آنچه از دیروز تا امروز بر زاینده‌رود گذشت/ تصمیمات اتخاذ شده مشکل‌آفرین نباشد
خبرگزاری برگزیده های ایران اصفهان، از دهه‌های گذشته بود که مشکلات خشکی زاینده‌رود و قصه پرغصه این حوضه آبریز زاینده‌رود آغاز شد.
بیکاری، خشکی مزارع، مهاجرت اجباری، آلودگی هوا و مشکل حاد این روزهای اصفهان یعنی «فرونشست»، همه و همه داغی چند ساله بر قلب مردم اصفهان و کل ایران بوده که روز به روز اوضاعش وخیم‌تر هم می‌شود.
در این زمینه، با حمیدرضا فولادگر، نماینده ادوار مختلف مجلس شورای اسلامی از دوره هفتم تا دوره دهم، به گفت‌وگو نشستیم تا اقداماتی که نمایندگان مجلس طی دوره‌های قبل برای حل مشکل زاینده‌رود انجام دادند و مصوبات و برنامه‌هایی که مجلس طی سال‌های گذشته پیرامون حل این مسأله داشته است را جویا شویم.
برگزیده های ایران: از دوره هفتم مجلس که سال ۸۳ آغاز به کار کرد، شروع می‌کنیم. در این دوره برای حل مشکل آب حوضه آبریز زاینده‌رود چه اقداماتی انجام شد؟
فولادگر: شاید اولین اقدامی که برای بحث آب در مجلس هفتم انجام دادیم، لایحه‌ای بود که در زمان دولت اصلاحات به مجلس آمد و یکی از ضربه‌های مهمی بود که به بحث آب خورد؛ نه فقط برای زاینده‌رود و اصفهان ضربه مهلکی بود، بلکه برای کل کشور مشکل ایجاد کرد، به این صورت که تقسیم آب حوضه آبریز را به تقسیمات حوضه سیاسی تبدیل کردند.
قبلا هر حوضه آبریز یک مدیریت داشت، مثلا حوضه آبریز زاینده‌رود، کارون، سپیدرود هر کدام مدیریت داشتند اما با آن لایحه استانی شد و اولین اقدام ما در مجلس هفتم به همراه چند نفر از همکاران مخالفت با این لایحه بود که در نتیجه آن اقدامات لایحه برگشت و شورای نگهبان هم ایراداتی گرفت و نهایتا با شرطی که شورای نگهبان گذاشته بود یعنی اینکه امور حاکمیتی در اختیار وزارت نیرو باشد، تصویب شد؛ امور حاکمیتی هم در قانون توزیع عادلانه آب، بهره‌برداری تخصیص و حفاظت تعریف شده است.
در مجلس هشتم هم پروژه بهشت‌آباد که تحت عنوان انتقال آب به فلات مرکزی بود، ردیف اجرایی پیدا کرد، قبلش ردیف مطالعاتی بود؛ پیگیری‌هایی برای افزایش اعتبار تونل سوم انجام شد، اعتباراتی هم برای پیگیری مشکلات با کشاورزان داشتیم.
مصوبات شورای عالی آب، سندی مبنایی برای تعیین سهم‌آبه‌ها
در مجلس نهم هم ۲ اقدام مهم انجام شد، یکی اینکه در مقطعی که بحث پروژه انتقال آب به فلات مرکزی متوقف شده بود با پیگیری‌ها، در اواخر دولت دهم فعال شد و همین منجر به تشکیل شورای عالی آب شد و بعد از آن ۶ جلسه به زاینده‌رود اختصاص داده شد.
در همین جلسات هم مصوبات شورای عالی آب تصویب شد که الان همان یک سند محکم برای تابلوی منابع و مصارف زاینده‌رود است، اگرچه مطلوب نیست و ایراداتی دارد، اما همان سند هم برای ما مبنایی است که می‌توان به آن استناد و سهم بخش‌های کشاورزی و شرب و صنعت و هم سهم استان‌ها را مشخص کرد، البته باید به این نکته توجه کرد که با پیگیری نماینده‌ها بود که دولت این کار را انجام داد.
برگزیده های ایران: به دلیل وخامت اوضاع زاینده‌رود در سال‌های اخیر، شاید بهتر بود در مجلس دهم اقدامات بیشتری در این باره صورت می‌گرفت، در این دوره چه پیگیری‌هایی انجام شد؟
فولادگر: پیگیری اعتبارات پروژه تونل سوم و شروع بهشت‌آباد، در مجلس دهم اعتبارات تونل سوم را در ۲ سال متوالی اضافه کردیم، بخش پروژه‌های عمرانی را با پیشنهاد نمایندگان تعیین می‌کردند و عددی برای هر حوزه گذاشته بودند، با نمایندگان اصفهان توافق کردیم که در دو سال متوالی این مبلغ برای پروژه تونل سوم اختصاص داشته باشد و به اعتبار پروژه تونل سوم اضافه شد.
