاکبانان، انجام می‌پذیرد.

همچنین با استفاده از توان و سرمایه گذاری بخش خصوصی با حدود ۱۵۰ دستگاه خودرو و ۴۰۰ نفر پرسنل اعم از راننده و کارگر نسبت به جمع آوری و حمل پسماندهای عادی شیراز اقدام می شود.

 سختی کار، حقوق ناکافی و پاک دستی مثال زدنی پاکبانان

در سال‌های اخیر شاهد اقدامات شایسته و انسانی و فرهنگی زیادی از طرف قشر عزیز پاکبان، در شیراز بوده ایم.

یکی از پاکبانان زحمتکش شهر شیراز در ساعات ابتدایی بامداد یک روز سرد، پس از انجام وظیفه پاکیزگی شهری، نماز صبح را اقامه می کند. انتشار عکس وی توسط یکی از شهروندان شیرازی در فضای مجازی واکنش های مثبت متعددی در تقدیر از زحمات این قشر زحمتکش به همراه داشت.

برگرداندن پول و اشیاء قیمتی به صاحبانشان و یاری مردم و کودکان در سطح شهر، فقط گوشه ای از بازتاب روح پاک و معناگرای این عزیزان است.

معاون اجرایی سازمان مدیریت پسماند، نکته جالب توجه دیگری را به شرح زیر بیان کرد: اکثر نیروهای شاغل در سازمان پسماند، نیروهای شرکت های خدماتی هستند و سازمان نیروهای رسمی کمی دارد اما شرکت های خدماتی هیچ دخل و تصرفی در میزان حقوق و مزایا و بسته های حمایتی که سازمان در اختیار نیروهای شرکتی قرار می‌دهد، ندارند.

پناهیان همچنین ذکر کرد که در سازمان یک واحد مشخص برای حفظ حق و حقوق نیروهای شرکتی و پاکبانان وجود دارد و همه نیروهای رسمی به این موضوع واقف هستند که تا حقوق پاکبانان پرداخت نشود، اجازه پرداخت حقوق نیروهای رسمی صادر نمی شود.

معاون اجرایی سازمان مدیریت پسماند شیراز، ضمن دعوت از شهروندان برای مشارکت بیشتر در تفکیک از مبدأ پسماندها، بخشی از اقدامات سازمان را به شهروندان یادآوری و اشاره کرد: این سازمان، برای اولین بار در کشور، از سال ۱۳۷۸ اقدام به اجرای طرح تفکیک از مبدأ نمود. این طرح، شامل مراحل تفکیک و جداسازی پسماندها در محل تولید، ذخیره سازی، جمع آوری و حمل و نقل، پردازش اولیه، پردازش ثانویه و بازاریابی و فروش می باشد. وی افزود: پروژه تفکیک از مبدأ در شیراز به  سه  شیوه در حال اجرا می باشد. شیوه اول مراجعه حضوری خودروهای بازیافت مجهز به سیستم موقعیت یاب مکانی به درب منازل،  شیوه دوم جمع آوری پسماندهای خشک در معابر، شیوه سوم استقرار ۶۲ ایستگاه اطلاع رسانی و مبادله پسماند خشک قابل بازیافت در سطح شهر.

صمد پناهیان در ادامه هر یک از فعالیت ها در بخش های ذکر شده را تشریح و اظهار نمود: در بخش مراجعه حضوری خودروهای بازیافت به درب منازل ، علاوه بر توزیع نایلکس و همچنین مخازن جهت ذخیره پسماند خشک قابل بازیافت در بین شهروندان، نظارت بر ذخیره سازی مواد قابل بازیافت انجام می گیرد. خودروهای بازیافت طبق برنامه جمع آوری و بر اساس محدوده های مشخص شده به صورت هفتگی به درب منازل مراجعه و با ملودی مخصوص، پسماندهای خشک شامل کاغذ و مقوا، کارتن، انواع پلاستیک، شیشه، انواع فلزات، پسماندهای جزء ویژه ( لامپ، باتری و … ) را جمع آوری می کنند. او اشاره کرد شهروندان گرامی توجه نمایند که از خرد کردن کاغذ خودداری کنند و کاغذ را به صورت تا شده در مخزن بازیافت بریزند زیرا کاغذ ریز شده قابلیت بازیافت کمتری دارد و کاغذ های روغنی، کاغذ گلاسه و در مجموع کاغذهایی که لایه ای غیر از کاغذ روی آنها باشد قابل بازیافت نیستند علاوه بر آن شیشه های ساختمانی، فوم، چوب، سرامیک، بسته بندی های چند لایه شیر و آبمیوه ها از دیگر موادی هستند که در حال حاضر قابلیت بازیافت ندارند.

