قتل عام انگلیسی!/روایت یک کشتار دسته‌جمعی

به گزارش خبرگزاری برگزیده های ایران از زنجان، استان زنجان با برخورداری از قدمت ۳ هزار ساله دارای، آثار و بناهای تاریخی ارزشمند است که هر یک از آنها در نوع خود منحصر به فرد بوده و دارای ویژگی خاص معماری و ارزش‌های فرهنگی و هنری است، آثاری که تجلی و تبلور جریانات فرهنگی و فکری و زبانی گویا از شرح حال گذشتگان این مرز و بوم است.

از بناهای تاریخی مهم در استان زنجان گنبد تاریخی سلطانیه بزرگترین گنبد آجری، مسجد جامع (مسجد سید) و مسجد چهل ستون و مسجد سید فتح‌الله، رختشویخانه زنجان، حمام‌های قدیمی، مساجد قدیمی، کاروانسراها همانند کاروانسرای ملک، سرای حاج علی قلی و موزه مردان نمکی است.

یکی دیگر از بناهای تاریخی و مذهبی زنجان مقبره سید میرزا ابوالقاسم مجتهد میرزایی از علمای بزرگ استان است که صاحب آرامگاه یکی از روحانیون تراز اول عصر ناصری است که در قلع‌ و قمع عوامل ملا محمد علی باب مؤثر بوده است.

در انتهای خیابان امام نرسیده به میدان ۱۵ خرداد کوچه رضایی، منتهی‌الیه سمت غربی شهر قدیمی زنجان، اثر ملی آرامگاه موسوم به مقبره میرزا قرار گرفته است،  آرامگاهی که ادوارد براون آن را ذکر می‌کند و صاحب آرامگاه میرزا ابوالقاسم مجتهد است.

قبره سید میرزا ابوالقاسم مجتهد میرزایی یکی از آثار ملی ثبت‌ شده ایران در زنجان است که قدمت آن مربوط به قاجاریه است و در تاریخ ۱۴ مرداد ماه ۱۳۸۲ به شماره ثبت ۹۴۴۵ در مجموعه آثار تاریخی ایران ثبت‌ شده است.

«سید میرزا ابوالقاسم مجتهد میرزایی» یکی از روحانیون طراز اول عصر ناصری در شهر زنجان و در قلع‌ و قمع عوامل ملأ محمدعلی باب مؤثر بوده است.

یکی از حوادث بزرگی که در تاریخ زنجان روی‌ داده و بر مسیر و سرنوشت شهر تأثیر بسزایی داشته است، قیام شخصی به نام ملا محمد علی زنجانی (علیمردان خان) در سال ۱۲۶۷ هجری قمری بر علیه حکومت وقت است که در این جریان سید میرزا ابوالقاسم مجتهد میرزایی نقش برجسته و مهمی داشته است.

حاکم وقت زنجان امیر اصلان خان مجدالدوله، دایی ناصرالدین‌شاه بود که بلافاصله پس از مرگ محمدشاه قاجار (۱۲۶۵ ه. ق) به اصرار مهد علیا، مادر ناصرالدین‌شاه، جایگزین عبدالله ‌میرزا فرزند یازدهم فتحعلی شاه شده بود.

ملا محمد علی به سبب فتواهایی که صادر می‌کرد اعتبار و شهرتی کسب کرده بود، از جمله روزه متوالی سه ‌ماهه رجب و شعبان و رمضان، واجب کردن نماز نافله و جعفر طیار، حرام دانستن متعه و… با توجه به اینکه دوران او مواجه با اوج‌گیری دعاوی سید علی‌محمد باب بود، روحانیون وقت (ازجمله میرزا ابوالقاسم مجتهد) او را به بابیت منتسب کردند تا نفوذ و محبوبیت او را از بین ببرند.

جالب آنکه او این اتهام را تلویحا می‌پذیرد و به خویشتن لقب حجت می‌دهد تا بابیان زنجان را که تعداد کمی نبودند با خود همراه سازد، اما در یکی از گزارش‌های نماینده سیاسی بریتانیا در ایران به وزارت خارجه آن کشور آمده است و در نامه‌ای به امیرکبیر این اتهام را نپذیرفته است و گویا امیرکبیر پاسخ داده بود ملا محمد علی برای اثبات ادعای خویش باید به دربار آمده و خود را تسلیم کند.
 

