ثبت طولانی‌ترین وقف کشور به نام یک «خانم»!

به گزارش خبرگزاری برگزیده های ایران از زنجان، وقف سنتی حسنه و یادگاری ماندگار از ائمه اطهار (ع) است که به عنوان الگویی به جوامع راه یافته است، واقفان خیر اندیش همواره در طول تاریخ منبعی برای خیر رسانی به آحاد جامعه بوده  و با وقف اموال مادی و معنوی دین خود را به جامعه خویش ادا کرده‎اند.

از سنت‎های بیشمار و حسنه الهی وقف از قدمت بیشتری در اسلام برخوردار است به گونای که پیامبر گرامی اسلامی و پس از آن حضرت علی (ع) از بزرگترین واقفان نظام اسلامی هستند که به عنوان الگویی برای جامعه خود و جوامع پس از آن بوده‎اند.

در حال حاضر نیز سنت وقف در قالب ادارات کل اوقاف و امور خیریه مدیریت می‎‌شود و بر اساس نیت واقفان، وقف‌های بیشماری در استان‌های مختلف کشور اجرایی می‌شود.

وقف‌های جدید و گاهی منحصر به فردی نیز در استان‎ها از سوی مردم صورت می‎گیرد که این واقفان الگوهایی برای نسل‌های جدید و آینده جامعه محسوب می‌شوند.

در استان زنجان نیز موقوفات از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند و همه ساله به تعداد موقوفات استان اضافه می‌شود امسال نیز در چندین وقف جدید به این مجموعه گرانسنگ و با ارزش افزوده شده است.

شهر شش دانگ وقفی

شهر قیدار و روستای رازبین از شهرهای استان زنجان وقفی بوده و موقوفاتی همچون مدرسه و مسجد علمیه زنجان نام بانوی زنجانی را بر تارک موقوفات کشور درخشان کرده است.

گفتنی است، شهر قیدار نبی (ع) به صورت شش دانگ موقوفه و شامل موقوفات بسیار ارزشمند نیز است، این شهر مرکز شهرستان خدابنده و حدود ۴۰ هزار نفر جمعیت دارد.

در واقع بانوی «ذوالفقاری» با وقف این دو مکان مقدس نه تنها به توسعه علم و دین اسلام کمک کرده است، بلکه طولانی‌ترین وقف‎نامه کشور را نیز به نام خود رقم زده است.

وقتی بانو جمیله خانم ۱۰۰ سال پیش مسجد و مدرسه علمیه را وقف می‌کرد شاید نمی‌دانست نامش جزو برترین واقفان کشور ثبت شود، اما امروز ارزش علمی و فرهنگی این مجموعه عظیم موجب شده تا نام زنجان در وقف بدرخشد.

در واقع مسجد خانم از بناهای دوره قاجاریه در محله فخیم‌‎الدوله زنجان است که در اردیبهشت ۱۳۵۴ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، این اثر تاریخی در داخل بافت تاریخی شهر زنجان و در ضلع غربی خیابان سبزه‌میدان واقع شده است.

این مسجد و مدرسه از جمله بناهای مذهبی و تاریخی شهر زنجان است، که در محله قدیمی فخیم‌الدوله قرار دارد، مسجد خانم فاقد گنبد و دارای دو مناره بسیار زیبا است.

بنای مسجد مشتمل بر سر در ورودی با دو مناره کوتاه، صحن، شبستان تابستانی و زمستانی، حجره‌های متعدد و تزیینات کاشی‌ کاری و گچ‌ بری است و میانسرای مسجد خانم هشت ضلعی است که در ضلع‌های شرقی، غربی و شمالی آن ۱۲ حجره برای سکونت طلاب علوم دینی ساخته شده است.

این بنا توسط استاد اسماعیل بنا و به سفارش یکی از بانوان متمکن در اواخر دوره قاجار ساخته شده است، تاریخ ساخت این بنا به استناد کتیبه سر در در این بنای مذهبی اسلامی به سال ۱۳۲۳ هجری قمری برمی‌‌گردد.

وجود مناره‌ های قطور و کوتاه بر فراز سر در که دارای تزئینات بدیع آجر کاشی است، قابل مقایسه با مناره‌های مدرسه سپهسالار تهران است تزئینات پرکار بخش اعظم درگاه ورودی مسجد تزئینات درگاه ورودی و همچنین سطوح فوقانی حجره‌های مشرف به میانسرا که با یک عقب‌نشینی نماهایی با قوس جناغی، هلالی به وجود آورده مزین است به نقوش هندسی، گل و بوته که عموما با رنگ‌های رایج در دوره قاجار یعنی رنگ‌های زرد، نارنجی، سیاه، سفید و صورتی رنگ آمیزی شده است.