اقدام دیگر این بود که با همکاری بنیاد نصف جهان، مدیرعامل فولاد مبارکه از سد تونل سوم بازدید کرد، پروژه تونل سوم که طولانی شده بود مربوط به خود تونل بود، سدش هنوز شروع نشده بود؛ با پیگیری‌هایی که داشتیم و بازدیدی که انجام شد و همچنین افزایش اعتبار، سبب شد که با مشارکت فولاد مبارکه، پروژه سد تونل سوم آغاز شود؛ پیش از آن تونل سوم شروع شده بود درحالی‌که از نظر منطقی باید سد، پیش از تونل آغاز می‌شد.
ماجرای یک استعفای جنجالی
اقدام دیگر در مجلس دهم که شاید بیشتر از دوره‌های دیگر در زمینه آب تلاش شد، استعفای نمایندگان اصفهان بود که اگرچه مورد بحث قرار گرفت و برخی معتقد بودند این استعفا بیشتر جنبه نمایشی یا سیاسی دارد، اما حداقل نتیجه خوبی داشت و یک مقدار مشکلات زاینده‌رود را به گوش مسؤولان رساند.
برگزیده های ایران: نتیجه این استعفای دسته‌جمعی چه بود؟
فولادگر: دو خروجی از آن به دست آمد که یکی دستور رئیس‌جمهور وقت بود که ستاد احیای زاینده‌رود در قالب شورای عالی آب راه افتد، قبلا می‌خواستند یک کارگروه زیرنظر وزارت نیرو باشد که پیگیری و مخالفت ما باعث شد تا ستادی زیر نظر معاون اول و شورای عالی آب باشد.
نتیجه دوم هم بحث سامانه دوم و پروژه آبرسانی به ۱۴ شهرستان بود که ابتدا صرفاً دستوری داده شد که در بودجه سال ۹۸ فقط یک ردیف مشارکتی داشت، اما این مورد بعدا در آخرین سال مجلس دهم مجددا پیگیری شد و توانستیم در بودجه ۹۹ ردیفی برایش اختصاص دهیم که اقدام مهمی بود و به دنبال همین مسأله در اواخر مجلس دهم و پس از آن نیز از طریق همکاری با بنیاد نصف جهان و با مشارکت صنعت مثلا فولاد مبارکه و ذوب‌آهن، کار سامانه دوم جلو رفت و یک خط لوله اضطراری تصفیه‌خانه ادامه پیدا کرد که در یکی دو ماه آینده به بهره‌برداری می‌رسد.
بحث‌های مختلفی نظیر خسارت‌های عدم کاشت کشاورزان و جبران خسارت حوادث سال ۹۰، جلسات متوالی با مسؤولان و کشاورزان هم در این سال‌ها داشتیم.
برگزیده های ایران: با وجود پیگیری‌ها چرا وضعیت زاینده‌رود به اینجا رسیده و راه‌حل امروز چیست؟
فولادگر: امروز صحبت‌ها کاملا روشن است، باید رژیم‌های حقوقی زاینده‌رود احیا شود، برای حقآبه‌های شرعی اعتبار گذاشته شود، عادلانه سهم آب شرب و کشاورزانی که حقآبه دارند داده شود.
الگوی مصرف آب هم، در شرب و کشاورزی باید بهینه‌سازی شود، صنعت طبق مصوبات شورای عالی آب دیگر از رودخانه سهمی نخواهد داشت،ضمن اینهنوز رژیم حقوقی به جای خودش برنگشته و احیا نشده است.
از طرفی طبق تابلوی منابع و مصارف، بر اساس مصوبه شورای عالی آب پیش‌بینی آمدن آب تونل سوم و حتی بهشت‌آباد هم شده است؛ اما هنوز تونل سوم به زاینده‌رود نیامده و بهشت‌آباد هم تازه کار اجرایی‌اش شروع شده است؛ اگر این کارها انجام می‌شد، تونلی احتیاج نبود اما وقتی انجام نمی‌شود، باید تونل‌های انتقال آب داشته باشیم، همین تابلوی منابع و مصارف که سهم آب استان‌ها را مشخص کرده است، براساس همین تونل سوم و بهشت‌آباد است.