وی همچنین خاطر نشان کرد: اگر در مورد امکان بازیافت برخی پسماندهای خشک اطمینان ندارید، باز هم آنها را به صورت جداگانه در مخزن پسماند خشک قرار دهید چون تفکیک پسماندهای خشک و تر اولین گام برای بازیافت بهداشتی آن است.

پناهیان در ادامه گفت: در بخش جمع آوری پسماندهای خشک در معابر با توجه به سیاست های جدید سازمان و به منظور بهبود ارائه خدمات به شهروندان، جمع آوری مواد بازیافتی در این بخش به پیمانکار جداگانه واگذار می شود و خودروها توسط پیمانکاران با نظارت سازمان ساماندهی می شود.

وی افزود: در خصوص فعالیت ایستگاه های اطلاع رسانی و مبادله پسماند خشک قابل بازیافت در سطح شهر نیز در حال حاضر تعداد ۶۲ ایستگاه فعال در سطح شهر استقرار یافته است.

وی در ادامه افزود: این ایستگاه ها ضمن اطلاع رسانی و آموزش به شهروندان در زمینه تفکیک از مبدأ، پسماندهای خشک شهروندان را تحویل می گیرند و در ازای آن امتیاز یا وجه نقد، قدیم شهروندان می‌کنند.

همچنین یکی دیگر از اقدامات سازمان مدیریت پسماند، در ایستگاه ها، برپایی کتابخانه بازیافت است. کتاب های تحویل شده به ایستگاه ها که قابل استفاده است، جمع آوری و نگهداری شده و به شهروندان علاقمند امانت داده می شود.

پناهیان در پایان از شهروندان خواست برای کسب اطلاعات در زمینه زمان مراجعه خودروهای بازیافت به پورتال سازمان به آدرس waste.shiraz.ir مراجعه نمایند و یا با شماره ۳۶۴۹۹۲۳۴ تماس بگیرند. 

خدمات دیگری نیز توسط سازمان مدیریت پسماند شیراز، با کمک شرکت های دانش بنیان و تیم های فناور و نوآور در بخش شهر هوشمند طراحی و اجرا شده که شامل نرم افزارهای خاصی است که خدمات شهری را هوشمند کرده و ساختاری منظم به آن بخشیده است.

نرم افزاری برای ساماندهی و نظم بخشی به بارگیری و حمل و دفن پسماندهای عمرانی و ساختمانی، به نام هیکو، طراحی شده و در حال استفاده است.

برای پاسخگویی بهتر به شهروندان و همچنین مدیریت بهتر، تمام ماشین های جمع آوری و حمل پسماندها، به سیستم AVL ردیاب اتوماتیک و محاسبه زمان ماند، مجهز شده اند.

همچنین سامانه هوشمند دیگری که فعلا به صورت پایلوت در پناطق ۴ و ۵ شهرداری در حال اجرا است و به زودی در تمام مناطق شهرداری شیراز، توسعه می یابد، سامانه هوشمند تفکیک از مبدا به نام سِوو(Sevo app) است.

کارکرد این سامانه که هم به صورت تحت وب و هم به صورت اپلیکیشن قابلیت کاربری دارد، به این صورت است که شهروندان درخواست تحویل پسماند بازیافتی خود را در برنامه ثبت می‌کنند و مامورین سازمان با مراجعه حضوری اقدام می‌کنند به تخلیه مخازن آن مکان و هم زمان اطلاعاتی شامل وزن و امتیاز مواد تحویل شده برای شهروند ارسال می شود و شهروندان میتوانند با توجه به امتیازی که دریافت کرده اند، وجه نقد و یا کالا تحویل بگیرند.

پناهیان از شهروندان درخواست کرد که به برنامه ریزی سازمان و تقسیم بندی همه محلات به دو بلوک سبز و زرد که جمع آوری پسماندهای تر خانگی آن ها در روزهای زوج و فرد صورت می گیرد و همچنین ساعت ۲۲ تا ۶ صبح، توجه کنند و در غیر از روز و ساعت مشخص شده، زباله های خود را به کوچه و خیابان منتقل نکنند که بازخوردی به جز جمع شدن سگ و گربه و موش و کثیفی معابر، نخواهد داشت.

پناهیان در ادامه گفت: سازمان‌ مدیریت پسماند علاوه بر برنامه ریزی برای بازیافت پسماندهای خشک، توانسته با بکارگیری پتانسیل های علمی در بازیافت پسماندهای تر خانگی نیز قدم های مثبتی را بردارد.تولید کمپوست و کودهای سبز توسط سازمان، دلیلی بر این مدعا است.

از طرفی چون، سازمان مدیریت پسماند در کارگروه جمع آوری سگ های ولگرد شهری، فعالیت دارد، پناهیان از مردم فهیم درخواست کرد که اقدام به غذا دهی این حیوانات نکنند و همچنین اضافه کرد که حیوانات جمع آوری شده، با نظارت شبکه بهداشت و سازمان محیط زیست، به فضای مخصوصی که به همین منظور در سایت برم شور ساخته شده منتقل می شوند.