شیوه‌های به کار رفته در معماری مسجد خانم منحصرا از خصوصیات معماری دوره قاجار است،میان سرای مسجد تزئینات کاشی‌کاری به رنگ زرد که بالای ورودی شبستان مسجد کار شده‌اند.

«مسجد خانم» بنای هفتاد ساله قاجاری که فراموش شده است که دارای هشت ضلع است که در ضلع‌های شرقی، غربی و شمالی آن ۱۲ حجره برای سکونت طلاب علوم دینی ساخته شده است، تزئینات کاشی کاری سردر حجره‌ها که قسمتی از آنها بر اثر مرور زمان از بین رفته است، تزئین بالای سر در دو حجره از مسجد که توضیح و تصویر وسط آن که به دوره پهلوی برمی‌گشته، تراشیده و تخریب شده و به جای آن طرح ساعت نقاشی شده است.

ساخت مساجد و مدارس و بناهای عام المنفعه از سوی بانوان متدین و مقتدر در طول تاریخ جامعه ما سابقه‌ای طولانی دارد، این امر بر ارزش، اعتبار و جایگاه وی‍ژه این بنای مذهبی بیش از پیش افزوده است، مدرسه چهار باغ اصفهان و مسجد گوهر شاد در مشهد نیز از این دست هستند.

این بنا به درخواست «جمیله خانم» دختر حسین قلی خان ذوالفقاری نظام‌الدوله خواهر ذوالفقار خان اسعدالدوله ساخته شده است، «جمیله خانم» قبل از اتمام بنا وفات کرده و دختر خود «قمر تاج خانم» را به عنوان نخستین متولی آنجا، به موجب وقفنامه‌ای که در ۲۲ محرم الحرام سال ۱۳۲۶ هجری قمری تنظیم شده، برگزید.

مسجد خانم از بناهای دوره قاجاریه در محله فخیم الدوله زنجان، واقع شده است، این بنای تاریخی در اردیبهشت ۱۳۵۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و  این بنا به درخواست «جمیله خانم» دختر حسین قلی خان ذوالفقاری نظام‌الدوله ساخته شده و به همین دلیل به مسجد خانم معروف است.

بنای مسجد مشتمل بر سردر ورودی با دو مناره کوتاه، صحن، شبستان تابستانی و زمستانی، حجره‌های متعدد و تزیینات کاشی‌‌کاری و گچ‌ بری است.

امروز اگر چه در هیچ جای تاریخ نمی‌توان از زندگی جمیله خانم نشانی پیدا کرد، اما وقف مسجد و مدرسه از سوی این بانوی واقف موجب شده تا نام او بر اذهان مردم ایران زمین ماندگار شود.مناره‌های قطور و کوتاه با تزیین آجر کاشی و محرابی زیبا با تزیینات پر کار کاشی در صحن شبستان ستون‌دار، از ویژگی‌های خاص این بنا است، تزیینات روی ایوان‌ها و مناره‌ها به سبک دوره قاجار و بیشتر با استفاده از رنگ‌های زرد، سیاه، فیروزه‌ای و سفید انجام شده است.

مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان زنجان با اشاره به وجود موقوفات تاریخی در زنجان گفت: پیشینه وقف در زنجان به سالیان سال برمی‌گردد و هنوز برخی از موقوفات که ریشه در تاریخ دارند ناشناخته مانده است.

حجت‌الاسلام مختار کرمی با بیان اینکه همه ما موظف به حفظ بیت‌المال و رعایت حقوق موقوفات هستیم و این یک وظیفه عمومی است و باید نهایت دقت را در حفظ موقوفه داشته باشیم، گفت: هدف اوقاف حفاظت از این موقوفات و افزایش آنهاست.

وی با اشاره وظایف اصلی اداره‌کل اوقاف و امور خیریه استان، افزود :حفظ موقوفات، ارتقای بهره‌وری موقوفات و اجرای امینانه نیت واقفان، سه وظیفه مهم اوقاف و امور خیریه است. باید عین موقوفه حفظ شود و ماندگاری از ویژگی‌های وقف است. همچنین باید تلاش کنیم بهره‌وری موقوفه را در راستای درآمدزایی ارتقا دهیم و موظفیم همان چیزی که واقف نیت کرده را اجرا کنیم.

مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان زنجان با اشاره به اینکه موقوفات زنجان در طیف «ج» بین رده‌بندی استان‌ها در کشور قرار دارد، ادامه داد: درآمد موقوفات در نیمه نخست امسال بیش از ۸ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان بوده که این رقم در مدت مشابه سال ۹۹ حدود ۴.۵ میلیارد تومان ثبت شده و می‌توان کفت که بیش از دو برابر رشد داشته است.

انتهای پیام/۷۳۰۰۵/م