نتیجه اینکه این فتنه بیشتر ریشه‌های سیاسی و اجتماعی داشته تا مذهبی، در نهایت این اختلاف شدید می‌شود، به نحوی‌که هر دو طرف حکم به جهاد می‌دهند و درگیری خونینی بین طرفداران ملامحمد علی و روحانیون صورت می‌گیرد.

کشته شدن هزاران زنجانی

 نیروهای دولتی نیز به نفع روحانیون زنجان وارد عمل شده و پس از کشته شدن یک هزار و ۵۰۰ سرباز و هزاران نیروی مردمی فتنه پایان می‌پذیرد و ملا محمد علی در این جنگ کشته می‌شود. 

مرحوم سیدمحمد و مرحوم میرزا ابوالقاسم مجتهد نقش مهم و موثری در مقابله با فتنه باب که دست پرورده دولت‌های استکباری بود، داشته است.

نقش روباه پیر در فتنه باب

دولت‌های استکباری در طول تاریخ تلاش کرده‌اند با ایجاد فتنه و آشوب و درگیری‌های قومی و مذهبی به خواسته‌های شوم خود برسند و بتوانند چند صباحی بیشتر در کشورهای مختلف حضور داشته و منابع و ثروت خدادای آنها را به تاراج ببرند.

اختلاف و درگیری در میان مذاهب مختلف و ایجاد مذاهب من درآوردی برای رسیدن به اهداف شوم از جمله ترفندهای کشورهای بزرگ استعماری در راستای تفرقه بیانداز و حکومت کن برای ادامه پیشبرد نقشه‌های شوم و پلید استعمارگران بوده است. نقشه‌های که گاه در پی آن هزاران نفر کشته می‌شدند و ویرانی‌های بسیاری به وجود می‌آمد تا مردم در کشورهای مختلف به خود مشغول شوند.

در این میان از نقش انگلستان نیز در به وجود آوردن فتنه باب نباید غافل بود، انگلیسی‌ها در این مقطع، کمپانی هند شرقی را به وجود آورده و اهداف استعماری خود را دنبال می‌کردند.

انگلستان وحدت مسلمانان را مانعی مهم در جهت رسیدن به اهداف خود می‌پنداشتند و به همین دلیل درصدد برآمدند تا این مانع مهم را از سر راه بردارند.

در حقیقت، یکپارچگی مسلمین مخصوصاً در دو قسمت مهم یعنی قلمرو دولت عثمانی و ایران کاملاً مشخص و هویدا بود. دو دولت نیرومند اسلامی که با اتکاء به جنبه‌های مشترک مذهبی در سایه رهبری روحانیت، بزرگترین مانع پیشرفت استعمارگران شرق و غرب بودند. 

به همین دلیل بود که شعبه امور ادیان در سفارتخانه‌های بریتانیا در کشورها و شهرهای اسلامی به وجود آمد و دولتمردان انگلیسی، ایجاد اختلاف بین مسلمانان و پیروان مذاهب مختلف اسلامی را در دستور کار خود قرار دادند.

آنچه می‌توان راجع به خاندان میرزایی و سایر روحانیون متنفذ شهر گفت این است که اداره شهر با موافقت ایشان صورت می‌گرفته و حاکمان همیشه در مسائل مختلف نظر آن‌ها را لحاظ می‌کردند.

آثار و بناهای به ‌جامانده از خاندان میرزایی

از میرزا ابوالقاسم که گویا به یک زبان خارجی نیز مهارت و تسلط داشته است بیش از پنجاه کتاب و رساله باقی‌مانده است، وی در اواسط روز دوشنبه سوم جمادی‌الاولی سنه ۱۲۹۲ در سن هفتاد سالگی دارفانی را وداع گفته و در مقبره مخصوص خود در خارج شهر (آن روزگار) دفن می‌شود.

مسجد و مدرسه میرزایی بالا و پایین در شهر زنجان توسط حاج میرزا ابوالقاسم مجتهد بنا شده است، این دو بنا در قسمتی از بازار زنجان (بین خیابان فردوسی تا ابتدای بازار پایین) که به بازار و راسته میرزایی مشهور است واقع شده است.

همچنین در جبهه شمالی بازار، روبه‌روی مسجد میرزایی نجفی (پایین)، کوچه میرزایی واقع است که خانه میرزایی‌ها نزدیک به بازار، سمت شرق کوچه قرار دارد.

انتهای پیام/۷۳۰۰۵