جعفر نامور، مسئول امور ارتباطات و آموزش شهروندی سازمان مدیریت پسماند شیراز، در زمینه اقدامات و اهمیت امور آموزشی در سازمان پسماند، سخن گفت: سازمان مدیریت پسماند شیراز، برنامه ریزی های زیادی در زمینه آموزش اصول شهروندی دارد.

آموزش شهروندان و زنان خانه دار که به صورت چهره به چهره و خانه به خانه توسط کارشناسان، در مدت ۵ الی ۱۰ دقیقه درب منزل شهروندان صورت می گیرد.

آموزش دانش آموزان در مدارس و مهد کودک هاب، رگزاری کلاس های آموزشی در فرهنگ سراها، مساجد و سازمان ها و ادارات، اجرای آموزش هوی تخصصی برای مشاغل و صنوف با هماهنگی اتحادیه ها و مجامع امور صنفیس، ساخت کلیپ ها، تیزر، پوستر و محتواهای آموزشی، برنامه های کارشناسی در قالب مصاحبه و … و ارسال و پخش آن در مدارس، رسانه های جمعی و صدا و سیما، تولید و اهدای محصولات آموزشی در هنگام‌آموزش ها که شامل سفره های نان پارچه ای، پیش بند آشپزخانه، کیسه خرید پارچه ای، مداد رنگی های بازیافتی، ظرف غذا، لیوان و… بارگزاری همه محصولات و محتواهای آموزشی در سایت سازمان به آدرس waste.shiraz.ir انجام می‌شود.

جعفر نامور، همچنین از روند رشد پسماند شهری بعد از شیوع بیماری کرونا، خبر داد.

وی همچنین بیان کرد: ایمنی پاکبانان و بهداشت کارکنان، مهمترین هدف سازمان است، بعد از اعلام همه گیری بیماری کرونا سازمان مدیریت پسماند با توجه به حضور ۲۸ نفر نیروی کارشناس ایمنی و بهداشت نظارت بر اجرای دقیق دستورالعمل‌های ابلاغی از ستاد ملی مبارزه با بیماری کرونا و دستورالعمل‌های علوم پزشکی را در دستور کار خود قرار داد.

او با اشاره به توزیع منظم بسته های بهداشتی برای هر کدام از پاکبانان و انجام دستورالعمل‌های بهداشتی در جلوگیری از شیوع کرونا گفت: در همین راستا علاوه بر حفاظت فردی از جمله لباس کار ، دستکش، ماسک و کفش کار که طبق برنامه زمان‌بندی بین تمامی پاکبانان توزیع می شود و بسته‌های بهداشتی برای پیشگیری از کرونا به صورت هفتگی از همان ابتدا شامل ماسک، مایع ضد عفونی کننده دست و سطوح ، دستکش مخصوص و محافظ صورت به آنها تحویل داده شد.

همچنین دستورالعمل ها برای پرسنل و شرکت های خدماتی از همان ابتدای شیوع این ویروس اعلام شد و مهمتر از همه جدا سازی پسماند بیمارستانها و مراکز درمانی به صورت جداگانه توسط خودروهای مخصوص حمل انجام گرفت.

لزوم آگاهی بخشی به شهروندان در تفکیک زباله

نامور همچنین بیان کرد: باید دانست که شهروندانی که مبتلا به این ویروس هستند در اولین قدم باید خود را در منزل قرنطینه سپس ماسک و دستکش و هر گونه پسماند را در یک کیسه جداگانه ریخته و محکم بسته‌بندی شده و در مخزن پسماند قرار دهند.

نامور در مورد جمه آوری پسماند های عفونی گفت : اکثر بیمارستان‌ها ی دولتی و خصوصی در شهر شیراز مجهز به سیستم اتوکلاو (دستگاه بی خطر سازی پسماند عفونی) هستند که بخشی از این پسماند ها در همان مکان اتوکلاو شده و بخشی دیگر جمع آوری و به سایت دفع پسماند برمشور منتقل و در سلول های مهندسی بهداشتی ویژه به روش های مناسب دفن می گردد.

اما متاسفانه پسماندهای عفونی برخی از مطب های خصوصی، تا کنون باعث مشکلات زیادی برای پاکبانان شده است.

با توجه به شعار شهرداری شیراز، شیراز، شهر گُل و نام گزاری شهر شیراز به عنوان پایتخت فرهنگی و سومین حرم اهل بیت(ع)، می طلبد که هم شهری های با فرهنگ و پر تلاش در تفکیک و جداسازی پسماندهای تر و خشک در آشپزخانه خانه اقدام کنند و با مصرف بهینه و تفکیک پسماندها به کاهش هزینه های مدیریت پسماند و بازیافت انواع پسماندها و تولید محصولات مفید از این طلای کثیف، کمک کنند.

انتهای پیام/د