علاوه بر این باید ملاحظات محیط زیستی رعایت شود، عادلانه باشد و حق بالادست و پایین دست همه باهم دیده شود، خسارتی نباید به استان‌ها زده شود و باید تلاش کرد پروژه‌ها با رعایت انصاف انجام شوند.
فرونشست، خطری جدی برای مدنیت اصفهان
امید داریم که با عنایت خداوند و بارندگی، این خشکسالی‌ها هم برطرف شود، خشک شدن زاینده‌رود علاوه بر معضلات آب شرب و بهداشت و کشاورزی که ایجاد خواهد کرد، در بحث محیط زیست و ریزگردها و آلایندگی و مهم‌ترین آن که فرونشست است و دارد مدنیت اصفهان را به خطر می‌اندازد، هم مشکلاتی به همراه دارد که باید راه‌حلی داشته باشد، خشک شدن زاینده‌رود یعنی نابودی شهر و استان و حتی فلات مرکزی که مدنیت آن در کنار این رودخانه شکل گرفته است.
برگزیده های ایران:یکی از نقدها به استفاده صنایع از آب است، میزان برداشت صنایع چقدر است و چه تاثیری در این اوضاع کم‌آبی می‌تواند داشته باشد؟
فولادگر: در حال حاضر که مشخص شده صنایع دیگر از زاینده‌رود سهمی نخواهند داشت، در طرح‌های انتقال آب از خلیج برگزیده های ایران سهیم شدند و در همین زمینه هم جلساتی از طریق بنیاد نصف جهان داشتیم و امیدواریم که بحث انتقال آب از خلیج برگزیده های ایران یا از طریق مسیر مستقلی از خلیج برگزیده های ایران یا دریای عمان یا با مشارکت با مسیری که ایجاد شده و مشاوران در حال بررسی هستند، صنایع معدنی هم در آن سهیم شوند و در آینده همین مقدار آب جزئی هم صنایع از زاینده‌رود برندارند.
علی‌رغم همه این فضاسازی‌ها، صنایع ما ۶۶ میلیون متر مکعب حق برداشت دارند که الان ۴۴ میلیون متر مکعب استفاده می‌شود و این کاهش هم به دلیل استفاده از پساب بوده که قرار است به تدریج کاهش یابد و با ادامه این روند دیگر صنایع همین مقدار هم استفاده نخواهند داشت.
از طرفی هم امیدواریم با حل مشکل آب آشامیدنی یزد از مسیرهای دیگر، هم حقآبه کشاورزان برگردد و هم مشکل مردم یزد حل شود؛ در بالادست هم همانطور که عدالت و سهم آن‌ها است، از منابع استفاده شود.
برگزیده های ایران: به نظر شما راه حل کوتاه مدت غلبه بر خشکسالی و حل مشکلات چیست؟
فولادگر: مردم و کشاورزان با صبوری در این سال‌ها مطالبات خودشان را مطرح کردند و اجازه ندادند که عده اندکی که اهداف دیگری دارند از مطالبات به حق آن‌ها سواستفاده کنند و جامعه را به آشوب بکشانند. از طرفی درخواست از مدیران این است تا با تدبیر مسائل را دنبال کنند تا مشکلات کشاورزان و مساله آب به نتیجه برسد کمااینکه دیدیم مردم اصفهان چند هفته گذشته توانستند در یک اجتماع منطقی خواسته‌هایشان را منتقل کنند.
البته مسأله آب مشکلی است که در طول سالیان زیاد ایجاد شده و همه مردم اصفهان قبول دارند که خط قرمز ما آب آشامیدنی است، بنابراین تا حدی که آب آشامیدنی به خطر نیوفتد، ممکن است شرایطی پیش آید که رودخانه جاری شود اما در مورد این درخواست که در کوتاه‌مدت رودخانه دائمی شود اجازه دهند که منابع پشت سد بررسی شود و آب شرب هم رعایت شود.
باید همه تصمیمات طوری اتخاذ شود که مشکل‌آفرین نباشد، امسال که ۱۰ روزی آب را باز کردند برایمان سوال پیش آمد که این مسأله چه حسنی داشت و چه مشکلی از کشاورزان حل کرد؟ یک تصمیم نابجا که اثرات منفی داشت.
اگر خط قرمز آب شرب رعایت شود و بارندگی داشته باشیم امیدوارم که در زمان کوتاهی شاهد یک بازگشایی باشیم اما استمرار و دائمی شدن آن نیاز به سلسله اقدامات کوتاه‌مدت، میان مدت و بلندمدت دارد.
در همین یکی دو هفته جلسات خوبی با مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری و وزارت نیرو تشکیل شده، امیدواریم به نتایج خوبی بیانجامد.
انتهای پیام/۶۳۱۱۹/آ/ی
